Spina nel cuore di Venezia

Αγκάθι στην καρδιά της Βενετίας, Spina nel cuore di Venezia , ήταν το όνομα που έδωσαν οι Ενετοί άρχοντες της Κρήτης στο οροπέδιο του Λασιθίου. Φυσικό απόρθητο φρούριο, αποτέλεσε εστία αλλεπάλληλων επαναστάσεων στους πρώτους αιώνες της Ενετικής κυριαρχίας.

Για το λόγο αυτό, η γαληνοτάτη δημοκρατία διέταξε την ερήμωσή του, εκπληρώνοντας έτσι το ρητό του Τάκιτου 

«ubi solitudinem faciunt, pacem appellant» (ετούτοι φτιάχνουν έρημο και την αποκαλούν ειρήνη)

Ο θησαυρός και ο πύργος του Ιμπραήμ Αληδάκη

Πρόσφατα που βρισκόμουνα στην Κρήτη, μου είπε κάποιος ότι έχουν έρθει  Γερμανοί και ψάχνουν στον Εμπρόσνερο για τον θησαυρό του Αληδάκη. Στην αρχή η ιστορία μου φάνηκε σαν τις διάφορες φήμες που κυκλοφορούν ιδίως για θησαυρούς σε όλη την Ελλάδα αλλά όπως διάβασα στα Χανιώτικα Νέα είναι πραγματική!

Σχέδιο από το βιβλίο του Robert Pashley Travels in Crete ΙΙ (1837)

Με νόμιμη άδεια, 10 ιδιώτες και μεταξύ αυτών ο ιδιοκτήτης του οικοπέδου στην θέση Σοχώρα, μία περιοχή εκτός οικισμού Εμπρόσνερου  και κάτοικος του χωριού, καθώς και 3 αλλοδαποί (ένας κάτοικος Γερμανίας και δύο κάτοικοι Αυστρίας) για 3 μέρες ανέσκαψαν το μέρος χωρίς όμως αποτέλεσμα.

Το  χωριό γενικότερα έχει αρχαιολογικό ενδιαφέρον και σε ανασκαφές που έχουν γίνει βρέθηκαν πήλινα αγγεία, τάφοι και πέτρινα τοιχώματα, που ίσως δηλώνουν αγωγούς ύδρευσης αρχαίας πόλης.

Μετά την κατάληψη της Κρήτης, το 1669, αρκετοί  Κρητικοί εξισλαμίσθηκαν μαζικά (ολόκληρα χωριά) σε διάφορες περιόδους, προκειμένου να αποφύγουν τον κεφαλικό φόρο των απίστων (jizya) όπως επίσης και  μεγάλοι  και μικροί  γαιοκτήμονες εξισλαμίσθηκαν οικειοθελώς,  για να μπορέσουν να διατηρήσουν στο ακέραιο τις περιουσίες και τα αξιώματά τους. 

Για την καταστροφή του Πύργου του Αληδάκη

Κύριε διευθυντά,

διαβάζοντας στα ´Χανιώτικα νέα´ τις πρόσφατες σφακιανές θέσεις για την καταστροφή του Πύργου του Αληδάκη στον Εμπρόσνερο Αποκορώνου την άνοιξη του 1774 αλλά και την επιστολή του κ. Γεωργίου Ξενάκη (29/9), διέκρινα μια ´κόντρα´ ανάμεσα στις δύο πλευρές για τη συμμετοχή ή όχι κατοίκων του Εμπρόσνερου στην επιχείρηση.

Σχέδιο από το βιβλίο του Robert Pashley Travels in Crete ΙΙ (1837)

Ως  καθαρόαιμος Σφακιανός από την πλευρά της μητέρας μου και μισός Μπροσνερίτης από την πλευρά του πατέρα θα προσπαθήσω με το χέρι στην καρδιά και το βλέμμα στα ιστορικά βιβλία αλλά και στην κοινή λογική, να βάλω με αντικειμενικότητα τα πράγματα στη θέση τους.

Θοδωρής Ξενάκης ή Μαυροθοδωρής

Η πολεμική ελεγεία της ζωής του φοβερού Τουρκομάχου Θοδωρή Ξενάκη ή Μαυροθοδωρή.

Ακόμη δεν ευρέθηκε στην Κρήτη παλληκάρι,
ωσάν τον Μαυροθοδωρή στην δύναμη και χάρη.
είχε μαζί του κι’ έπερνε πεντέξε παληκάρια,
πούσαν από τον Μπρόσνερο αμέρωτα λιοντάρια,
τον ξάδελφό του Θοδωρή, τον Κώστα τον Ξενάκη,
τον Γιάνναρη τον Μάστορα, Στρατή τον Χαλκιαδάκη.

