Κουζουλάδες : Το Χάττ-ι Χουμαγιούν στην Κρητη του 1856 και το Κίνημα Μαυρογένη το 1858

3 Μαΐου 2015

Το Χάττ-ι Χουμαγιούν στην Κρητη του 1856 και το Κίνημα Μαυρογένη το 1858

(Το προνόμιο να οπλοφορούν οι Κρητικοί)

Τον Φεβρουάριο του 1856, ως συνέπεια του Κριμαϊκού Πολέμου (1853-56), ο Σουλτάνος αναγκάστηκε να εκδώσει το Χάττι Χουμαγιούν (Ηatt-i Ηumayun) (αυτοκρατορικό διάταγμα),

Το (Ηatt-i Ηumayun) μεταφρασμένο

στα ελληνικά, Κωνσταντινούπολη,

6 Φεβρουαρίου 1856.

το οποίο παραχωρούσε σημαντικά προνόμια στους χριστιανούς. Βασικός άξονας του Χάτι Χουμαγιούν ήταν η αρχή της ισότητας, η οποία σε συνδυασμό με την αρχή της αντιπροσώπευσης προβλεπόταν πλήρης ισότητα των υπηκόων της αυτοκρατορίας ανεξαρτήτως θρησκεύματος ή καταγωγής. Στην Κρήτη πολλοί κρυπτοχριστιανοί έδειξαν πλέον φανερά το θρήσκευμά τους, ενώ, όπως γράφει ο Βασίλειος Ψιλάκης στην «Ιστορία της Κρήτης», στην Επισκοπή της Πεδιάδας προσχώρησε στο χριστιανισμό ολόκληρο το χωριό, μέσα σε πανηγυρικές εκδηλώσεις.Το κλίμα αυτό θορύβησε την οθωμανική διοίκηση κι ο γενικός διοικητής της Κρήτης Βελή πασάς (γιος του φοβερού Μουσταφά πασά του επονομαζόμενου Γκιριτλή - Κρητικού- που κυρίευσε αργότερα το Αρκάδι) άρχισε να παίρνει μέτρα για την τρομοκράτηση του χριστιανικού πληθυσμού και ειδικά εκείνων που είχαν αποκαλύψει το διάστημα εκείνο τη θρησκευτική λατρεία τους. Στην ουσία, δηλαδή, το Χάττ-ι- Χουμαγιούν παραβιάστηκε αμέσως στην Κρήτη. Ο Βελής φυλάκισε πολλούς χριστιανούς κι επέβαλε άγρια φορολογία.Η παράφορη παραβίασή του, σε συνδυασμό με τους νέους φόρους και την αυταρχική διοίκηση, οδήγησαν τους Κρητικούς στην οργάνωση ενός νέου κινήματος, το 1858, γνωστό ως «κίνημα του Μαυρογένη» από το όνομα του πρωτεργάτη του. Το κίνημα σημείωσε επιτυχία, διότι κατάφεραν να διώξουν τον τύραννο Βελή πασά και να παραχωρηθούν σημαντικά προνόμια στους χριστιανούς, όπως ο θεσμός των Δημογεροντιών. Το προνόμιο να οπλοφορούν οι Κρητικοί αποτελούσε μια από τις βασικές διατάξεις του φιρμανιού του 1858.
Στο εξής, μετά το 1856, έτος έκδοσης του Χάττ-ι Χουμαγιούν οι εξεγέρσεις θα αφορούν την εφαρμογή των προνομίων και των κανονισμών που είχε παραχωρήσει η Πύλη

Κίνημα Μαυρογένη το 1858

Ο Εμμανουήλ Μαυρογένης(1808-1884) υπήρξε αρχηγός του κινήματος του 1858.

Η έναρξη της επανάστασης του 1858 έγινε όταν Τούρκοι φοροεισπράκτορες είχαν πάει στους Λάκκους και εισέπρατταν φόρους., μια μικρή ομάδα οπλοφόρων με επικεφαλής τον Εμμανουήλ Μαυρογένη έδιωξε τους φοροεισπράκτορες αφού τους πήρε τους φόρους που είχαν εισπράξει και τους επέστρεψε στους Λακίωτες .Τον Απρίλιο ακολούθησε συγκέντρωση 6000 περίπου οπλοφόρων στα Μπουτσουνάρια Χανίων από εξεγερμένους Κρήτες οι οποίοι συνέταξαν υπόμνημα προς τους προξένους των μεγάλων δυνάμεων και της Ελλάδας, αλλά και προς τον ίδιο το σουλτάνο, καταγγέλλοντας τις αυθαιρεσίες του γενικού διοικητή και αξίωσαν την αποπομπή του Βελή πασά την χορήγηση προνομίων. και το δικαίωμα να κατέχουν όπλα στα σπίτια τους. Ο στρατιωτικός διοικητής Μεχμέτ πασάς, δρώντας με σύνεση, αρνήθηκε να επέμβει και να χτυπήσει τους επαναστάτες στα Μπουτσουνάρια, ενώ αντίθετα ο Βελή διαμόρφωνε το κλίμα για να δικαιολογήσει επίθεση. Δίνοντας εντολή να κλειστούν στα φρούρια των πόλεων οι Τούρκοι.

Με την πίεση των γεγονότων η υψηλή Πύλη απάντησε δικαιώνοντας το κίνημα των Κρητών.Τον Ιούλιο του 1858 ικανοποίησε τους Κρήτες, αντικαθιστώντας το Βελή πασά Χανίων με τον Σαμή πασά ο οποίος με το φιρμάνι που έφερε από το Σουλτάνο επανεφερε το (Χάττ-ι- Χουμαγιούν).Ο σουλτάνος έδινε αμνηστία, επέτρεπε την κατοχή των όπλων στους χριστιανούς επέμενε στη θρησκευτική ελευθερία που έδινε το Χάττ-ι- Χουμαγιούν του 1856, καταργούσε σειρά φόρων ενώ άφηνε έξω από τις κληρονομικές υποθέσεις των χριστιανών την οθωμανική διοίκηση. Επίσης πρόβλεπε ότι οι χριστιανοί μπορούσαν να συστήσουν δημογεροντίες με δικαστικές εξουσίες και να εκλέγουν χριστιανούς διοικητικούς συμβούλους.

Κατά την Επανάσταση του 1858 ο Μαυρογένης είχε δική του σφραγίδα. Επίσης είχε και σημαία που έγραφε ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Η ΘΑΝΑΤΟΣ, ΕΜΜ ΜΑΥΡΟΓΕΝΗΣ.

Ο Εμ Μαυρογένης έφιππος με δύο οπλίτες του και σημαία με την επιγραφή ΕΝΩΣΙΣ Η ΘΑΝΑΤΟΣ μετά την επανάσταση του 1866.

Τα όποια προνόμια τελικά εδόθησαν στους επαναστατημένους Κρητικούς γρήγορα πάλι καταργήθηκαν.

Η «Φυλλάδα»

Μέσα στο κλίμα ενθουσιασμού που ακολούθησε για την επιτυχία του κινήματος, του Μαυρογένη το 1858 ο «Γέρω Κρητικός» εξέδωσε τη φυλλάδα, σε μια προσπάθεια να πείσει τους Τούρκους να επιστρέψουν στη χριστιανική θρησκεία (τους θεωρούσε απόγονους εξισλαμισμένων χριστιανών).

« απ' εδώ κι ομπρός να το βγάλετ' από το νου σας, πως θα γιαγύρει καιρός, νάναι κάθε τούρκος αγάς, και κάθε χριστιανός ραγιάς,»