ΠΕΡΙ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ ΤΩΝ ΚΡΗΤΩΝ ΘΕΩΡΙΕΣ

Παρουσιάζονται οι δύο κατ΄ εξοχήν αντικρουόμενες θεωρίες για την καταγωγή των Μινωιτών

Μινωικό μιτοχονδριακό DNA

Μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα μελέτη εξετάζει το μιτοχονδριακό DNA από 37 άτομα από το σπήλαιο του Λασιθίου, ηλικίας 3,7-4,4 χιλιάδων ετών, δηλαδή από την Εποχή του Χαλκού κατά την οποία ήκμαζε στην Κρήτη ο Μινωικός πολιτισμός. Τα κυριότερα συμπεράσματα της έρευνας είναι:

Ανθρωπολογία της Κρήτης μελέτη von Luschan.

Η ανθρωπολογία της Κρήτης κατά von Luschan

O Felix von Luschan ήταν ανθρωπολόγος από την Αυστρία, που αναδείχτηκε σε σημαντική μορφή της ανθρωπολογίας στην Γερμανία. Ο Luschan μελετησε ανθρωπολογικά την Κρήτη και δημοσίευσε το 1913 το έργο του υπό τον τίτλο "Beiträge zur Anthropologie von Kreta". O von Luschan μελέτησε κρανία αλλά και ζώντες κατοίκους της Κρήτης. Αρχικά πήρε μετρήσεις 53 κρανίων και έπειτα εξέτασε 319 ζώντες Κρητικούς. Στους ζώντες βρίσκει μέσο κεφαλικό δείκτη 78,9. Από τους εξετασθέντες το 89,6% έχει σκούρα μαλλιά και 4,1% ξανθά. Το χρώμα των ματιών είναι κυρίως σκούρο, αλλά πολύ συχνά ενδιάμεσο.

Μελέτη κρανιομετρικών χαρακτηριστικών στην Κρήτη

Οι σύγχρονοι Κρητικοί έχουν μικρότερο κρανίο από τους Μινωίτες

Μικρότερο και πιο πλατύ είναι το κρανίο των Κρητικών του 20ου αιώνα σε σχέση με τους Μινωίτες.

Αριστερά: ΑΧ-Κρανίο 3 Μινωικής περιόδου που ανήκει σε νεαρή γυναίκα. Πηγή Μ. Μιχαλοδημητράκης. Δεξιά: Κρανίο από την Κρητική συλλογή του Πανεπιστημίου Κρήτης (20ος αιώνας) που ανήκει σε μεσήλικη γυναίκα. Πηγή Ε. Κρανιώτη

Προσέλευση Κρητών

Κρήτες, Προέλευση, Μία θέαση υπό τον φακό της Εθνολογίας.

Τα αποτελέσματα των γενετικών ερευνών επικυρώνουν  τις απόψεις πολλών αρχαιολόγων, ότι οι πρόγονοι των αρχαίων Κρητών όπως γενικά και όλων των αρχαίων Ελλήνων έχουν προέλθει μέσω της Ανατολίας από την περιοχή, όπου προ 11.00 ετών έχει εφευρεθεί η γεωργία και έλαβε χώραν η Αγροτική Επανάσταση, ενώ στην Αίγυπτο έχει εφαρμοσθεί η γεωργία προ 7.000 ετών, δηλαδή σχετικά αργά.

ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΚΡΗΤΩΝ

Το βασικό συμπέρασμα (Α. Πουλιανός, 1971, 1999) είναι ότι ο σύγχρονος πληθυσμός της Κρήτης (σε ένα δείγμα 3.000 ατόμων) και όλου του Αιγαίου μαζί με την ενδοχώρα της Θράκης και της Μ. Ασίας έμεινε αναλλοίωτος τουλάχιστον από τη μινωική εποχή και ανήκει στον αυτόχθονα αιγαιακό ανθρωπολογικό τύπο.

Οι μεταναστεύσεις που έγιναν σε διάφορα χρονικά διαστήματα επέφεραν ελαφρές αλλαγές, αλλά δεν άλλαξαν την μορφολογία του αρχικού τύπου. Οι επιδράσεις δεν ξεπερνούν το 1-3 % και αυτή η ομοιογένεια προδίδει πάλι το γηγενές των κατοίκων γενικότερα της λεκάνης του Αιγαίου, τουλάχιστον από την Μεσολιθική εποχή, δηλ. πριν από 15.000 χρόνια.