Ο Ξενοθοδωρής ή Μαύρος (Μαυράκης) Θεόδωρος ή Μαυροθοδωρής (επειδή ήταν μελαχροινός) ή Ξενάκης Θεόδωρος ή Θόδωρος ο Μπροσνερίτης, γεννήθηκε το 1795 και μεγάλωσε στον Εμπρόσνερο Αποκορώνου Χανίων Κρήτης. Η οικογένεια τού παππού του, Θεοδώρου Ξενάκη, κατάγεται από την οικογένεια των Πατακών της Ίμπρου Σφακίων, που έχουν κλάδο της ρίζας των στην αρχαιοτάτη βυζαντινή οικογένεια των Σκορδύλιδων.

Ο Πειραιάς στον Κρητικό Αγώνα

Την περίοδο του  1866-68 ήταν που ξεσπούσε μια ακόμη επανάσταση των Κρητών,

ο Πειραιάς δεν είχε περισσότερους από επτά με οκτώ χιλιάδες ψυχές που παρακολουθούσαν με αγωνία το ηρωικό δράμα της Κρήτης.

Συλλογή Φωτογραφιών από την Κρητική Επανάσταση του 1897

Η Κρήτη, από τα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας, συνταράχθηκε από πάρα πολλές επαναστάσεις και εξεγέρσεις ενάντια στον κατακτητή. Το 1830, η Κρήτη παραχωρείται στην Αίγυπτο, και το 1841 περιέρχεται ξανά στους Τούρκους.

Ακολουθεί μια περίοδος αναταραχών με αιματηρές εξεγέρσεις του κρητικού λαού, με αποκορύφωμα την επανάσταση του 1895-96. 

Μανούσου Ρ Κούνδουρου ιστορικά αρχεία.

Παραπομπές σε ιστορικά αρχεία του Μανούσου Ρ. Κούνδουρου:

Το εξεγερτικό φαινόμενο των Κρητών.

" Ή Κρήτη, ὀφείλομεν νὰ τὸ εἴπωμεν πρὸς τιμὴν αυτῆς, ὑπήρξεν ἡ ἑλληνικὴ χώρα ἡ πεισματωδέστερον πάσης ἄλλης ἀντισταθείσα τότε εἰς τὴν ξενικὴν κυριαρχίαν"

Κρητικές εξεγέρσεις στα χρόνια της Βενετικής Κυριαρχίας:

του  Βαγγέλη Σαράφη

Μετά την κατάληψη της Κρήτης από τους Βενετούς (1211) εισήχθη ένα νέο κοινωνικο-οικονομικό και διοικητικό μοντέλο κατά μίμηση της μητροπολιτικής οργάνωσης.[1] Η εδραίωση της κυριαρχίας της Βενετίας στο νησί δεν ήταν εύκολη υπόθεση, καθώς μέσα σε ενάμιση αιώνα ξέσπασαν δώδεκα εξεγέρσεις.

Επαναστατική Συνέλευση στις Αρχάνες ,το ψήφισμα για την αποδοχή της αυτονομίας της Κρήτης,12 Αυγούστου 1897.

Του Αλέκου A. Ανδρικάκη

Την ίδια ημέρα μετά την αποχώρηση του Βενιζέλου και των οπαδών του από τις Αρχάνες, η Επαναστατική Συνέλευση προχωρεί σε ψήφισμα για την αποδοχή της αυτονομίας. Και την επομένη καθαιρεί τον πρόεδρο. Το ψήφισμα αποδοχής της αυτονομίας, με ημερομηνία 12 Αυγούστου 1897, στέλνεται στους ναυάρχους των Μεγάλων Δυνάμεων, αλλά ακριβώς επειδή στην ημερήσια διάταξη δεν υπήρχε σχετικό θέμα, ούτε η συμμετοχή της πλειοψηφίας των πληρεξουσίων, δεν θα ληφθεί υπόψη και θα αντικατασταθεί με το ψήφισμα της Συνέλευσης του Μελιδονίου, στις 16 Οκτωβρίου, το οποίο θα εκλέξει πρόεδρο τον Ι.Κ. Σφακιανάκη.

Επαναστατική Συνέλευση Αρχανών , η απόφαση για την καθαίρεση του Βενιζέλου.

