Δερβίσηδες και δερβίσικοι τεκέδες στην Κρήτη τα χρόνια των Οθομανων.

Δερβίσηδες και δερβίσικοι τεκέδες στην Κρήτη.

Οι γενίτσαροι Τουρκοκρητικοί

«Τούτο θα σου πάρω, εκείνο θα μου δώσεις κι αυτό θα μου το χαρίσεις». 

Χαρακτηριστική έκφραση των Τουρκοκρητικών

                                               (αρχείο pdf κάντε κλικ στην εικόνα)

Απογραφικά κατάστιχα δήμευσης περιουσιών Ρεθύμνου και Χανίων. (Οθωμανικά αρχεία)

Κώδικας θυσιών της Δ. Κρήτης

Γράφει ο ΜΑΝΩΛΗΣ ΚΑΡΕΛΛΗΣ

Ενας από τους κώδικες που διατηρεί στο σημαντικό τμήμα των (Τουρκικών) αρχείων της η Βικελαία Βιβλιοθήκη του Δήμου Ηρακλείου είναι και ο γνωστός ως ´Κώδικας των θυσιών´. Η ονομασία του πρέπει να είναι αρκετά παλιά· αναφέρεται από τον αείμνηστο Νικόλαο Σταυρινίδη, την ´ψυχή´ των δημοτικών αρχείων και για μερικά χρόνια έφορο της Βιβλιοθήκης ως ´ο Μακάβριος Κώδικας των θυσιών´.

Πρόκειται για ένα ιεροδικαστικό κατάστιχο, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου καλύπτεται από την απογραφή των ονομάτων και των περιουσιακών στοιχείων των Χριστιανών των δύο Νομών της Ανατολικής Κρήτης, του Ηρακλείου και του Λασιθίου, που εκτελέσθηκαν, αιχμαλωτίσθηκαν ή διέφυγαν κατά τη διάρκεια της μεγάλης ελληνικής επανάστασης του 1821 και των οποίων οι περιουσίες δημεύτηκαν από το οθωμανικό δημόσιο.

Ο Κώδικας αυτός, γραμμένος στα ´αυτοκρατορικά´ Τούρκικα ή με άλλη ονομασία, στην αραβική γραφή την καλούμενη nesh, παρουσιάσθηκε σε μένα (τότε υπηρετούσα ως δήμαρχος Ηρακλείου), από τον Νικόλαο Σταυρινίδη.

Τούρκοι συμβολαιογράφοι του Ρεθύμνου.

ΟΙ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟΓΡΑΦΟΙ ΤΟΥ ΡΕΘΥΜΝΟΥ ΠΕΡΤΕΒ ΔΕΡΒΙΣΑΚΗΣ ΚΑΙ ΙΩΑΝΝΗΣ Δ. ΝΙΚΟΛΑΚΑΚΗΣ (19ος -20ος αιώνας

ΑΝΤΩΝΗΣ ΣΤΡΑΤΑΚΗΣ

ΡΕΘΥΜΝΟ 2006

ΤΑ ΕΥΡΕΤΗΡΙΑ ΤΩΝ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟΓΡΑΦΩΝ ΤΟΥ ΡΕΘΥΜΝΟΥ ΠΕΡΤΕΒ ΔΕΡΒΙΣΑΚΗ ΚΑΙ ΙΩΑΝΝΗ Δ. ΝΙΚΟΛΑΚΑΚΗ

