Η εγκατάσταση των προσφύγων στο Ηρακλείο.

Η αγροτική εγκατάσταση των Μικρασιατών προσφύγων στο νομό Ηρακλείου.
Της Ευγενίας Λαγουδάκη - Σασλή*

Μέρος 1^ο 
Αναμφισβήτητα το μεγαλύτερο κοινωνικοοικονομικό πρόβλημα που αντιμετώπισε το ελληνικό κράτος, από τη σύστασή του, είναι αυτό της εγκατάστασης των προσφύγων, μετά τη Μικρασιατική καταστροφή.

Το ζήτημα της εγκατάστασης προσφύγων στην Ελλάδα δεν εμφανίστηκε τότε για πρώτη φορά. Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης η ελληνική πολιτεία είχε να μεριμνήσει για την εγκατάσταση προσφύγων από τη Σμύρνη, τη Χίο και τα Ψαρά. Αργότερα, ύστερα από κάθε εξέγερση στην Κρήτη, όσοι δεν μπορούσαν να ζήσουν κάτω από τον τουρκικό ζυγό, κατέφευγαν στο ελεύθερο ελληνικό τμήμα. Ο αριθμός των προσφύγων αυτής της περιόδου ήταν μικρός και με μικρή βοήθεια από μέρους του κράτους αντιμετωπιζόταν η περίθαλψη και η εγκατάστασή τους.

Το ζήτημα της διανομής των αγροτικών γαιών στους πρόσφυγες του Ηρακλείου.

Η αγροτική εγκατάσταση των Μικρασιατών προσφύγων στο νομό Ηρακλείου 
Της Ευγενίας Λαγουδάκη - Σασλή* 
Μέρος 2ο

Η αγροτική εγκατάσταση στην υπαίθρου του νομού Ηρακλείου παρουσίασε αδυναμίες εξαιτίας της στάσης που τήρησε η Υπηρεσία Εποικισμού, αλλά και οι ίδιοι οι πρόσφυγες.

Η Υπηρεσία Εποικισμού καθόρισε το χωριό της εγκατάστασης αλλά δεν καθόρισε τον γεωργικό κλήρο κάθε προσφυγικής οικογένειας. Οι οικογένειες που εγκαταστάθηκαν αρχικά στη Μεσαρά κατάλαβαν όλα τα μουσουλμανικά κτήματα της περιφέρειας του χωριού τους. Από αυτά, άλλα καλλιέργησαν μόνες τους και άλλα εκχώρησαν σε ντόπιους για καλλιέργεια «συμμισακά». Αρνήθηκαν δε να παραχωρήσουν τον κλήρο που αναλογούσε στις οικογένειες που εγκαταστάθηκαν τελευταία. Προκλήθηκαν διενέξεις που κατέληξαν σε συμπλοκές στον Στείρωνα. 
Επίσης σε πολλά χωριά οι γηγενείς προέβησαν στην καλλιέργεια μεγάλων εκτάσεων χωρίς άδεια.

Valide Sultan

Η ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΣΣΑ ΣΟΥΛΤΑΝΑ ΕΥΜΕΝΙΑ ΒΕΡΓΙΤΣΗ

Emetullah Rabia Gülnus Valide Sultan 
(1648 -1715)

Η ΒΑΣΙΛΙΟΠΟΥΛΑ

Βασιλιοπούλα κάθεντον εισέ ψηλό παλάτι,

Τσή Κρήτης εθυμήθηκε πώς ήτον τον κυροΰν τση,

’Εννιά Πασάδες έκραξε κ’ έκουσουλτάριζέν τσι'

«Πασάδες κι’ αν την πάρετε την ξακουσμένη Κρήτη,

Να σας εντυσ’ ολόχρουσα κι’ όλομαλαματένια,

Τσι΄ γούνες άπου βάνετε χρουσές να σας τσι κάμω»

Η Ρεθύμνια Σουλτάνα -ΡΕΜΠΙΑ ΓΚΙΟΥΛΝΟΥΣ

Ή αλλιώς Ευγενία ή Ευμενία Βεργίτση

Σε διάστημα δεκαεφτά μηνών τα στρατεύματα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας έχουν ήδη καταλάβει δύο από τα σημαντικότερα κάστρα της Κρήτης, των Χανίων και του Ρεθύμνου, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι στην άλωση του φρουρίου του Ρεθύμνου πρωτεύοντα ρόλο έπαιξε, όπως επίσης και στο Χάνδακα, η προδοσία.

Κρητική πολιτεία το ζήτημα της σημαίας.

