Καπετάν Grambousas

Η Γραμβούσα είναι χερσονησώδες ακρωτήρι στη βορειοδυτική άκρη της Κρήτης, σαν τοπωνύμιο  δηλώνει εκτός από το ακρωτήρι και τα δύο απέναντί του νησάκια, από τα οποία το μεν βορινό ονομάστηκε άγρια Γραμβούσα το δε δυτικό ήμερη Γραμβούσα ή απλώς Γραμβούσα.

Ο τούρκικος δάκτυλος στην πτώση της Κρήτης

Η πολιτισμική μετάβαση της Κωνσταντινούπολης 1453
 Η δεύτερη πολιτισμική και θρησκευτική μετάβαση της πρώην ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας το 1453 καθόρισε εν καιρό, για άλλη μια φορά την τύχη της Κρήτης. Είναι η σειρά του χριστιανισμού που αντικατέστησε τις αρχαίες θρησκείες κατά την πρώτη οικουμενική σύνοδο, να αντικατασταθεί τώρα από το Ισλάμ σαν επίσημη θρησκεία του μορφώματος και η σειρά της ελληνίζουσας επίσημης διαλέκτου που αντικατέστησε σταδιακά τα λατινικά, να αντικατασταθεί τώρα από την τουρκική γλώσσα.

Spina nel cuore di Venezia

Αγκάθι στην καρδιά της Βενετίας, Spina nel cuore di Venezia , ήταν το όνομα που έδωσαν οι Ενετοί άρχοντες της Κρήτης στο οροπέδιο του Λασιθίου. Φυσικό απόρθητο φρούριο, αποτέλεσε εστία αλλεπάλληλων επαναστάσεων στους πρώτους αιώνες της Ενετικής κυριαρχίας.

Για το λόγο αυτό, η γαληνοτάτη δημοκρατία διέταξε την ερήμωσή του, εκπληρώνοντας έτσι το ρητό του Τάκιτου 

«ubi solitudinem faciunt, pacem appellant» (ετούτοι φτιάχνουν έρημο και την αποκαλούν ειρήνη)

Βιλλάνοι και ελεύθεροι στα μεσαιωνικά φέουδα της Κρήτης.

Κοινωνικές τάξεις

Δύο ήταν οι μεγάλες κοινωνικές τάξεις που συνδέονταν με τη γη: οι φεουδάρχες και οι αγρότες. Την αγροτική τάξη αποτελούσαν δύο ευδιάκριτες ομάδες, οι βιλλάνοι (1) που είχαν στενή προσωπική και οικονομική εξάρτηση από τους κυρίους τους και οι ελεύθεροι(2) αγρότες που καλλιεργούσαν μεν τη φεουδαρχική γη, αλλά δεν εξαρτώντο προσωπικά από τους ιδιοκτήτες της γης.

Χωριά - ζευγολατιά- τσιφλίκια

Το χωριό ως θεσμός

Με μια σύντομη αναφορά στο βυζαντινό παρελθόν υπενθυμίζεται ότι η γη αποτελούσε τη βασική πηγή πλούτου της Κρήτης και υπερίσχυε η μεγάλη οικογενειακή κληρονομική έγγειος περιουσία θεμελιωμένη στη  μικρή  ελεύθερη  ιδιοκτησία, στοιχείο που διευκόλυνε τη Βενετία στην εφαρμογή   ενός φεουδαρχικού   συστήματος προσαρμοσμένου στις αρχές της αλλά και στις συνθήκες του νησιού. 

Η βενετική κατοχή της Κρήτης αρχίζει και τυπικά το 1211, έτος κατά το οποίο εκδίδεται το έγγραφο της Παραχώρησης (1)

Το  χωριό  αποτελεί  ενιαία  παραγωγική  μονάδα,  που  περιλαμβάνει σιτοπαραγωγική γη, αμπέλια, ρυάκια, μύλους και τους κατοίκους με

τα αμπέλια, τα περιβόλια, τα δέντρα και τα ζώα τους

Η ενετική εισαγωγή του φέουδου στην Κρήτη.