1

Στα κείμενα που ακολουθούν γίνεται μια προσπάθεια παρουσίασης των ευρετηρίων δύο κυρίως συμβολαιογράφων του Νομού Ρεθύμνης, οι οποίοι δραστηριοποιήθηκαν επαγγελματικά στις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου. Αυτοί είναι ο Περτέβ Δερβισάκης και ο Ιωάννης Δ. Νικολακάκης. Το ευρετήριο (δηλαδή το επίσημο βιβλίο το οποίο ήταν υποχρεωμένος να τηρεί ο συμβολαιογράφος, στο οποίο καταγράφονταν με ένα συγκεκριμένο τυπικό βασικά στοιχεία για όλες τις πράξεις που αυτός συνέτασσε) του πρώτου, είναι σαφώς μεγαλύτερο και οι πληροφορίες που αντλούμε είναι περισσότερες. Επιλέχθηκε ως εκ τούτου η βαρύτητα στην ανάλυσή να δοθεί σε αυτό ακριβώς το ευρετήριο και επιπλέον να αναδειχθούν μονάχα οι διαφορές που παρουσιάζει το ευρετήριο του Ι. Νικολακάκη. Εννοείται λοιπόν ότι οι πληροφορίες -ειδικά γύρω από την χρήση της βάσης- που υπάρχουν στο πρώτο κείμενο, που αφορά στον Π. Δερβισάκη, ισχύουν και για τον Ι. Νικολακάκη, δεδομένου ότι χρησιμοποιήθηκε η ίδια ακριβώς βάση,1 με την προσθήκη ή την απαλοιφή των ελάχιστων ειδικών στοιχείων στα οποία διαφοροποιούνταν τα ευρετήρια μεταξύ τους.2 Τέλος, δίπλα στις πληροφορίες για την παρουσίαση των προαναφερθέντων ευρετηρίων, καταθέτονται και μερικές ιδέες – διαπιστώσεις, οι οποίες βέβαια αποτελούν ερεθίσματα για περαιτέρω έρευνα και όχι εξαντλητικά τεκμηριωμένες θέσεις. - Συμβολαιογράφος Ρεθύμνου: Περτέβ Δερβισάκης: Ευρετήριο Α (1913-1917), πράξεις από 20964 (26/8/1913) έως 22689 (28/7/1917)3 και Ευρετήριο Β (1917- 1920), πράξεις από 22690 (31/7/1917) έως 23915 (17/8/1920)4

Στο κείμενο που ακολουθεί επιχειρείται μια μικρή παρουσίαση των ευρετηρίων του Περτέβ Δερβισάκη, τα οποία αφορούν στις υποθέσεις του συμβολαιογράφου αυτού της πόλης του Ρεθύμνου κατά την δεύτερη δεκαετία του 20ου αιώνα και συγκεκριμένα για τα έτη ανάμεσα στο 1914 και στο 1920.

Εξισλαμισμοί και επανεχριστιανισμοί στην Κρήτη (1645-1899)

Πεπονάκης,Μανόλης
(1994, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ)),

Εξισλαμισμοί και επανεκχριστιανισμοί στην Κρήτη (1645-1899)
pdf

(Κάντε κλικ στην εικόνα του εξωφύλλου για να μεταβείτε στην εργασία)

ΠΗΓΗ

http://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/20493#page/1/mode/2up

Οι αποστασίες από το ισλάμ στην Κρήτη στη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης,

Ayse Nukhet & Nuri ADIYEKE
Οι αποστασίες από το ισλάμ στην Κρήτη στη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης,

Το άρθρο των δύο Τούρκων ερευνητών αναδημοσιεύεται στα ´Χανιώτικα νέα´ λόγω της εξαιρετικής για την ιστορία της Κρήτης σημασίας του.

Η μετάφραση ανήκει στον κ. Ηλία Κολοβό του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών.

Οι αποστασίες από το Ισλάμ στην Κρήτη στη διάρκεια της ελληνικής επανάστασης (1)