Καταγωγή Μινωιτών

Το σενάριο της καταγωγής των Μινωιτών.
Απόγονοι των Μινωιτών οι σημερινοί Κρητικοί

Όταν ο Σερ Άρθουρ Έβανς ανακάλυψε στις αρχές του εικοστού αιώνα τα απομεινάρια του πολιτισμού που ο ίδιος βάφτισε «Μινωικό» έμεινε έκθαμβος. Προσπαθώντας να δώσει μια εξήγηση ως προς την προέλευση ενός τόσο προηγμένου πολιτισμού θεώρησε ότι οι Μινωίτες ήταν απόγονοι των προηγμένων Αιγυπτίων. Η ιδέα του Εβανς παραμένει ακόμη και σήμερα σε ισχύ, αν και κατά καιρούς υπήρξαν και άλλες προτάσεις.

Ανθρωπολογική σύνθεση του λαού της Κρήτης

Η εθνογενετική έρευνα του λαού της Κρήτης απέδειξε ότι οι Κρήτες κατά τα τελευταία έξι χιλιάδες χρόνια ανθρωπολογικά είναι ο ίδιος λαός μέχρι σήμερα.

Μπορεί να άλλαξαν κάποτε γλώσσα, έθιμα και κοστούμια, βασιλιάδες και συστήματα. Μπορεί να δέχτηκαν επιδράσεις διαφόρων πολιτισμών κατά τη μακραίωνη ιστορία τους όμως τον αρχικό πυρήνα τίποτε απ’ όλα αυτά δεν τον αλλοίωσε και οι Κρήτες στην πλειοψηφία τους παρέμειναν ο ίδιος φυλετικός τύπος.

Η εγκατάσταση των προσφύγων στο Ηρακλείο.

Η αγροτική εγκατάσταση των Μικρασιατών προσφύγων στο νομό Ηρακλείου.
Της Ευγενίας Λαγουδάκη - Σασλή*

Μέρος 1^ο 
Αναμφισβήτητα το μεγαλύτερο κοινωνικοοικονομικό πρόβλημα που αντιμετώπισε το ελληνικό κράτος, από τη σύστασή του, είναι αυτό της εγκατάστασης των προσφύγων, μετά τη Μικρασιατική καταστροφή.

Το ζήτημα της εγκατάστασης προσφύγων στην Ελλάδα δεν εμφανίστηκε τότε για πρώτη φορά. Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης η ελληνική πολιτεία είχε να μεριμνήσει για την εγκατάσταση προσφύγων από τη Σμύρνη, τη Χίο και τα Ψαρά. Αργότερα, ύστερα από κάθε εξέγερση στην Κρήτη, όσοι δεν μπορούσαν να ζήσουν κάτω από τον τουρκικό ζυγό, κατέφευγαν στο ελεύθερο ελληνικό τμήμα. Ο αριθμός των προσφύγων αυτής της περιόδου ήταν μικρός και με μικρή βοήθεια από μέρους του κράτους αντιμετωπιζόταν η περίθαλψη και η εγκατάστασή τους.

Το ζήτημα της διανομής των αγροτικών γαιών στους πρόσφυγες του Ηρακλείου.

Η αγροτική εγκατάσταση των Μικρασιατών προσφύγων στο νομό Ηρακλείου 
Της Ευγενίας Λαγουδάκη - Σασλή* 
Μέρος 2ο

Η αγροτική εγκατάσταση στην υπαίθρου του νομού Ηρακλείου παρουσίασε αδυναμίες εξαιτίας της στάσης που τήρησε η Υπηρεσία Εποικισμού, αλλά και οι ίδιοι οι πρόσφυγες.

