Κρητική Σχολή Ζωγραφικής

Έως το 1669, χρονολογία κατά την οποία η Ενετοκρατούμενη από το 1210 Κρήτη υποτάχτηκε στους Οθωμανούς, και για τέσσερις περίπου αιώνες, στο νησί πραγματοποιήθηκε μια σημαντική αναπτυξιακή δραστηριότητα που κορυφώθηκε περί τα μέσα του 16ου αιώνα.

Τρίπτυχο του Γεωργίου Κλόντζα
από το http://apantaortodoxias.blogspot.gr/2010/09/blog-post_9042.html

Στο διάστημα αυτό, η ακμή των οικονομικών δραστηριοτήτων και του εμπορίου, η αναβάθμιση των τρόπων παραγωγής και η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, είχαν ως ένα βαθμό αντίκτυπο και στην πνευματική και καλλιτεχνική δημιουργία.

Η πολιτιστική ανάπτυξη της Κρήτης ήρθε ως απόρροια αφενός της ακμής των Ιταλικών πόλεων και, κυρίως, της Βενετίας και αφετέρου της ιστορικής συγκυρίας που χαρακτηρίστηκε από τη μετανάστευση και εγκατάσταση στο νησί του πιο ζωογόνου, θα λέγαμε, ελληνικού πληθυσμού∙ μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453), η βυζαντινή καλλιτεχνική παράδοση συνεχίστηκε σε νέα κέντρα που δημιουργήθηκαν εκτός της οθωμανικής επικράτειας και, κυρίως, στην Κρήτη, στην οποία μετανάστευσαν Κωνσταντινοπολίτες ζωγράφοι μεταλαμπαδεύοντας την τέχνη της αγιογραφίας.

Ελ Γκρέκο («Προσκύνηση των Μάγων»

Επιπλεόν, η συγκυρία αυτή φαίνεται πως βοήθησε στο να αλλάξει η οπτική γωνία με την οποία οι Έλληνες έβλεπαν του Ενετούς κατακτητές σε σχέση με τους Τούρκους, κάτι που είχε ως άμεση συνέπεια τη διεύρυνση του ορίζοντα προς τα Δυτικά πρότυπα. Προς αυτή την κατεύθυνση βοήθησε και η γεωγραφική θέση της Κρήτης, τα λιμάνια της οποίας –κυρίως της Κυδωνίας (Χανίων) και του Χάνδακα (Ηρακλείου)-, με τον καιρό εξελίχθηκαν σε μεγάλοι συγκοινωνιακοί κόμβοι μεταξύ Δύσης και Ανατολής, βοηθώντας έτσι στην ανάπτυξη μιας πλούσιας εμποροαστικής τάξης με πνευματικά και καλλιτεχνικά ενδιαφέροντα.

Παράλληλα, παρατηρήθηκε μια διαφορετική συμπεριφορά στις προτιμήσεις των ανθρώπων αλλά και στις προσλαμβάνουσες παραστάσεις τους απέναντι στο έργο τέχνης, που σταδιακά έχασε την αποκλειστικά λατρευτική του αποστολή (αναφορικά με έργα θρησκευτικού περιεχομένου), αποκτώντας, ως επί το πλείστον, εμπορευματική ή και συλλεκτική αξία. Στο πλαίσιο αυτό, πρωταρχική θέση στις προτιμήσεις του κοινού, λόγω της ευχρηστίας της και της μικρής σχετικά αγοραστικής της αξίας, κατέλαβε η φορητή εικόνα.

Στα τέλη του 15ου αιώνα, οι επαφές με τη Βενετία έφεραν επιρροές της Αναγεννησιακής ιταλικής ζωγραφικής στην Κρήτη, σε επίπεδο τεχνοτροπίας και θεματογραφίας, οι οποίες συνδυάστηκαν με τη βυζαντινή παράδοση, διαμορφώνοντας ένα εντελώς ξεχωριστό ύφος κατά τον 16ο και 17ο μ.Χ. αιώνα, αυτό που ονομάζουμε Κρητική Σχολή Ζωγραφικής.

Τα βασικά εκφραστικά της στοιχεία κυμαίνονταν μεταξύ του Υστεροπαλαιολόγιου φορμαλισμού και των νεωτερισμών που εισήγαγε η Μακεδονική Σχολή στα τέλη περίπου του 15ου αιώνα, τα οποία άρχισαν να αναπτύσσονται σταδιακά σε μια νέα δομή, αντιπαραβάλλοντας στην παλιά σχηματοποιημένη απόδοση των εικονογραφικών μοτίβων και στην υπερβατική σημασιοδότησή τους, μια πρωτοφανέρωτη εξωτερική χάρη και προσομοίωση στην ανθρώπινη μορφή. Αν και δεν εγκαταλείπεται πλήρως η στατικότητα του βυζαντινού φορμαλισμού, εντούτοις, η κίνηση υπεισέρχεται, οι στάσεις αποδίδονται με περισσότερη άνεση και ζωντάνια, οι όγκοι ισορροπούν επιτυχημένα και η πτυχολογία, αν και γραμμική ή λιτή, χαρακτηρίζεται από πλαστικότητα.

Ανδρέας Ρίτζος: «J H S», 15ος αιώνας

Βασική μέριμνα των ζωγράφων της Κρητικής Σχολής υπήρξε η αποδέσμευση από το υπερβατικό και συμβολικό στοιχείο και η υιοθέτηση της αφηγηματικότητας και της τρισδιάστατης προοπτικής. Η απόδοσή τους συμπεριέλαβε τον χρωματισμό, που αν και τοποθετείται ή κατασκευάζεται με τον παραδοσιακό τρόπο (χρυσό φόντο και τεχνική της αυγοτέμπερας), σε αρκετές περιπτώσεις διασπάται και αναλύεται στα συστατικά του, παίζοντας διακριτικά με το φως και τους τονισμούς των συμπληρωματικών.

Υπό τους όρους αυτούς, η διάθεση για μια ρεαλιστικότερη αντιμετώπιση της φόρμας ήρθε με τη σειρά της να διατυπώσει μια διαφορετική κοσμοθεώρηση με στόχο την έκφραση του ανθρώπινου στοιχείου, της υπόστασής του ως φυσικού υποκειμένου.

Βασικοί θεμελιωτές της Κρητικής Σχολής ήταν οι: Ανδρέας Παβίας, Θεοφάνης Στρελίτζας, Μιχαήλ Δαμασκηνός, Γεώργιος Κλόντζας, Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, Εμμανούλ Λαμπάρδος, Ηλίας Μόσκος, Φιλόθεος Σκούφος, Εμμανουήλ Τζάνες, Θεόδωρος Πουλάκης και Στέφανος Τζαγκαρόλας.

Γράφτηκε από την  Μαρία Μποϊλέ

ΠΗΓΗ

Αναδημοσίευση αποσπάσματος από:

http://www.artmag.gr/art-history/art-history/item/4521-kritiki-sxoli-zografikis