Θοδωρομανώλης (1778-1818)

Η άγνωστη ιστορία του Θοδωρομανώλη.

Ο Μανώλης Θεοδωράκης ή Θοδωρομανώλης όπως είναι ευρύτερα γνωστός, είναι ο πρώτος ιστορικά καταγεγραμμένος και γνωστός λυράρης της Κρήτης.

Γεννήθηκε  το 1778 στο Επανοχώρι Σελίνου Χανίων, στη συνοικία Μαραγκιανά της κοινότητας αυτής και λεγόταν Μαραγκάκης, αλλά άλλαξε το επίθετό του σε Θεοδωράκης επειδή έλεγαν Θεόδωρο τον πατέρα του.

Η ιστορία του έγινε γνωστή στους παλαιότερους από το ομώνυμο ριζίτικο, δηλαδή τραγούδι της ταύλας από τα χωριά που βρίσκονται στις ρίζες των Λευκών Ορέων, γιατί σκότωσε τον Τούρκο γεννίτσαρο Εμίν Βέργερη, από την εξέχουσα τουρκοκρητική οικογένεια των Βεργέρηδων (απόγονων ευγενών Ενετών φεουδαρχών που εξισλαμίστηκαν) .

Επειδή  ο Θοδωρομανώλης ήταν ονομαστός και άξιος λυράρης, φημισμένος για το παίξιμό του, έλαβε πρόσκληση από τον διαβόητο γεννίτσαρο του Επανοχωριού, Εμίν Βέργερη να πάει στο σπίτι του και να παίξει προσωπικά γι αυτόν και την παρέα του, αλλά και να έφερνε επίσης τις ξαδέρφες του και τη χήρα θεία του για να διασκεδάσουν όλοι μαζί στον οντά του Βέργερη.

Βεβαίως ο Θοδωρομανώλης γνώριζε την τύχη που τους επιφύλασσε ο Τούρκος και φυγάδεψε τις γυναίκες στο φαράγγι της Σαμαριάς, γιατί ο Βέργερης θα τις βίαζε, θα τις έκανε δούλες του ή θα τις έπαιρνε στο χαρέμι του.

Ήταν άλλωσε ο φόβος και ο τρόμος των χριστιανών της περιοχής και τα εγκλήματα που είχε διαπράξει εις βάρος τους διαβόητα.

Μόλις λοιπόν φυγάδεψε το σόι του στην ασφάλεια του απάτητου φαραγγιού, έστησε καρτέρι στο Βέργερη και τον σκότωσε, ξεκαθαρίζοντας την περιοχή από τον αθεόφοβο και άγριο γεννίτσαρο.

Φυγοδίκησε και κατέφυγε στον Ομαλό, όπου όμως τον έπιασαν οι Τούρκοι και τον πήγαν στον πασά των Χανίων για να απολογηθεί.

Ο πασάς τον ρώτησε γιατί σκότωσε το Βέργερη, εκείνος του εξήγησε ότι ο Βέργερης είχε σκοπό να ατιμάσει την οικογένειά του, ο πασάς τον συμβούλεψε να βρει μια δικαιολογία για να σωθεί, αλλά αφού δεν απαρνήθηκε ο Θοδωρομανώλης το φόνο, τότε τον άφησε στο έλεος των Τούρκων, οι οποίοι τον έδεσαν και τον περιέφεραν δέσμιο στα Χανιά και τέλος τον κρέμασαν σε ένα περιβόλι, δίπλα στον Άγιο Λουκά στα Χανιά, που είναι σήμερα το νεκροταφείο της πόλης

Ο Θοδωρομανώλης ήταν 40 ετών όταν κρεμάστηκε το 1818 και δεν πρόλαβε να ζήσει τη μεγάλη δεκαετή κρητική επανάσταση που άρχισε 3 χρόνια αργότερα.

Ακολουθεί ολόκληρο το ριζίτικο με όλους τους στίχους, που εξιστορεί αναλυτικά την ιστορία αυτή του Θοδωρομανώλη, γραμμένο στην κρητική διάλεκτο και ένα βίντεο από την κυρία Στυλιανή Σχοινοπλοκάκη από το Επανοχώρι, τόπο καταγωγής του Θοδωρομανώλη, που τραγουδάει με εκπληκτική μαεστρία, ζωντάνια και αρχοντιά το σπουδαίο ριζίτικο.