Η Υπηρεσία Εποικισμού καθόρισε το χωριό της εγκατάστασης αλλά δεν καθόρισε τον γεωργικό κλήρο κάθε προσφυγικής οικογένειας. Οι οικογένειες που εγκαταστάθηκαν αρχικά στη Μεσαρά κατάλαβαν όλα τα μουσουλμανικά κτήματα της περιφέρειας του χωριού τους. Από αυτά, άλλα καλλιέργησαν μόνες τους και άλλα εκχώρησαν σε ντόπιους για καλλιέργεια «συμμισακά». Αρνήθηκαν δε να παραχωρήσουν τον κλήρο που αναλογούσε στις οικογένειες που εγκαταστάθηκαν τελευταία. Προκλήθηκαν διενέξεις που κατέληξαν σε συμπλοκές στον Στείρωνα. 
Επίσης σε πολλά χωριά οι γηγενείς προέβησαν στην καλλιέργεια μεγάλων εκτάσεων χωρίς άδεια.

Η κατοχύρωση των ανταλλάξιμων κλήρων του νομού Ηρακλείου.

Η αγροτική εγκατάσταση των Μικρασιατών προσφύγων στο νομό Ηρακλείου  
Της Ευγενίας Λαγουδάκη - Σασλή* 
Μέρος 3ο
Επειδή η οριστική εκκαθάριση των περιουσιών των ομοεθνών που είχαν εγκαταλειφθεί στην Τουρκία από τη Μικτή Επιτροπή καθυστερούσε, η Δ΄ των Ελλήνων Συντακτική Συνέλευση με ψήφισμά της, στις 7/4/1925, «Περί ιδρύσεως Διοικητικών Επιτροπών προς έλεγχον δηλώσεων εγκαταλειφθεισών εν Τουρκία περιουσιών υπό ανταλλάξιμων ομογενών και καταβολής ποσοστού» αποφάσισε τη σύσταση πρωτοβαθμίων εκτιμητικών επιτροπών (Κοινοτικές Επιτροπές ), μία για καθεμιά κοινότητα από αυτές που υπήρχαν στην Τουρκία ώστε να ελέγξουν τη δήλωση που υπέβαλε ο ανταλλακτέος και να εκτιμήσουν προσωρινά την περιουσία που είχε εγκαταλειφθεί στην Τουρκία και δευτεροβαθμίων ( Επαρχιακών Επιτροπών), μία για κάθε Μητροπολιτική Επαρχία στην Τουρκία, στις οποίες μπορούσαν να προσφύγουν οι ανταλλακτέοι, αν θεωρούσαν τους εαυτούς τους αδικημένους από τις πρωτοβάθμιες επιτροπές.

Αυθαίρεται καταλήψεις ανταλλαξίμων κτημάτων.

Η αγροτική εγκατάσταση των Μικρασιατών προσφύγων στο νομό Ηρακλείου 
Της Ευγενίας Λαγουδάκη - Σασλή*
Μέρος 4ο (τελευταίο) 
Η Επιτροπή Απαλλοτριώσεων Ηρακλείου εξέδωσε τις πρώτες οριστικές αποφάσεις κατάταξης των κληρούχων το 1938: Γάσι, Αγία Σεμνή, Ρουσοχώρια, Χουμέρι και τις επόμενες το 1939 και 1940: Ζερβού Μετόχι, Μαλάδες, Νέα Αλικαρνασσό, Άγιο Βλάσση, Άγιο Σίλα, Μελέσες-Πεζά-΄Αγιος Βασίλειος-Καλλονή, Καβροχώρι(Γάζι, Τσαλικάκη Μετόχι, “μπεδίν Μπέη), Φιλίσα, Χρυσοπηγή, Αστρίστι, Μασταμπά, Φορτέτσα, Ζίντα, Δοράκι-Χάρακας, “για Φωτιά, Πύργος, Ατσαλένιο, Άγιος Ιωάννης, Γούρνες, Σίλαμος, Μπεντεβή Καμάρα, Χανιαλή Τεκέ, Νέα Φορτέτσα, Τοπ Αλτί (=Νέες Κλαζομενές), Επάνω Βάθεια, Ελιά και Καρτερός.

Από το 1949 μέχρι το 1952 εκδόθηκαν οι οριστικές αποφάσεις κατάταξης των κληρούχων των υπολοίπων συνοικισμών του νομού.

Τοπ Αλτί του Χάνδακα η διανομή των αγροκτημάτων.