Το ζήτημα της σημαίας. Η επεισοδιακή αποχώρηση των ξένων στρατευμάτων από την Κρήτη
Γράφει ο Γιώργος Λιμαντζάκης*

Καθώς η χώρα μας διανύει μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ιστορικά περίοδο, κατά την οποία επιχειρεί να επαναπροσδιορίσει τις σχέσεις της με τους ευρωπαίους «εταίρους» της (η χρήση των εισαγωγικών υπαινίσσεται την αμφισβήτηση της αμοιβαιότητας και την ισότητα των μερών στη σχέση αυτή).
Οι μέρες αυτές παράλληλα συμπίπτουν επετειακά με την απόπειρα της Κρητικής Πολιτείας να απαλλαγεί από την ξένη στρατιωτική παρουσία και τη συνεπαγόμενη πολιτική εξάρτηση από τις ευρωπαϊκές δυνάμεις στις αρχές του περασμένου αιώνα.

Η δράση των Τουρκοκρητικών στην Μικρά Ασία.

Όταν τελείωσε ο ρόλος των μουσουλμάνων Κρητών επάνω στο νησί, οι Τούρκοι, ταλαντούχοι στην μετακίνηση πληθυσμών, τους εμφύτευσαν σαν μοχλό πίεσης ανάμεσα στους χριστιανικούς πληθυσμούς που ζούσαν στο Μικρασιατικό έδαφος.

Η εγκατάσταση των Τουρκοκρητών, καθώς και άλλων προσφύγων μουσουλμάνων από τα Βαλκάνια στην περιοχή αυτή, άλλαξε ραγδαία τη φυσιογνωμία της και τη μετέτρεψε σε χώρο αντυπαλότητας με θύματα τους μικρασιάτες Έλληνες. Ειδικότερα στη Μικρά Ασία μουσουλμάνοι Κρήτες έδρασαν:

Περί Τουρκοκρητικών η δράση τους το 1922

Η στρατολόγηση πολλών Τουρκοκρητών στο Σύνδεσμο Εφέδρων

Αξιωματικών από τον τότε Βαλή Σμύρνης Νουρεντίν Πασά, που το 1922 πρωτοστάτησε στη δολοφονία του Χρυσοστόμου Σμύρνης, τους συνέδεσε με τη δράση των Νεοτούρκων καθώς και των ομάδων των "τσετών". Μαγνησία, Σώκια, Κουσάντασι, Μούγλα, Κιουλούκι... χάρη στη δράση αυτή απέβησαν κέντρα του αντιχριστιανικού κινήματος, ιδίως μετά το 1912, όταν η Κρήτη προσαρτήθηκε στην Ελλάδα και η Τουρκική Κυβέρνηση τους χαρακτήρισε επίσημα "πληγέντες". Το βέβαιο λοιπόν είναι πως την προσάρτηση της Κρήτης την πλήρωσε ο Ελληνισμός της Μικράς Ασίας με άφθονο αίμα.

Τι απέγιναν οι Τουρκοκρήτες;

Μετά την οριστική εκδίωξη του τουρκικού στρατού από την Κρήτη,(1898) εγκατέλειπε μαζί του το νησί και ένας μεγάλος αριθμός από Κρήτες μουσουλμάνους.

Πολλές συζητήσεις είχαν προηγηθεί μεταξύ των ενδιαφερομένων και των Δυνάμεων για τον τόπο μεταφοράς και εγκατάστασης των Τουρκοκρητών.

Περί Τουρκοκρητικών κι άλλων πολιτικών δαιμονίων.

Σε όλη την κρίσιμη περίοδο για το Κρητικό Ζήτημα από την επιβολή του Χάρτη της Χαλέπας (1868-1889) οι Κρητικοί βρέθηκαν διαιρεμένοι σε δύο

πολιτικά κόμματα, τους Συντηρητικούς και τους Φιλελεύθερους, με αντίστοιχους αρχηγούς τον Ι. Κούνδουρο και τον νεαρό δικηγόρο Ελευθέριο Βενιζέλο.

"Ευρωπαιστές" θεωρήθηκαν οι Κρήτες που ονειρεύονταν μια οικονομική ανάπτυξη βασισμένη σε δανεισμό ευρωπαϊκών κεφαλαίων τα οποία ήδη εκδήλωναν το ενδιαφέρον τους.

Ο θρήνος των τουρκοκρητικών αγάδων.

Ο θρήνος των τουρκοκρητικών αγάδων.