Η Κρήτη ήταν σχεδόν η τελευταία γεωγραφική περιοχή που ενσωματώθηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και η οθωμανική κυριαρχία δεν δημιούργησε ισχυρά ερείσματα στο νησί. Η ιδιαιτερότητα αυτή ήταν εμφανής στη διοικητική οργάνωση και στην κοινωνική δομή του νησιού υπό τους Οθωμανούς. Οι μουσουλμάνοι στην Κρήτη αναμίχθηκαν σε τέτοιο βαθμό με τους ντόπιους ορθόδοξους Ρωμιούς, ώστε τα μουσουλμανικά ονόματα ενώθηκαν με τα ρωμέικα. Στα έγγραφα συναντούνται συχνά ονόματα όπως Γιάννης Οσμάν, Χασάν Νικολάκης ή Μολλά Μεχμετάκης. Σε ορισμένες περιπτώσεις, επιπλέον, συναντούνται και μουσουλμάνοι που είχαν μόνο ρωμέικα ονόματα (βλ. Πίνακα). Μουσουλμάνοι και Ρωμιοί ζούσαν μαζί και σε άλλες γεωγραφικές περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αλλά η Κρήτη ήταν παράδειγμα συμβίωσης με την πραγματική έννοια. Παρ όλο που η επίσημη γραπτή γλώσσα στο νησί ήταν τα τουρκικά και δόθηκε μεγάλη σημασία στην τουρκική εκπαίδευση και στον τουρκικό Τύπο, η γλώσσα που μιλούσε ο λαός ήταν τα ρωμέικα. Τα ρωμέικα δεν τα μιλούσαν απλώς Ρωμιοί και μουσουλμάνοι για να συνεννοηθούν μεταξύ τους αλλά και οι ίδιοι οι μουσουλμάνοι μεταξύ τους (2).

Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΣΤΡΩΜΑΤΩΣΗ ΤΟΥ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΤΟΥ ΡΕΘΥΜΝΟΥ

ΣΠΥΡΟΣ ΔΗΜΑΝΟΠΟΥΛΟΣ

Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΣΤΡΩΜΑΤΩΣΗ

ΤΟΥ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ

ΤΟΥ ΡΕΘΥΜΝΟΥ ΚΑΙ Η ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΗ

ΤΗΣ ΑΝΤΑΛΛΑΞΙΜΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ, 1924-1927

ΤΟΥΡΚΟΚΡΗΤΙΚΟΙ ΗΡΩΕΣ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Κρήτες μουσουλμάνοι, ένας κόσμος που σβήστηκε βίαια μέσα στη δίνη της κατάρρευσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας και των επαναστάσεων στα Βαλκάνια, ως τραγική απόληξη της μικρασιατικής καταστροφής. 

ΤΟΥΡΚΟΚΡΗΤΙΚΟΙ ΗΡΩΕΣ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ 

Το ζήτημα των τουρκοκρητικών είναι ένα πολύ ευρύ θέμα και σχετικά λίγο μελετημένο με εξαίρεση σειρά έργων που παρουσιάστηκαν τα τελευταία 10 – 15 χρόνια. Το ζήτημα μπορεί να αναλυθεί και να παρουσιαστεί από πολλές πλευρές, ιστορική, πολιτική, λαογραφική, εθνολογική και υπάρχει πληθώρα βιβλίων, μελετών, δημοσιευμάτων και ταινιών που αγγίζουν το θέμα.

Αζίζ Τζερτζίς

Άγιος Γεώργιος ο κοινός άγιος χριστιανών και μουσουλμάνων και η εικόνα του στο Ηράκλειο ως μουσουλμάνου!

Ο Άγιος Γεώργιος είναι ο μοναδικός άγιος τον οποίο τιμούν χριστιανοί και μουσουλμάνοι, παράδοση που ανάγεται στα χρόνια ακόμη που η οθωμανική αυτοκρατορία εκστράτευε για την κατάκτηση των χριστιανικών ή ελληνικών περιοχών. Κατά την εκστρατεία στην Κρήτη (από το 1645) οι Οθωμανοί ήδη τιμούσαν τον Άγιο και τον ονόμαζαν Αζίζ Τζερτζίς, είχαν δε ενσωματώσει τον εορτασμό στην μουσουλμανική εορτή του Χιντρελέζ, τον Μάιο.

Ο Άγιος Γεώργιος των Τούρκων

Από άρθρο για το ιστορικό εκκλησάκι του αγ. Γεωργίου Γρόττα στο Ρέθυμνο.