Η απόφαση της Επαναστατικής Συνέλευσης των Αρχανώνγια την καθαίρεση του Βενιζέλου.

(Ιστορικό Μουσείο Κρήτης © Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών)

Μια μέρα μετά τα θλιβερά γεγονότα και ενώ ο Βενιζέλος είχε αποχωρήσει με τους φίλους του, πληρεξουσίους των δυτικών επαρχιών της Κρήτης, από τις Αρχάνες, τα εναπομείναντα μέλη της Γενικής Επαναστατικής Συνέλευσης συνεδρίασαν και αποφάσισαν την καθαίρεσή του από το αξίωμα. Η συνεδρίαση έγινε υπό την προεδρία του εκ των αντιπροέδρων της Συνέλευσης γιατρού Σάββα Σαββάκη από τον Άγιο Βασίλειο Ρεθύμνου, και στην απόφαση αναφέρεται ότι ο Βενιζέλος κηρύσσεται έκπτωτος επειδή «ηρνήθη υπηρεσίαν και απεχώρησεν της έδρας της Συνελεύσεως άνευ ευλόγου αφορμής και άνευ προηγουμένης επί τούτω αποφάσεως». Δηλαδή δεν αναγνωρίζει και δεν καταγράφει τα βίαια γεγονότα και θεωρεί αναίτια την αποχώρηση του Βενιζέλου.

Επαναστατική Συνέλευση Αρχανών 12 Αυγούστου 1897 η απόπειρα δολοφονίας κατά του Βενιζελου.

Οι σφοδρές αντιπαραθέσεις στην Επαναστατική Συνέλευση για το χρόνο και τους όρους αποδοχής της αυτονομίας. 
Του Αλέκου A. Ανδρικάκη

Συγκλονιστικά γεγονότα, τα οποία θα μπορούσαν να αλλάξουν, προς το χειρότερο, κάθε εξέλιξη στο Κρητικό ζήτημα, εξελίχθηκαν στις Αρχάνες στις 11 και 12 Αυγούστου του 1897. Σε μια πολύ κρίσιμη, μάλιστα, περίοδο κατά την οποία η Ελλάδα είχε χάσει τον πόλεμο με την Τουρκία, εκκρεμούσε η ελληνοτουρκική συνθήκη ειρήνης, και οι Κρήτες δεν είχαν σ’ εκείνη τη φάση τη δυνατότητα να αξιώσουν την ένωση. Στην Επαναστατική Συνέλευση των Αρχανών, όπου είχε αποφασιστεί να ρυθμιστούν θέματα που αφορούσαν στην εσωτερική ασφάλεια του νησιού, χωρίς να συζητηθεί το πολιτικό πρόβλημα και η αποδοχή της αυτονομίας την οποία πρότειναν οι προστάτιδες δυνάμεις με όρους όμως που δεν έπαιρναν υπόψη τις θέσεις των Κρητών, πρόεδρος εξελέγη ο Ελευθέριος Βενιζέλος και κινδύνευσε ακόμη και η ζωή του ιδίου και των συνεργατών του, όταν πληρεξούσιοι αλλά και κάτοικοι των Αρχανών απαίτησαν να ληφθεί απόφαση αποδοχής της αυτονομίας και εκείνος το αρνήθηκε

Επαναστατικές Συνελεύσεις των Κρητών .

Οι Γενικές  Επαναστατικές Συνελεύσεις των Κρητών στους Αρμένους Χανίων, στις Αρχάνες Ηρακλείου και στο Μελιδόνι Μυλοποτάμου , όπου οι πρόκριτοι απεφάσισαν να δεχτούν την αυτονομία της Κρήτης.

Γενική συνέλευση των Κρητών 1822 ή Α' Συνέλευση των Αρμένων,

Το Νοέμβρη του 1821 ήλθε στην Κρήτη ο Μιχαήλ Αφεντούλης, απεσταλμένος του Δημ. Υψηλάντη, με το τίτλο '' Γενικός Έπαρχος και Αρχιστράτηγος Κρήτης '', ο οποίος συγκάλεσε γενική συνέλευση στους Αρμένους Χανίων το Μάη του 1822 όπου ψηφίστηκε το '' Σχέδιο Προσωρινής Διοικήσεως της νήσου Κρήτης'' και  η Κρήτη διαιρέθηκε σε τέσσερα διαμερίσματα.

ΜΑΧΗ ΕΙΣ ΚΡΙΤΣΑΝ (Ζαμπελιου και Κριτοβουλιδου)

Aπόσπασμα από την Ιστορία των Επαναστάσεων της Κρήτης συμπληρωθείσα υπό Ιωάννου Δ.Κονδυλάκη .

