Κρήτες κωδικογράφοι στην Αυλή της Γαλλίας τον 16ο αιώνα.

Κώδικας ήταν ένα σύνολο χειρόγραφων φύλλων ενωμένων σε ένα σώμα, όπως το βιβλίο. 

Οι κώδικες είχαν μεγάλη ζήτηση το Μεσαίωνα και αυτό δημιούργησε μια ειδική τάξη παραγωγών κωδίκων των αντιγραφέων ή κωδικογράφων. Πολλοί κώδικες ήταν εξαιρετικά έργα τέχνης καθώς διακοσμούνταν από ειδικούς ζωγράφους με περίτεχνα αρχικά γράμματα, τα πρωτογράμματα, με επίτιτλα και με θαυμάσιες μικρογραφίες.

Στην αρχαιότητα οι γραφείς και αντιγραφείς που εργάζονταν στα βιβλιογραφικά εργαστήρια (εργαστήρια αντιγραφής χειρογράφων) ήταν κυρίως δούλοι, γιατί ο μεγάλος αριθμός τους (των δούλων) διευκόλυνε τη μαζική παραγωγή κωδίκων. Κατά τη Βυζαντινή περίοδο το έργο (επάγγελμα) του κωδικογράφου το ασκούσαν κυρίως μοναχοί και στα περισσότερα μοναστήρια τόσο στη δυτική Ευρώπη όσο και στο Βυζάντιο λειτουργούσαν βιβλιογραφικά εργαστήρια, ενώ από το 13ο αιώνα έγινε και επάγγελμα λαϊκών. Κατά την περίοδο της ενετοκρατίας και της τουρκοκρατίας, στην Κρήτη λειτούργησαν πολλά βιβλιογραφικά εργαστήρια όπως του Μιχαήλ Αποστόλη στο Χάνδακα αλλά και σε διάφορα μοναστήρια όπως στο Αρκάδι , στον Απανωσήφη στη Γωνιά Κισσάμου και αλλού, και πολλοί ήταν οι Κρητικοί λόγιοι που διέπρεψαν ως αντιγραφείς χειρογράφων, κωδικογράφοι και καλλιτέχνες στην Κρήτη και στην Ευρώπη.

Άγγελος Βεργίκιος ή Βεργίτσης

Από τους  κωδικογράφους ο πιο φημισμένος, αυτός που πραγματικά ξεχώριζε όχι μόνο στη γραφή αλλά και στη διακόσμηση των χειρογράφων, ήταν ο Άγγελος Βεργίκιος ή Βεργίτσης από την Κρήτη. Η καλλιτεχνική του δεξιοτεχνία και η προσεγμένη δουλειά του τον ανέδειξαν στην Ευρώπη σε διάσημο αντιγραφέα ελληνικών χειρογράφων.

Φραγκίσκος Α΄της Γαλλίας.

Εργάστηκε στη Ρώμη ως βιβλιογράφος και καλλιγράφος και στη Βενετία, όπου το 1535 γνωρίστηκε με τον επίσκοπο της Λαβώρ και πρέσβη της Γαλλίας στη Βενετία, ο οποίος αγόρασε από αυτόν πλήθος ελληνικών χειρογράφων και με τη μεσολάβησή του προσελήφθη στην υπηρεσία του βασιλιά της Γαλλίας Φραγκίσκου του Α΄ ως αντιγραφέας και επιμελητής ελληνικών βιβλίων της βασιλικής βιβλιοθήκης, με μεγάλο ετήσιο μισθό (450 λίρες). Ο Φραγκίσκος ο Α΄ ήθελε να δώσει στην αυλή του την πνευματική ακτινοβολία και τη λάμψη των έργων τέχνης της φλωρεντινής αυλής του Λαυρέντιου των Μεδίκων, γι’ αυτό προσκάλεσε τo Λεονάρδο ντα Βίντσι και άλλους φημισμένους Ιταλούς καλλιτέχνες και λόγιους. Έτσι βρέθηκε εκεί και ο Άγγελος Βεργίτσης ο οποίος παράλληλα με την εργασία του στην Αυλή δίδασκε και στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού τα ελληνικά γράμματα.

Τα χειρόγραφά του παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς συνδυάζουν τη βυζαντινή παράδοση με την παράδοση της δύσης όσον αφορά τον τρόπο γραφής και κυρίως με τη φλωρεντινή όσον αφορά τη καλλιτεχνική διακόσμησή τους, δηλαδή τα αρχικά γράμματα τις προμετωπίδες και τα επίτιτλα.