Η ενετική εισαγωγή του φέουδου, πρόγονου του μετοχιού.

Με τον όρο φέουδο για τη δυτική Ευρώπη, από τον 8ο αι. και έπειτα, ορίζεται η γη (ή μια υπηρεσία, δικαίωμα ή αξίωμα) που

παραχωρείται από κάποια αρχή (αυτοκράτορας, επίσκοπος, κόμης κ.ά.) προς ένα πρόσωπο (feudatarìus - φεουδάρχης) (1) με σκοπό την εκμετάλλευση της και με αντάλλαγμα προς τον παραχωρητή τις αρμόζουσες τιμές και υπηρεσίες (servitù).(2)

Τα μετόχια στην Κρήτη

Η  ιδιότυπη  μορφή  των  μετοχιών  αναγνωρίζεται  στην Κρήτη  με διαφορετική ονομασία και διαφορετική έκταση από την περίοδο της Βυζαντινής  αυτοκρατορίας  και  έπειτα.  Αυτό  συμβαίνει  γιατί η εκμετάλλευση της γης δεν έπαψε ποτέ να απασχολεί τον εκάστοτε κατακτητή, καθώς μέσω αυτής του δινόταν η δυνατότητα διάρθρωσης των κοινωνικών τάξεων και κατανομής συγκεκριμένων αρμοδιοτήτων.

Η Κρητική Λογοτεχνία κατά τη Βενετοκρατία. Κρήτες ποιητές(1211-1669)

Η Κρητική Λογοτεχνία κατά τη Βενετοκρατία(1211-1669)

Τους πρώτους αιώνες ενετοκρατίας δεν ξέρουμε ακριβώς τα χαρακτηριστικά της ποίησης που επικρατούσε στο νησί. Υποθέτουμε ότι στα αστικά κέντρα ήταν ανάλογη των ευρωπαϊκών κέντρων της εποχής, αν και το επαναστατικό κλίμα της περιόδου δημιουργούσε μάλλον ακατάλληλο κλίμα για λογοτεχνική ενασχόληση. Μετά την ‘επανάσταση του Αγίου Τίτου’ (τέλος 14ου αι.), «ησυχάζει η Κρήτη» και αρχίζει να σημειώνεται σοβαρή απασχόληση με τα γράμματα.

ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΤΩΝ VIVI

Η Ακαδημία VIVI (VIΕ VΙVERE, τρόπος ζωής) ή Ακαδημία των Ζωντανών – Ασυμβίβαστων ήταν το ΠΡΩΤΟ σωματείο Λογίων – διανοούμενων που δημιουργήθηκε μετά την Άλωση του 1453 στον Ελλαδικό χώρο . Ιδρύθηκε στις 4/1/1561 από τον Φραγκίσκο BAROZZI

ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΤΩΝ VIVI – Μια ακόμη ΠΡΩΤΙΑ ΤΟΥ ΡΕΘΥΜΝΟΥ!

Toυ Γιώργη Παπαδόσηφου

 Πολλές φορές στην εφημερίδα «Ρέθεμνος» έχουν δημοσιευθεί μελέτες, αναφορές και ιστορικές πραγματείες από ανθρώπους που γνωρίζουν «από πρώτο χέρι» το ένδοξο πολιτιστικό παρελθόν του τόπου μας, άνθρωποι που έχουν βάλει σκοπό της ζωής τους, την προβολή της πνευματικής μας κληρονομιάς.

Vincenzo Maria Coronelli (Το νησί και το βασίλειο του Χάνδακα)

Τα 100 αρχαία τοπωνύμια της Κρήτης σε ένα χάρτη.

Ένα ιδιαίτερο, «κρυμμένο» έκθεμα του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος παρουσιάζει στο κείμενο που ακολουθεί η Ιωάννα Μπερμπίλη (ΜΔΕ Βυζαντινής Αρχαιολογίας) στους αναγνώστες του «Αρχαιολογία On Line».

