Κουζουλάδες : Μάχη του Ρεθύμνου 1941

21 Μαΐου 2016

Μάχη του Ρεθύμνου 1941

Άγνωστες πτυχές της Μάχης της Κρήτης σε μια μοναδική έκθεση στο Ρέθυμνο.

Με αφορμή την επέτειο της συμπλήρωσης των 75 χρόνων από τη Μάχη της Κρήτης (1941-2016), ο γνωστός Ρεθυμνιώτης ιστοριοδίφης και συλλέκτης Δημήτρης Σκαρτσιλάκης εκθέτει την πλούσια συλλογή τεκμηρίων από τις φονικές μάχες που διεξάχθηκαν γύρω από τη γενέτειρά του, οι οποίες μέχρι σήμερα έμειναν στη σκιά των μαχών που έγιναν γύρω από τα Χανιά.

Του Δημήτρη Σκαρτσιλάκη

Η μάχη του Ρεθύμνου το 1941 είναι μια μάχη που έμεινε στη συνείδηση των ανθρώπων ως ένα μικρό γεγονός, μια μάχη που έμεινε στα βιβλία της Ιστορίας ως ένα ασήμαντο κεφάλαιο.

Το Ρέθυμνο, μια πόλη περίπου 10.000 κατοίκων το 1941, βρίσκεται στο κέντρο της Κρήτης. Εκείνη την εποχή αποτέλεσε για το γερμανικό επιτελείο ένα δευτερεύοντα τομέα στο πλαίσιο της επίθεσης για την κατάληψη της Κρήτης.

Ρίχνοντας μια ματιά στα βιβλία που έχουν γραφτεί για τη μάχη της Κρήτης, διαπιστώνουμε ότι αυτά επικεντρώνονται κυρίως στα γεγονότα του Μάλεμε και της περιοχής των Χανίων, του Ηρακλείου και κατόπιν του Ρεθύμνου. Συνήθως η περιγραφή των ιστορικών γεγονότων για το Ρέθυμνο γίνεται εν συντομία, παραβλέποντας πολλά γεγονότα ενώ υπάρχουν και πολλές ανακρίβειες, οι οποίες ακόμα και σήμερα αναμιγνύουν την πραγματικότητα με το μύθο.

Το Ρέθυμνο ωστόσο κατέχει μερικές... πρωτιές κατά τη Μάχη της Κρήτης:

Είναι ο τομέας στον οποίο κανένας στόχος των Γερμανών αλεξιπτωτιστών δεν επιτεύχθηκε αλλά και το μέρος όπου για πρώτη φορά εκτελέστηκαν γυναικόπαιδα και άοπλοι πολίτες, ως αντίποινα λόγω της δράσης οπλισμένων πολιτών.

Επίσης, είναι η περιοχή στην οποία σίγησαν τα όπλα τελευταία στις 30 Μαΐου του 1941.

Σκοπός της έκθεσης είναι να ανανεώσει το ενδιαφέρον του κόσμου σχετικά με την ιστορία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στον τόπο μας, να κάνει τον επισκέπτη να αισθανθεί ότι βρίσκεται μέσα στο αεροπλάνο, να δει τον αντίπαλο που κατεβαίνει από τον αέρα, να καλυφθεί νοητά μέσα σε ένα χαράκωμα και να νιώσει τις σφαίρες που χτυπάνε στα αμπελόφυλλα και στους κορμούς των δέντρων, να φωτίσει άγνωστες πτυχές, καθώς και κάποιες τραγικές ιστορίες, φίλων και εχθρών, γιατί ο πόλεμος δεν κάνει διακρίσεις.

Αλήθεια πόσες φορές κάνουμε βόλτα και πατάμε πάνω σε έδαφος που έχει ποτιστεί με αίμα αγνοώντας τα γεγονότα που έλαβαν χώρα εκεί;

Οι φωτογραφίες από τη μάχη του Ρεθύμνου είναι αρκετά σπάνιες.

Αυτό οφείλεται σε δύο λόγους:

Ο πρώτος είναι ότι το Ρέθυμνο ήταν ένας δευτερεύων τομέας, με τη συνολική δύναμη των αλεξιπτωτιστών να ανέρχεται στους 1.400 περίπου άνδρες, σε σύγκριση με το Μάλεμε και τα Χανιά, (1850 και 2.300 αντίστοιχα σε αλεξιπτωτιστές και 13.000 περίπου ορεινούς κυνηγούς) που έφθασαν μετά.

Ο δεύτερος λόγος είναι το γεγονός ότι στη μάχη του Ρεθύμνου οι Γερμανοί απώλεσαν σχεδόν τα 2/3 της δύναμής τους, δηλαδή αυτοί που ήταν υγιείς και μπορούσαν να πολεμήσουν δεν ξεπερνούσαν τα 400 άτομα έως τις 29/5/1941 που έφθασαν οι ενισχύσεις.

Συνεπώς από τον αριθμό των Γερμανών στρατιωτών που έφεραν φωτογραφικές μηχανές μαζί τους, ένα πολύ μικρό ποσοστό κατάφερε να επιβιώσει και να διασώσει τα ντοκουμέντα της μάχης.

Όσον αφορά τους Αυστραλούς, τα πράγματα ήταν ακόμη πιο δύσκολα καθώς οι φωτoγραφικές μηχανές απαγορεύονταν με ελάχιστες εξαιρέσεις.

Από Ελληνικής πλευράς, η φωτογραφία είναι έως τώρα ανύπαρκτη... Φυσικά ακόμα λιγότερα ντοκουμέντα επιβίωσαν του πολέμου και 75 χρόνια αργότερα, η ανεύρεση τους αποτελεί ένα «θαύμα». Εκτός από τις φωτογραφίες, ο επισκέπτης θα έχει την ευκαιρία να δει και μοναδικούς χάρτες, σχεδιασμένους ειδικά για αυτή την έκθεση.

Μελετώντας τους θα μπορέσει να κατανοήσει καλύτερα τα ιστορικά γεγονότα και να μάθει τους τόπους του ιστορικού ενδιαφέροντος.

Για την ακριβή αναπαράσταση της μάχης επάνω στους χάρτες χρησιμοποιήθηκαν:

Αεροφωτογραφίες του 1945, ούτως ώστε να απεικονίζονται οι παλαιοί δρόμοι του Ρεθύμνου αλλά και τα κτίρια, τα Γερμανικά ημερολόγια των ομάδων Kroh, Wiedemann, Schulz, τα Αυστραλιανά ημερολόγια του 2/1 και του 2/11 τάγματος, προσωπικές μαρτυρίες, μελέτη φωτογραφιών και πολυετείς επιτόπιες έρευνες στο πεδίο της μάχης.

Φυσικά οι μοναδικοί αυτοί χάρτες δεν θα μπορούσαν να υλοποιηθούν χωρίς την τεχνική υποστήριξη του αρχαιολόγου, ιστορικού ερευνητή και γραφίστα Νίκου Βαλασιάδη.

Δεν πρόκειται για μια απλή φωτογραφική έκθεση αλλά για μια φωτογραφική εξιστόρηση της μάχης του Ρεθύμνου, με ταυτοποιημένες τοποθεσίες και ημερομηνίες.