Τ’ Αυγούστου πέντε κ’ είκοσι, οκτώ και ενενήντα,

χριστιανούς εσφάξανε οκτώ φορές πενήντα.

Γετίμ Αλής (Το τραγούδι του Γετίμ Αλή)

(Περιώνυμοι Κρήτες Μουσουλμάνοι)

Ο Αλί Γετίμ  ήταν ένας τρομερός Τουρκοκρητικός γενίτσαρος, από το χωριό Κυριάννα . 

Αυτός κρατούσε κάτω απ’ τον ζυγό του, όλη σχεδόν την επαρχία του Ρεθύμνου. Αρκετές παραλλαγές των κρητικών δημοτικών τραγουδιών αναφέρουν με σχετικές λεπτομέρειες, τόσο τον Αλί Γετίμ, όσο και τα έργα του.

Γλυμίδ΄Αλίς (Του Γλυμίδη το τραγούδι)

(Περιώνυμοι Κρήτες Μουσουλμάνοι)

Ο ονομαστός Τουρκοκρητικός Αλί Γλυμίδης (ή Γλυμιδάκης), με αφορμή την εξόντωση από τους Κρητικούς επαναστάτες του Αλί Γετίμ, ενός κτηνώδη Τουρκοκρητικού (oι τουρκοκρητικοί Γετίμ Αλής και ο Γλυμίδης Αλής, αναφέρονται ως «θηρία εξαγριωμένα») , παρουσιάστηκε σε μεγάλη συγκέντρωση Τουρκοκρητικών του Ρεθύμνου και ορκίστηκε εκδίκηση. Ορκίστηκε ακόμη, ότι θα φέρει οπωσδήποτε στο Ρέθυμνο τα κεφάλια του Δεληγιαννάκη και των άλλων Ελλήνων οπλαρχηγών. Σύντομα, αφού συγκέντρωσε ένα στρατιωτικό σώμα 2.000 επίλεκτων
Τουρκοκρητικών, εξόρμησε για να συναντήσει τους Έλληνες.

Αλί Τσαούσης

(Περιώνυμοι Κρήτες Μουσουλμάνοι)

Τουρκοκρητικός πολεμιστής

O Αλί Τσαούσης από το Σέλινο, ήταν ένας πλούσιος τσιφλικάς και μόλις εξερράγη η Επανάσταση του 1821, ανέλαβε με τους ομόθρησκους του τουρκοκρητικούς τον Καούρη και τον Βεδούρη, να κάνουν αντεπανάσταση στην δυτική Κρήτη.

Η Σφαγή του Αγριολίδη

(Περιώνυμοι Κρήτες Μουσουλμάνοι)

Ο Αγριολίδης ή Αγριαλής ήταν, αρχηγός των Τουρκοκρητικων του Μεγάλου Κάστρου (Ηράκλειο Κρήτης) στα χρόνια της ελληνικής επανάστασης. Μετά το ξέσπασμα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα του 1821 ο Αγριολίδης, επικεφαλής των γενίτσαρων, τρομοκρατούσε τους πληθυσμούς και λεηλατούσε τις γύρω περιοχές, για να αποτρέψει την εξάπλωση της επανάστασης στην Κρήτη.

Ιεροδικαστικά κατάστιχα του οθωμανικού στρατοπέδου στην πολιορκία του Χάνδακα

Ένας θησαυρός κρητικής Ιστορίας
Σπάνιοι χάρτες της Μαρκιανής Βιβλιοθήκης για την πολιορκία του Χάνδακα

Ο τόμος, 500 σελίδων, περιέχει γλωσσάρι, ευρετήριο ονομάτων και 5 σπάνιους χάρτες της Μαρκιανής Βιβλιοθήκης της Βενετίας για την πολιορκία του Χάνδακα και το οθωμανικό φρούριο

Στο κρισιμότερο σταυροδρόμι της Ιστορίας της Κρήτης αναφέρεται ο εξαιρετικός τόμος, με κομβικής σημασίας μεταφρασμένα έγγραφα της οθωμανικής περιόδου, για την Ιστορία του Ηρακλείου της Κρήτης, αλλά με βαρύτητα συνολικά για τον Ελληνισμό και τη Μεσόγειο, που εξέδωσε πρόσφατα η Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη Ηρακλείου.

Κρητικά Ρόδου

Τα Κρητικά της Ελλάδας   
(Τουρκοκρητικοι ρόδου, οι άλλοι Κρήτες πρόσφυγες ).

Τα Κρητικά της Ρόδου.

