Η Μάχη στην Αμπαδιά. (17 Ιουνίου 1821)

(Η επανάσταση του 1821 στην Κρήτη). 

Η αντιμετώπιση των μωαμεθανών της Αμπαδιάς, τους οποίους οι Κρητικοί επαναστάτες προσπάθησαν να προσεταιριστούν τον Απρίλη του 1821 και να τους στρέψουν εναντίον των Τούρκων. Οι Αμπαδιώτες όμως έπαιξαν διπλό παιγνίδι, αφού και στον Πρέβελη πήγαν δήθεν για να συζητήσουν με τον Ηγούμενο Τσουδερό [1], αλλά στην πραγματικότητα να κατασκοπεύσουν και να εκτιμήσουν τις ετοιμασίες των επαναστατών.
Ειδοποίησαν όμως ταυτόχρονα και τον πασά του Ηρακλείου για τις κινήσεις των χριστιανών. Τελικά έγινε μεγάλη μάχη στον Άη Γιάννη τον Καημένο (17 Ιουνίου 1821) κατά την οποία ηττήθηκαν οι Αμπαδιώτες και σκοτώθηκε ο αρχηγός τους. Η μάχη έκαμε τους Τούρκους να συνειδητοποιήσουν ότι οι Κρητικοί αποφάσισαν να μην είναι πια ραγιάδες. Οι υπόλοιποι Αμπαδιώτες επέστρεψαν στα χωριά τους, αφού λεηλάτησαν όλα τα χωριά της περιοχής.

Από τα λάφυρα που έπεσαν στα χέρια των επαναστατών στη μάχη του Άη Γιάννη του Καημένου και σε άλλες νίκες των επαναστατών στην περιοχή Ρεθύμνου, κατάφεραν να οπλιστούν οι ξεσηκωμένοι Κρήτες. (Ψιλάκης 265, Δετοράκης 1988, 370). Τα όπλα τότε ήταν σπάνια, δυσεύρετα και πανάκριβα. Με χίλια διακόσια όπλα στα χέρια των Κρητικών άρχισε η επανάσταση του 1821 στην Κρήτη. Από αυτά τα οχτακόσια ήταν στα χέρια των Σφακιανών [2]. (Κριτοβουλίδης 1859, Δετοράκης 1988, 367).

Αξίζει να υπογραμμισθεί αυτό που γράφει ο Κριτοβουλίδης (σελ. 305) «Εις τας πρώτας μάχας παρηκολούθουν οι Κρήτες άοπλοι, φέροντες επ' ώμων ρόπαλα αντί όπλων, δια να φοβίζωσι μακρόθεν τους πολεμίους των, ηγόραζον δε αντί πολλών χρημάτων τα λαφυραγωγούμενα όπλα». Στη σελίδα 302 σημειώνει «ο δε Κρης επί πολλούς μήνες ηγόραζε δι' ιδίας δαπάνης αντί τριών, τεσσάρων ή και πέντε Ισπανικών ταλήρων εκάστην οκάν πυρίτιδος» [3].

Στο κάστρο της Αμπαδιάς, το Βαθειανό, οχυρώθηκαν οι Αμπαδιώτες πολεμιστές. Οι επαναστάτες τούς πολιόρκησαν. Αρχηγός των Σφακιανών ήταν ο Ρούσος Βουρδουμπάς και των Μυλοποταμιτών ο Αντώνης Μελιδόνης. Τη δεύτερη μέρα της πολιορκίας ο αρχηγός των πολιορκούμενων Δελημουσταφάς επεχείρησε έξοδο και καταδίωξε τους επαναστάτες. Αυτοί οχυρώθηκαν σε κατάλληλες θέσεις, απέκρουσαν τους Αμπαδιώτες, τραυμάτισαν και συνέλαβαν τον αρχηγό τους και τον εκτέλεσαν στην Κοξαρέ (Ψιλάκης Γ, 269). Στη συνέχεια καταδίωξαν τους Αμπαδιώτες και εφόνευσαν όλους τους άνδρες που συνέλαβαν, λαφυραγώγησαν και έκαψαν τα χωριά τους (Ψιλάκης Γ, 269).

Οι άμαχοι κάτοικοι των χωριών αυτών και άλλων χωριών της ευρύτερης περιοχής (Αμαρίου, Αγίου Βασιλείου και Μεσαράς, περίπου 30.000) μεταφέρθηκαν με πλοιάρια της εποχής στις νησίδες «Παξιμάδια» (στην αρχή) και στη συνέχεια στην περιοχή Σφακίων για ασφάλεια (Ψιλάκης Γ, 270). Εκεί έμειναν μικρό μόνο διάστημα. Σύντομα γύρισαν, δια ξηράς, στα χωριά τους και αναζητούσαν τη σωτηρία τους σε σπηλιές των βουνών ή σε απόμερες τοποθεσίες, όταν εμφανιζόταν Τούρκοι στην περιοχή τους. Στο διάστημα αυτό οι άμαχοι Τούρκοι είχαν μαζευτεί στα κάστρα των πόλεων και σε οχυρωμένα χωριά. Οι Αμπαδιώτες άμαχοι είχαν μεταφερθεί στο Ηράκλειο (Ψιλάκης Γ, 269).

Σημειώσεις

[1] Μελχισεδέκ Τσουδερός. Ήταν μυημένος στη Φιλική Εταιρία και είχε στενή συνεργασία και σχέσεις με τους Σφακιανούς, αφού η μητέρα του ήταν από τον Καλλικράτη Σφακίων.

[2] Απεσταλμένοι των Κρητικών ζήτησαν επανειλημμένα «μπαρούτια, μολύβια, άρματα» από την Επαναστατική Αρχή στην Πελοπόννησο. Μέχρι τον Απρίλη του 1822 δεν έλαβαν καμιά βοήθεια. Μόνο μεμονωμένοι πατριώτες από διάφορα νησιά ήρθαν εθελοντές στην Κρήτη και λίγοι Ευρωπαίοι Φιλέλληνες (Ιστορία ΙΒ', 189). Μόνο τον Ιούλιο του 1822 έφθασαν στην Κρήτη 900 όπλα, με χρήματα του Ιωάννη Βαρβάκη (Δετοράκης 1988, 135).

[3] Η καλύτερη πυρίτις (μπαρούτι) ήταν η Αγγλική και η Ολλανδική. Μπαρούτι από άλλες χώρες ήταν κακής ποιότητας και προκαλούσε σκάσιμο της κάννης του όπλου (Κριτοβουλίδης 1859, 80-81). Χρήματα κυκλοφορούσαν ελάχιστα (στα χέρια των εμπόρων). Το «ευλογημένο λάδι», που τότε είχε πολύ μεγάλη αξία, ήταν ο πλούτος των επαναστατών και τροφοδότης της επανάστασης.

ΠΗΓΗ

http://www.enosipreveli.gr/maxikakoriaki.html