Ως «Τοπ Αλτί» ορίζεται η δημόσια έκταση γύρω από ένα φρούριο που κατακτήθηκε, μετά από αντίσταση, και δωρίστηκε στον κατακτητή. Στην έκταση αυτή απαγορευόταν η οικοδόμηση και η καλλιέργεια από οποιονδήποτε, ώστε η περιοχή να αποτελεί ζώνη ορατή και ελεγχόμενη από τις δυνάμεις που βρίσκονταν μέσα στην οχύρωση. Τα όρια της ζώνης έπρεπε να φθάνουν μέχρι εκεί, όπου μπορούσε να χτυπήσει η σφαίρα τηλεβόλου.

Επήλυδες Κρήτες

Σύμφωνα με τον Ισοκράτη («Πανηγυρικός», 23 -25 ), «αυτόχθονες» λέγονται οι πρώτοι που πάνε και μένουν σε κάποιο μέρος και «επήλυδες» ( από το «επί + έρχομαι, ήλθα…») αυτοί που πάνε μετά.

Σωστότερα επήλυδες ονομάζονταν οι ομόφυλοι μετανάστες ή έποικοι, αφού οι μη Έλληνες παλιά λέγονταν βάρβαροι.

Μια Μινωίτισσα στον Λούβρο - la dame d'auxerre

Η κυρία της Οξέρ είναι Βέρα Κρητικιά
Είναι από τα σημαντικότερα εκθέματα του μουσείου του Λούβρου. Θεωρείται το ωραιότερο, διασημότερο και πιο αντιπροσωπευτικό έργο της δαιδαλικής τέχνης, σήμα κατατεθέν της μετάβασης από τα ειδώλια στα μεγάλα αγάλματα.Παρά το ξενικό όνομά της la dame d'auxerre είναι γνήσια Κρητικιά. Η κυρία της Οξέρ, άγαλμα 75 εκατοστών , σμιλεύτηκε γύρω στο 640 π.Χ. στη Ελεύθερνα, όπως απέδειξε η έρευνα του καθηγητή Ν. Σταμπολίδη. Απεικονίζεται είτε μια κόρη, είτε μια θεά σ ε όρθια στάση. Το δεξί της χέρι, πιθανόν σε χειρονομία προσευχής, ακουμπάει στο στήθος, ενώ το αριστερό εφάπτεται στο σώμα. Διαθέτει πέπλο και περίβλημα, τη λεπτή μέση που έχουν και μινωίτισσες πρόγονοί της και την εκφραστική δύναμη των απογόνων της, των κούρων και των κορών.Παρουσιάζει τεράστιο ενδιαφέρον για την ιστορία της τέχνης καθώς αποτελεί ένα από τα σπάνια σωζόμενα ολόκληρα δείγματα της γλυπτικής του 7ου αι. π.Χ.

Αρχαία Ελεύθερνα

Μυστήριο στην αρχαία Ελεύθερνα

Σκελετός γυναίκας επάνω στην πυρά ενός νεκρού άνδρα φέρνει στο φως ταφικά έθιμα του απώτερου παρελθόντος στην Κρήτη της Γεωμετρικής εποχής, όπου οι ανασκαφές αποδίδουν εντυπωσιακά ευρήματα

Ηταν πιστή για πολλά χρόνια στον κύριό της, από τη γέννησή του ακόμη, ο άνθρωπός του, πέρα από την εξ αίματος οικογένεια. Δούλη φυσικά από κάποιο μακρινό μέρος, που βρέθηκε, επειδή η τύχη το ΄φερε, σε αυτή την περιοχή της Κρήτης. Και όταν ο κύριός της πέθανε, σε προχωρημένη ηλικία πλέον και η ίδια, τον ακολούθησε εκούσια ή όχι στον θάνατο. Επάνω στην πυρά του προστάχθηκε να γονατίσει, κι εκεί της πήραν τη ζωή, ως προσφορά- υπέρτατη ασφαλώς- στον νεκρό. Εμεινε εκεί, όπως απαιτούσαν τα ταφικά έθιμα, ανάμεσα στα κάρβουνα που έκαιγαν ακόμη, για να αποκαλυφθεί 2.650 χρόνια μετά ένα εύρημα που αφήνει πολλά περιθώρια για μυθιστορηματικές λεπτομέρειες σαν αυτές που παρατέθηκαν πιο πάνω, παρέχοντας ωστόσο και τη δυνατότητα της επιστημονικής ερμηνείας.