Στα χειρόγραφά του φαίνεται ακόμη η πνευματική του καλλιέργεια και η προσωπικότητά του από τα σχόλια και τις σημειώσεις που ο ίδιος πρόσθεσε στα κείμενα. Η διάδοση των ελληνικών σπουδών στη Γαλλία και η ζήτηση αρχαίων ελληνικών κειμένων ενθαρρύνθηκαν από το Φραγκίσκο τον Α΄ από τα πρώτα κιόλας χρόνια της βασιλείας του (1515-1547). Μάλιστα όταν ο βασιλιάς αποφάσισε να αντικαταστήσει τους ελληνικούς χαρακτήρες των κειμένων που εκδίδονταν, πήρε ως πρότυπο το γραφικό χαρακτήρα του Α. Βεργίτση. Τα νέα τυπογραφικά στοιχεία ονομάστηκαν «ελληνικά του Βασιλέως» ή «χαρακτήρες του Garamond», από το όνομα εκείνου που πρώτος τα χάραξε. Τα στοιχεία αυτά, που χρησιμοποιήθηκαν αρχικά στη βασιλική τυπογραφία, αργότερα διαδόθηκαν ευρύτερα και χρησιμοποιήθηκαν ως τα μέσα του 18ου αιώνα για την εκτύπωση ελληνικών κειμένων στη Γαλλία. Ο Βεργίτσης ταξινόμησε τα ελληνικά χειρόγραφα που βρίσκονταν τον 16ο αιώνα στη βιβλιοθήκη του Φοντενεμπλό (βλ. σημείωση). Από τα χειρόγραφά του, πάνω από 130, σημαντικότερα είναι τα Κυνηγετικά του Οππιανού και o Κατάλογος των χειρογράφων της βιβλιοθήκης του Φραγκίσκου Α΄. Για τη γραφή του οι σύγχρονοί του έλεγαν «ecrire comme un ange», που σημαίνει «γράφει σαν άγγελος». Παρά το έργο του και τη φήμη του πέθανε φτωχός στο Παρίσι το 1569.

Ο γιος του Νικόλαος Βεργίτσης στον οποίο δίδαξε τα ελληνικά γράμματα και την καλλιγραφία αναδείχθηκε σε σπουδαίο λόγιο και καλλιγράφο αντάξιο του πατέρα του στο Παρίσι όπου έζησε και έχαιρε μεγάλης εκτίμησης στον κύκλο των Γάλλων λόγιων στον οποίο και ο ίδιος ανήκε.

Σημείωση:

Το ανάκτορο του Φοντενεμπλό βρισκόταν σε μικρή απόσταση από το Παρίσι και ήταν πολυσύχναστη βασιλική κατοικία . Η βιβλιοθήκη του σχηματίστηκε τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Φραγκίσκου του Α΄ χάρη στους συμβούλους του G. Bude΄ και το λόγιο Έλληνα Ιανό Λάσκαρη οι οποίοι συνέλλεξαν εκεί μεγάλο πλήθος χειρογράφων με σκοπό να γίνει εφάμιλλη των βιβλιοθηκών του Βατικανού, των δόγηδων της Βενετίας και των Μεδίκων της Φλωρεντίας.

Κωνσταντίνος Παλαιόκαπας.

Ο λόγιος μοναχός Κωνσταντίνος Παλαιόκαπας, γνωστός και ως μοναχός Παχώμιος, ήταν απόγονος παλιάς αρχοντικής οικογένειας των Χανίων. Ήταν σπουδαίος καλλιγράφος και εργάστηκε στην Πάντοβα και στο Παρίσι. Πολλά χειρόγραφα που φέρουν το όνομά του φαίνεται να τα αντέγραψε με τις οδηγίες του Άγγελου Βεργίτση στο Παρίσι. Εργάστηκε ως καλλιγράφος στην Αυλή του βασιλιά Ερρίκου του Β΄ (γιου και διαδόχου του Φραγκίσκου του Α΄), που η βασιλεία του (1547-1559) χαρακτηρίστηκε από την άνθηση της γαλλικής Αναγέννησης. Ο Κ. Παλαιόκαπας και ο Άγγελος Βεργίτσης συνέταξαν τον κατάλογο της συλλογής των 546 περίπου χειρόγραφων κωδίκων του Ερρίκου του Β΄, που βρίσκονταν στο Φοντενεμπλό και ήταν η πλουσιότερη συλλογή της εποχής. Πολλά έργα του, καλλιτεχνικοί κώδικες, βρίσκονται σήμερα στις βιβλιοθήκες του Παρισιού και της Λυών

Tης Ηλέκτρας Καμπουράκη- Πατεράκη, μαθηματικού.

ΠΗΓΗ

Αναδημοσίευση από την εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ 

 http://www.patris.gr/articles/118119?PHPSESSID=#.Vo0gZ08xER8