"...Χαρακτηριστική περίπτωση Αγίου, που προκαλούσε δέος στους μουσουλμάνους της Κρήτης είναι η περίπτωση του Αγίου Γεωργίου.

Δαπάναις Αλή Μελεμενάκη 1925

Οι πεταλιές του αγίου Γεωργίου

Στην περιοχή Καλλιθέα του Ρεθύμνου υπήρχε ένα παλιό εκκλησάκι του αγίου Γεωργίου, στα κτήματα του μουσουλμάνου Αλή Μελεμενάκη από τα γειτονικά Περιβόλια. Τη δεκαετία του 1920 οι χριστιανοί Ρεθεμνιώτες ήθελαν να το ανακαινίσουν, αλλά ο Αλής, φανατικός και ανένδοτος, δεν επέτρεπε καμιά εργασία μέσα στα όρια της περιουσίας του.

Candia 1897 Photographs

Crete Photo Album from 1897 inc. Seaforth Highlanders

Φωτογραφικό άλμπουμ με σπάνιες φωτογραφίες, πραγματικά ντοκουμέντα  από το τουρκοκρατούμενο Ηράκλειο του 1897, τραβηγμένες από Άγγλο στρατιωτικό κατά την διάρκεια της θητείας του στο εκστρατευτικό σώμα των Seaforth Highlanders, μέρος της διεθνούς δύναμης των μεγάλων δυνάμεων που έδρασαν την εποχή εκείνη στην Κρήτη.Τις φωτογραφίες έχει αναρτήσει ο εγγονός του Alex Rustic, στον ιστότοπο Gentleman's Military Interest Club και όπως μας διευκρινίζει ο ίδιος ( Οι περιγραφές είναι ακριβώς όπως είναι πίσω από τις φώτο, γραμμένες απο το χέρι του παππού μου). Απολαύστε το.

αμέτι μουχαμέτι

Η διαδρομή της έκφρασης αμέτι μουχαμέτι από τις αρχές του 19ου αιώνα μέχρι σήμερα.

Ερευνητικό άρθρο του Βασίλη Ορφανού μελετητή της κρητικής διαλέκτου.

Στο Τουρκικό λεξιλόγιο της Νέας Ελληνικής του Ι. Τ. Παμπούκη, στο λήμμα ιμέτι διαβάζουμε: «ιμέτι το – α[ραβ]. ümmet = έθνος, λαός• ümmeti Mahomet = οι μουσουλμάνο• παραμορφωμένη την έκφρ. βλ. στις λ. αμέτ, αμέτης , αμέτι . Ορίστε, λέγ’ Αλήπασας, ιμέτι Μουχαμέτη. (325,205)» ,
Ο στίχος αυτός, σύμφωνα με την παραπομπή, βρίσκεται στο έργο του Κων. Σάθα Ιστορικαί Διατριβαί.

Μεχμέτ Αγά Γενίτσαρης

Στην Κάινα Αποκορώνου ζούσε ένας τρομερός γενίτσαρος που ονομαζόταν Μεχμέτ Αγάς Γενίτσαρης. Καταγόταν από την Τύνιδα της Τυνησίας και ήταν απόγονος κάποιου Αλή, σωματάρχη του τουρκικού στρατού, κατά την απόβαση του στον όρμο της Κύριας Γωνιάς το 1645.

Σταυροί και μισοφέγγαρα στην Κρήτη.

Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι στην Κρήτη 1821-1924: ένας αιώνας συνεχούς αναμέτρησης εντός και εκτός του πεδίου της μάχης.