Στον δρόμο προς Ιαλυσό, µετά το κέντρο της Ρόδου και ακριβώς απέναντι από την παραλία, στην αριστερή πλευρά του δρόµου,

μια σειρά από πανοµοιότυπα σπιτάκια, παρατεταγµένα το ένα δίπλα στο άλλο, προσελκύουν την προσοχή, προκαλώντας απορία στους περαστικούς για την ύπαρξή τους! 

ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΛΩΖΑΝΗΣ (Τουρκοκρητικοί)

Ι ) ΣΥΝΘΗΚΗ ΕΙΡΗΝΗΣ
ΥΠΟΓΡΑΦΕΙΣΑ ΤΗΝ 24 ΙΟΥΛΙΟΥ 1923

Η ΒΡΕΤΤΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ,  

Η ΓΑΛΛΙΑ, Η ΙΤΑΛΙΑ, Η ΙΑΠΩΝΙΑ, 

Η ΕΛΛΑΣ , Η ΡΟΥΜΑΝΙΑ, 

ΤΟ ΣΕΡΒΟΚΡΟΑΤΟΣΛΟΒΕΝΙΚΟΝ ΚΡΑΤΟΣ
αφ ενός

ΚΑΙ Η ΤΟYΡΚΙΑ

αφ ετέρου

Διαπνεόμεναι υπό του αυτού πόθου όπως τερματίσωσιν οριστικώς την εμπόλεμον κατάστασιν, ήτις από του 1914 συνετάραξε την Ανατολήν...

Ανταλλαγή πληθυσμών 1923-24:

Η  υποχρεωτική ανταλλαγή  πληθυσμών 1923-24:

μνησιπήμων πόνος!*
«…Το επίκεντρο της διήγησης κάθε πρόσφυγα παραμένει το ίδιο.
Να γεννιέσαι σε ένα μέρος, να γερνάς σε άλλο.
Και να αισθάνεσαι ξένος και στα δύο μέρη»
( αφήγηση ανταλλαγείσας μουσουλμάνας.)
Η Συνθήκη της Λωζάνης, που ακολούθησε τη Μικρασιατική Καταστροφή (για του Έλληνες) ή τον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας(για τους Τούρκους) επεδίωξε, εκτός της εξυπηρέτησης των συμφερόντων των ισχυρών,

Η χωραΐτικη μουσική της Κρήτης

Τα αστικά τραγούδια στην Κρήτη ή Τι τραγουδούσε ο Κρητικός στις πόλεις; 

Ο Φουσταλιέρης και η μουσική δράση του σχετίζονται άμεσα μ’ ένα θέμα που ενδιαφέρει, εδώ και κάμποσα χρόνια, όλο και περισσότερους, κυρίως μουσικολόγους, μουσικούς και εραστές της μουσικής: τα αστικά τραγούδια της Κρήτης. Εννοούμε τα τραγούδια που, μέχρι τα τελευταία τριάντα χρόνια και κάτι, ακούγονταν στις κρητικές πόλεις και τα περίχωρά τους (τις ημιαστικές –για να κυριολεκτήσουμε– περιοχές του νησιού) και δε συνηθίζονταν παραπέρα, στα καθαρώς αγροτικά και κτηνοτροφικά χωριά, που, κάπως αποκομμένα από τις πόλεις, ανέπνεαν τη δική τους μουσική παράδοση.

Ποίοι Τούρκοι;

Στα περισσότερα αν όχι σε όλα τα χωριά τις Κρήτης  υπάρχουν μνημεία Κρητών πολεμιστών που έπεσαν μαχόμενοι για την ελευθερία τους την περίοδο της τουρκοκρατίας στις μάχες εναντίον των «Τούρκων»?

Αν ώμος σκεφτούμε ότι Τουρκία δεν υφίσταται ως κράτος μέχρι τον Οκτώβριο του 1923, δηλαδή 10 χρόνια αφότου η Κρήτη είχε αποκτήσει την ελευθερία της και είχε ενωθεί  με την Ελλάδα , προκύπτει ένα μικρό ιστορικό πρόβλημα. 

Ποιοι πραγματικά ήταν αυτοί οι Τούρκοι που εναντίον τους πολεμούσαν για τόσο πολύ καιρό οι Κρητικοί.

Θοδωρομανώλης (1778-1818)

Η άγνωστη ιστορία του Θοδωρομανώλη.

Ο Μανώλης Θεοδωράκης ή Θοδωρομανώλης όπως είναι ευρύτερα γνωστός, είναι ο πρώτος ιστορικά καταγεγραμμένος και γνωστός λυράρης της Κρήτης.