ΝΕΚΡΟΠΟΛΗ ΟΡΘΗΣ ΠΕΤΡΑΣ

Κλωθώ, Λάχεσις, Άτροπος … το τρίπτυχο της αρχαίας ελληνικής πίστης για τη ζωή και το θάνατο. Πώς γράφεται η ιστορία της ζωής και του θανάτου σε μια γωνιά της κρητικής γης στα χρόνια του σχηματισμού και της διήγησης των ομηρικών επών; Πόσο φως μπορεί να ρίξει στο σκοτάδι του χρόνου η ανασκαφή μιας νεκρόπολης;

ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΕΥΘΕΡΝΑΣ

ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΝΑΣ

Η πρώτη επίσημη παρουσίαση του έγινε στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα διαλέξεων του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, όπου πραγματοποιήθηκε η συνέντευξη Τύπου για το πρώτο μουσείο αρχαιολογικού χώρου στην Κρήτη, αντίστοιχο της Ολυμπίας, των Δελφών και της Βεργίνας.

Δύο κόρες κοντοχωριανές

Από την αρχαία Ελευθέρνα  της Κρήτης, η Κόρη της Ελεύθερνας και η Κυρία της Οσέρ.

Κόρης της Ελεύθερνας

Το γλυπτό κατωκόρμι της«Κόρης της Ελεύθερνας» (περ. 650 π.Χ.). Το γλυπτό́ φέρνει αυτόματα στον νου το διάσημο άγαλμα δαιδαλικής τεχνοτροπίας, την «Κυρία της Ωσέρ» που βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο του Λούβρου. Μακροσκοπικές, μικροσκοπικές και κυρίως πετροχημικές αναλύσεις του υλικού́ των δύο αγαλμάτων κατέδειξαν ότι τα γλυπτά́ αυτά́, έχουν κατασκευαστεί από́ ασβεστόλιθο του λατομείου της Ελεύθερνας.

Δαιδαλική τέχνη

Τι είναι η δαιδαλική τέχνη.

Στην αρχαιολογική ορολογία η τέχνη και ειδικότερα η πλαστική του 7ου αιώνα π.Χ. ονομάζεται δαιδαλική και χωρίζεται συνήθως σε τρεις φάσεις: μια πρώιμη (700-670 π.Χ.), μια μέση (670-640 π.Χ.) και μια όψιμη (640-620 π.Χ.). Αν και ο όρος δαιδαλική τέχνη είναι στην πραγματικότητα συμβατικός, η υιοθέτησή του έχει τη σημασία της, γιατί σχετίζεται με αρχαίες παραδόσεις σχετικά με την αρχή της μνημειακής πλαστικής στη Ελλάδα.

Dead Germans paratroopers at Crete.

Propaganda kompanie

Το υλικό από της φωτογραφίες που εγκρίνονταν για δημοσίευση από το Γραφείο προπαγάνδας ήταν πολύ συγκεκριμένο. Σκηνές μάχης με έμφαση στον “ατρόμητο” Γερμανό στρατιώτη, κατεστραμμένο έμψυχο και άψυχο υλικό του αντιπάλου αλλά και μονταρισμένες φωτογραφίες, “αποκάλυπταν” στον αναγνώστη, την “ανωτερότητα” της Ναζιστικής πολεμικής μηχανής. Πρέπει να λεχθεί ότι το υλικό προς δημοσίευση από τις δικές τους απώλειες, περιορίζονταν σε μερικούς προσεγμένους τάφους των συντρόφων τους…

Μάχη του Ρεθύμνου 1941

Άγνωστες πτυχές της Μάχης της Κρήτης σε μια μοναδική έκθεση στο Ρέθυμνο.

Με αφορμή την επέτειο της συμπλήρωσης των 75 χρόνων από τη Μάχη της Κρήτης (1941-2016), ο γνωστός Ρεθυμνιώτης ιστοριοδίφης και συλλέκτης Δημήτρης Σκαρτσιλάκης εκθέτει την πλούσια συλλογή τεκμηρίων από τις φονικές μάχες που διεξάχθηκαν γύρω από τη γενέτειρά του, οι οποίες μέχρι σήμερα έμειναν στη σκιά των μαχών που έγιναν γύρω από τα Χανιά.