ΝIΚΟΣ AΝΔPIΩΤНΣ

«σταυρóς και μισοφέγγαρο κολλημένα, και πóτε ομονοούσαν και καλοπορεύονταν, πóτε τους έπιανε το κρητικó μπουρίνι, που λένε, ένα είδος λύσσα, και χιμούσαν, και κάρφωναν τα δóντια τους ο ένας στο σβέρκο του άλλου και του κοβαν μια μπουκιά κρέας και τó «τρωγαν»

Ν. Καζαντζάκης

Κατά την περίοδο αυτή, 1895-1898, μπορεί το κέντρο των πολιτικών εξελίξεων να βρισκóταν στην πóλη των Χανίων, γύρω απó την οποία διαδραματίστηκαν και σημαντικά πολεμικά γεγονóτα μεταξύ Τούρκων, Eλλήνων και Eυρωπαίων, το μεγαλύτερο óμως μέρος των απωλειών μεταξύ των αμάχων και κυρίως των υλικών ζημιών εντοπίζεται στην ανατολική Κρήτη. Ο συστηματικóς χαρακτήρας των καταστροφών σπιτιών και καλλιεργειών, κυρίως στην περιφέρεια του Hρακλείου, αλλά και στη μέχρι τóτε απρóσβλητη απó παρóμοιες ενέργειες Σητεία, θα οδηγήσει στην εκδίωξη των Μουσουλμάνων απó την ύπαιθρο.

Το καλοκαίρι του 1896 σημειώθηκαν σοβαρά επεισóδια στην ύπαιθρο της διοίκησης Hρακλείου. Έξι μήνες αργóτερα έλαβε χώρα και η μαζική σφαγή Μουσουλμάνων στην επαρχία της Σητείας.

Οι σφαγές του Λασιθίου το 1897 ήταν μια σφαγή των Μουσουλμάνων πολιτών το 1897 στο νομό Λασίθιου της ανατολικής Κρήτης. Πάνω από 850 ή περίπου 1.000 άτομα δολοφονήθηκαν.

Αι Σφαγαί Σητείας 1897

Οπού το αίμα ταλλουνού χύνει και δε δειλίαται
Και των παιδιών του θα χυθεί και μη παραπονάται,
Θεού βουλή εγίνηκε, θεού δικαιοσύνη’
εί δε κ’ εγίνη άδικο, Εκείνος θα το κρίνει,

Πρόκειται για μικρό σε μέγεθος βιβλίο και στην ουσία του είναι η δημοσίευση ενός ποιήματος από άγνωστο συγγραφέα, με μόνα γνωστά στοιχεία του το μονόγραμμά του Χ.Χ. και την πληροφορία ότι ο ποιητής ήταν από τη Σητεία. Τα στοιχεία αυτά λαμβάνουμε από τον τίτλο, όμως το όνομα του ποιητή μας το ομολογεί μετά από αρκετό καιρό ο Εμμανουήλ Αγγελάκις στο δεύτερο τόμο των Σητειακών όπου αναφέρει την αποστολή όλων των στοιχείων για την επανάσταση στον Νικόλαο Παπαδάκη.

Η σφαγή 851 Μουσουλμάνων από Χριστιανούς στη Σητεία 1897

Η μαρτυρία του Βρετανού Πρόξενου της Κρήτης.

Σητεία 1897: Η σφαγή 851 Μουσουλμάνων από Χριστιανούς.

Το Φεβρουάριο του 1897 οι φήμες άρχισαν να κυκλοφορούν για ένα ξέσπασμα βίας στη Σητεία. Σαν αποτέλεσμα, στις 18 Φεβρουαρίου ένας ισχυρισμός της σφαγής 300 μουσουλμάνων τέθηκε στη Βουλή των Κοινοτήτων, μαζί με τη φήμη ότι έξι χριστιανοί ρίχτηκαν ζωντανοί σε έναν φούρνο αρτοποιείου στα Χανιά [1]. Ο Βρετανός πρόξενος στην Κρήτη, ο Sir AlfredBiliotti, επιβεβαίωσε πως κάτι τέτοιο συνέβη αλλά τότε, το Φεβρουάριο του 1897, δεν ήταν σε θέση να παρέχει οποιεσδήποτε λεπτομέρειες.