Το ριζίτικο:

Ζιμπούλι ζιμπουλάκι μου κατάμπλαβο ζιμπούλι

αφουγκραστείτε να σας πω λυπητερό τραγούδι.

Για τον Μανώλη θα σας πω το Θοδωρομανώλη

που σκότωσε τον Βέργερη πάνω στ' Απανοχώρι.

Κι αν θέλετε να μάθετε τση πράξεις του Βεργέρη

που έπιανε τση Χριστιανούς και ξεμασκαρωνέτζει.

Κι έκανε κι άλλα πράγματα κι άλλα πολλά μεγάλα

ό,τι έκανε των Χριστιανών ήταν μεγάλο πράγμα.

Έβανε κι αγγαρεύανε χειμώνα καλοκαίρι

κι όπου να ερεθίζανε του σκύλου του Βεργέρη.

Κι αν ήθελε να δει ποθές κανένα αντρειωμένο

έπιανε και έσφαζέ τονε άδικα τον καημένο.

Εκάλεσε και λυρατζή τον Θοδωρομανώλη

να πάνε να γλεντίζουνε εις του Κωτσομανώλη.

Μα σώπασε μωρέ Αγά με τα παράξενα σου

για να φρομίσει ο γλετζές που κάνει η αφεντιά σου.

Έλα Μανώλη να σου πω και ας βρωμέσει κιόλα:

και πάλι θα γλεντήσουμε εκείνη να την ώρα.

Και πάει στα Μαραγκιανά και λέει το τση θειάς του

όφου καημένη κέρα θεια απόψε τα παιδιά σου.

Και πάρε τα στα γρήγορα και πάτε στο φαράγγι

γιατί θα σου τα σφάξουνε απόψε οι Γιαννιτσάροι.

Και σαν τα συναπόβγαλε και πήγαν στο φαράγγι

επήρε το τουφέκι του και στων Ζουρήδων πάει

να δείξει στον Εμιναγά πώς παίζουν οι αντρειωμένοι.

Εις τον εξώστη το 'θέσε κι ύστερα μπαίνει μέσα

κι είδε πως έκαναν πράγματα που ανθρώπου δεν αρέσαν.

Κι αποκειδά τον παίρνουνε και πάνε τον στη Χώρα

να τόνε καταλύσουνε εκείνη να την ώρα.

Εις του Πασά τον πήγανε και μέσα τόνε βάνει

μπαίναι κι εξέταζέ τονε από το πρωί ως το βράδυ.

Γιάντα μωρέ τον σκότωσες κι ήτανε αφορμή σου

και θα σε θανατώσουνε να χάσεις τη ζωή σου.

Αφέντη και δεν τσή μαθες τση πράξεις του Βεργέρη

μα θέλεις να μ' αναρωτάς και να με περιπαίζεις.

Το ίρτζι μου εζήτησε για να με απατήσει

για κείνο τόνε σκότωσα κι ως θέλεις κάμε κρίση.

Μωρέ Μανώλη αρνήσου σου το και πες για ένα άλλο

για θα σε θανατώσουνε δεν έχω ήντα σου κάμω.

Και ο Πασάς εφώναξε με μια φωνή μεγάλη

ως θέλετε να πράξετε κι ως γράφει το κιτάπι.

Κι οι Τούρκοι εχυμήξανε και δέσανέ ντο κιόλα

και στο σχοινί τον κρέμασαν εκείνη να την ώρα.

Δίπλα στον Άγιο Λουκά που είναι το περβόλι

εκεί 'ναι και τα κόκκαλα του Θοδωρομανώλη.

Κι όταν εκατεβάζανε στο μνήμα το κορμί του

άγγελοι παραλάβανε την αθώα ψυχή του.

Γιατί υπερασπίστηκε θρησκεία και πατρίδα

μα και την οικογένεια, η μνήμη του αιωνία.

 ΠΗΓΗ αναδημοσίευση από το
http://iakovos-xania.blogspot.gr/2012/03/blog-post_24.html