Πρόκειται για ένα χάρτη του Vincenzo Maria Coronelli, με τίτλο «Το νησί και το βασίλειο του Χάνδακα» (Βενετία 1692, χαλκογραφία 0,45×1,20 μ. Αρ. Συλλογής ΝΜΕ Χ/Ν/504/001), που αποτυπώνει τα 100 αρχαία τοπωνύμια της Κρήτης.

Ρετόντα ο Λευκός οίκος της Κρήτης.

 Η ιστορία της Ρετόντας της Κρήτης μοιάζει με παραμύθι και κρύβει μέσα της όλο το δράμα αυτού του τόπου.

Το 1900 έρχεται στην Κρήτη ένας ξεχωριστός άνθρωπος, προικισμένος με ευφυΐα και γνώσεις: ο Giuseppe Gerola.

Ενετικές επαύλεις των Χανίων.

Κείμενο  Γιώργος Κώνστας

Εξαιρετικά αρχιτεκτονικά μνημεία της ενετοκρατίας. Επαύλεις φεουδαρχών που κατασκευάστηκαν με κόπο και αίμα των υπηκόων τους, δείγματα εξαιρετικής αρχιτεκτονικής που σήμερα όμως παρουσιάζουν εικόνα κατάρρευσης.

1000 μάρκα για την Κρήτη.

Στην αυγή του 13ου αιώνα έλαβε χώρα η τέταρτη Σταυροφορία υποκινούμενη από τον Πάπα Ιννοκέντιο Γ .Η σταυροφορία αυτή είχε οδυνηρή  κατάληξη  με  την  άλωση  της
Κωνσταντινούπολης  και  με ανυπολόγιστες  απώλειες  για  την  Βασιλεύουσα. 

Το πρώτο ελληνικό τυπογραφείο.

Οι κρητικοί λόγιοι Νικόλαος Βλαστός και Ζαχαρίας Καλλέργης ίδρυσαν το πρώτο ελληνικό τυπογραφείο στη Βενετία στα 1499 και τα αρχέτυπα που εκδόθηκαν εκεί χαρακτηρίζονται από βυζαντινή λαμπρότητα. Εδώ: Τα δύο τυπογραφικά σήματα Βλαστού-Καλλέργη, έτσι όπως τυπώθηκαν στο πρώτο τους αρχέτυπο "Μέγα Ετυμολογικόν", 1499.

H τυπογραφική κατάθεση του Zαχαρία Kαλλιέργη

Franciscus baroci. Φραγκίσκος Μπαρόκιος 16ος αιών

«...και του Μπαρότσι το χωριό τον Άγιο Κωνσταντίνο
                                                  και τσι Βιτσίλες, τα νερά, και το περβόλι εκείνο...»

Ο Φραγκίσκος Barozzi από τον Άγιο Κωνσταντίνο 
του Μανόλη Καλλέργη.

…Η παρουσία της οικογένειας Μπαρότσι μαρτυρείται και από την επιγραφή: « us jacopi filius propter parentum et amicorum suorum animi relaxatione locum hunc per ornativ moix», που σημαίνει ότι «ο Φραγκίσκος Μπαρότσι, γιoς του Ιακώβου, διαμόρφωσε την πηγή σε τόπο αναψυχής των γονέων και των φίλων του».

Γρηγορόπουλος Iωάννης. Κρήτες κωδικογράφοι,16ου αιώνα

O κωδικογράφος Iωάννης Γρηγορόπουλος

Ένας απο τους αφανείς εργάτες στη διάδοση των ελληνικών κειμένων στη Δύση ήταν και ο Kρητικός Iωάννης Γρηγορόπουλος.