Ο θησαυρός και ο πύργος του Ιμπραήμ Αληδάκη

Πρόσφατα που βρισκόμουνα στην Κρήτη, μου είπε κάποιος ότι έχουν έρθει  Γερμανοί και ψάχνουν στον Εμπρόσνερο για τον θησαυρό του Αληδάκη. Στην αρχή η ιστορία μου φάνηκε σαν τις διάφορες φήμες που κυκλοφορούν ιδίως για θησαυρούς σε όλη την Ελλάδα αλλά όπως διάβασα στα Χανιώτικα Νέα είναι πραγματική!

Σχέδιο από το βιβλίο του Robert Pashley Travels in Crete ΙΙ (1837)

Με νόμιμη άδεια, 10 ιδιώτες και μεταξύ αυτών ο ιδιοκτήτης του οικοπέδου στην θέση Σοχώρα, μία περιοχή εκτός οικισμού Εμπρόσνερου  και κάτοικος του χωριού, καθώς και 3 αλλοδαποί (ένας κάτοικος Γερμανίας και δύο κάτοικοι Αυστρίας) για 3 μέρες ανέσκαψαν το μέρος χωρίς όμως αποτέλεσμα.

Το  χωριό γενικότερα έχει αρχαιολογικό ενδιαφέρον και σε ανασκαφές που έχουν γίνει βρέθηκαν πήλινα αγγεία, τάφοι και πέτρινα τοιχώματα, που ίσως δηλώνουν αγωγούς ύδρευσης αρχαίας πόλης.

Μετά την κατάληψη της Κρήτης, το 1669, αρκετοί  Κρητικοί εξισλαμίσθηκαν μαζικά (ολόκληρα χωριά) σε διάφορες περιόδους, προκειμένου να αποφύγουν τον κεφαλικό φόρο των απίστων (jizya) όπως επίσης και  μεγάλοι  και μικροί  γαιοκτήμονες εξισλαμίσθηκαν οικειοθελώς,  για να μπορέσουν να διατηρήσουν στο ακέραιο τις περιουσίες και τα αξιώματά τους. 

Για την καταστροφή του Πύργου του Αληδάκη

Κύριε διευθυντά,

διαβάζοντας στα ´Χανιώτικα νέα´ τις πρόσφατες σφακιανές θέσεις για την καταστροφή του Πύργου του Αληδάκη στον Εμπρόσνερο Αποκορώνου την άνοιξη του 1774 αλλά και την επιστολή του κ. Γεωργίου Ξενάκη (29/9), διέκρινα μια ´κόντρα´ ανάμεσα στις δύο πλευρές για τη συμμετοχή ή όχι κατοίκων του Εμπρόσνερου στην επιχείρηση.

Σχέδιο από το βιβλίο του Robert Pashley Travels in Crete ΙΙ (1837)

Ως  καθαρόαιμος Σφακιανός από την πλευρά της μητέρας μου και μισός Μπροσνερίτης από την πλευρά του πατέρα θα προσπαθήσω με το χέρι στην καρδιά και το βλέμμα στα ιστορικά βιβλία αλλά και στην κοινή λογική, να βάλω με αντικειμενικότητα τα πράγματα στη θέση τους.

Το 1897 έφυγαν το 2017 επιστρέφουν

Σύριοι πρόσφυγες στην Κρήτη πιόνια στην σκακιέρα του πολέμου δια αντιπροσώπων. 
Η ιστορία των Σύρων μουσουλμάνων κρητικής καταγωγής που εκδιώχθηκαν από τους Τούρκους επειδή πολέμησαν στο πλευρό των Χριστιανών!!!

Αφορμής δοθείσης απο δημοσιεύματα με κάτι τέτεια Ιστορικά μπουρδουκλώματα,τα οποία ως συνήθως αναμασιόνται και ανακυκλώνονται άκριτα από ένα σορό διαδικτυακές ιστοσελίδες,

εμφανίζοντας τους τουρκοκρητικούς από τους πιο ανελέητους σφαγείς των χριστιανών της Κρήτης, ως υπερασπιστές της, και ως αθώα θύματα της Ιστορίας.

Οι Τουρκοκρητικοί   
Μερικά αποσπάσματα από δημοσιεύσεις