Γιος του ιερέα Γεωργίου (δρ. 1465-1501) και μικρότερος αδελφός του Mανουήλ Γρηγορόπουλου   (δρ.1480-1532), γνωστών κωδικογράφων της αναγέννησης, ο Iωάννης υπήρξε πολύτιμος συνεργάτης του Zαχαρία Kαλλιέργη και του Άλδου Mανούτιου, οι οποίοι στα χρόνια 1497-1504 έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στις εκδοτικές τύχες της αρχαίας ελληνικής γραμματείας.

Κρήτες κωδικογράφοι στην Αυλή της Γαλλίας τον 16ο αιώνα.

Κώδικας ήταν ένα σύνολο χειρόγραφων φύλλων ενωμένων σε ένα σώμα, όπως το βιβλίο. 

Οι κώδικες είχαν μεγάλη ζήτηση το Μεσαίωνα και αυτό δημιούργησε μια ειδική τάξη παραγωγών κωδίκων των αντιγραφέων ή κωδικογράφων. Πολλοί κώδικες ήταν εξαιρετικά έργα τέχνης καθώς διακοσμούνταν από ειδικούς ζωγράφους με περίτεχνα αρχικά γράμματα, τα πρωτογράμματα, με επίτιτλα και με θαυμάσιες μικρογραφίες.

Η παιδεία στην Κρήτη κατά τη βενετοκρατία

Ηρακλής Εμμ. ΚΑΛΛΕΡΓΗΣ*

Χάρη στη συστηματική μελέτη αρχειακών πηγών, είναι πλέον γνωστό ότι η αξιολογότατη κρητική λογοτεχνία της βενετοκρατίας (1211-1669)[1] και η γενικότερη πολιτισμική άνθηση της Κρήτης κατά την περίοδο αυτή[2] ήταν το αποτέλεσμα μιας ακμαίας παιδείας. Προς αυτό το συμπέρασμα συγκλίνουν οι μελέτες κορυφαίων κρητολόγων, αλλά πρωτίστως οι βαθυνούστατες συμβολές του αείμνηστου χαλκέντερου πανεπιστημιακού δασκάλου Νικολάου Παναγιωτάκη, που πράγματι άνοιξε νέους ορίζοντες στην έρευνα της βενετοκρατίας στην Κρήτη[3].

Κρητική Σχολή Ζωγραφικής

Έως το 1669, χρονολογία κατά την οποία η Ενετοκρατούμενη από το 1210 Κρήτη υποτάχτηκε στους Οθωμανούς, και για τέσσερις περίπου αιώνες, στο νησί πραγματοποιήθηκε μια σημαντική αναπτυξιακή δραστηριότητα που κορυφώθηκε περί τα μέσα του 16ου αιώνα.

Τρίπτυχο του Γεωργίου Κλόντζα
από το http://apantaortodoxias.blogspot.gr/2010/09/blog-post_9042.html

Στο διάστημα αυτό, η ακμή των οικονομικών δραστηριοτήτων και του εμπορίου, η αναβάθμιση των τρόπων παραγωγής και η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, είχαν ως ένα βαθμό αντίκτυπο και στην πνευματική και καλλιτεχνική δημιουργία.

Η πειρατική επιδρομή του Ουλούτζ Αλή , και η καταστροφή του Ρεθύμνου το 1571 .

Η ναυμαχία της Ναυπάκτου

Η γεωγραφική θέση της Κρήτης προσδιόρισε αποφασιστικά την ιστορική της μοίρα, καθώς βρίσκεται στο μέσον περίπου την λεκάνης της Μεσογείου. Το νησί αποτελούσε ανέκαθεν το νευραλγικό σταυροδρόμι των θαλάσσιων επικοινωνιών, αφού βρίσκεται σε ίση σχεδόν απόσταση από τις τρεις γειτονικές ηπείρους, Ευρώπη, Ασία και Αφρική. Μοιραία λοιπόν βρισκόταν πάντα στο κέντρο των συγκρουόμενων συμφερόντων των μεσογειακών λαών και αναπόφευκτα ήταν μεγάλος στόχος των πειρατικών επιδρομών