ΜΑΧΗ ΕΙΣ ΚΡΙΤΣΑΝ (Κεφάλαιον ΙΖ)

Η Κριτσά είναι χωρίον μεγάλο ,περιέχον 700 περίπου οικογενείας, κείμενον εις την υπώρεια των Λασιθιωτών ορέων, και περί αυτό εσυναθροίζοντο Έλληνες εξ όλων σχεδόν των ανατολικών επαρχιών, δια να αντικρούσωσι την εξολοθρευτικήν του Αιγυπτίου αρχηγού ορμήν.

Μάχες στο Λασίθι (1823)

Το χρονικό των μαχών που έγιναν στις τοποθεσίες "Κουρκουνάς", "Σταυρωμένος" και " Κουτάραντος" το Γενάρη του 1823.

Οι αρχηγοί των επαναστατών πληροφορήθηκαν ότι ο στρατάρχης των αιγυπτιακών δυνάμεων στην Κρήτη Χασάν πασάς ,προερχόμενος από τη Βιάννο έφθασε από την κοιλάδα Μύρτου στην Ιεράπετρα με 16.000 στρατό, σφάζοντας λεηλατώντας και πυρπολώντας τα πάντα με σκοπό να επιτεθεί και κατά της επαρχίας Μεραμβέλλου. Οι αρχηγοί συγκεντρώθηκαν στην Κριτσά όπου υπήρχαν οχυρές θέσεις για να αντιμετωπίσουν τον εχθρό.

Επί Τουρκοκρατίας ο δρόμος επικοινωνίας μεταξύ Ιεράπετρας και Σητείας περνούσε από τον κάμπο της Κριτσάς. Από εκεί έπρεπε να περάσει ο Χασάν πασάς για να καταλάβει την επαρχία Μεραμβέλλου. Οι επαναστάτες πού συγκεντρώθηκαν στην Κριτσά μαζί με τους ντόπιους ήσαν 3.000 περίπου.

Eπανάσταση Καντανολέου ( 1527 )

Ενετοκρατία στην Κρήτη. 
Η επανάσταση του Γεώργιου Καντανολέου ή Λυσσογιώργη.

Η τελευταία επαναστατική ενέργεια  στην αλυσίδα των κρητικών επαναστάσεων της Βενετοκρατίας εκδηλώθηκε το 1527 και είναι γνωστή ως επανάσταση του Γεώργιου Καντανολέου ή Λυσσογιώργη.  Η έλλειψη επαρκών και εξακριβωμένων πληροφοριών, καθώς και η σύνδεση του γεγονότος με τη μυθιστορία των "Κρητικών Γάμων" του Σπ. Ζαμπελίου (1871) ,

Κρητικοί Γάμοι

Οι κρητικοί γάμοι. Ανέκδοτον επεισόδιον της Κρητικής Ιστορίας επί Βενετών (1570).

Ενα από τα σπουδαία έργα του Σπυρίδωνος Ζαμπελίου είναι :Οι κρητικοί γάμοι •Ανέκδοτον επεισόδιον της Κρητικής Ιστορίας επί Βενετών (1570). Τορίνο, τυπ. Ουικεντίου Βώνα, 1871.
Εδώ ο σπουδαίος αυτός ιστορικός και λογοτέχνης περιγράφει στο ιστορικό του μυθιστόρημα “Κρητικοί Γάμοι”.

Γλυμίδ΄Αλίς (Του Γλυμίδη το τραγούδι)

(Περιώνυμοι Κρήτες Μουσουλμάνοι)

Ο ονομαστός Τουρκοκρητικός Αλί Γλυμίδης (ή Γλυμιδάκης), με αφορμή την εξόντωση από τους Κρητικούς επαναστάτες του Αλί Γετίμ, ενός κτηνώδη Τουρκοκρητικού (oι τουρκοκρητικοί Γετίμ Αλής και ο Γλυμίδης Αλής, αναφέρονται ως «θηρία εξαγριωμένα») , παρουσιάστηκε σε μεγάλη συγκέντρωση Τουρκοκρητικών του Ρεθύμνου και ορκίστηκε εκδίκηση. Ορκίστηκε ακόμη, ότι θα φέρει οπωσδήποτε στο Ρέθυμνο τα κεφάλια του Δεληγιαννάκη και των άλλων Ελλήνων οπλαρχηγών. Σύντομα, αφού συγκέντρωσε ένα στρατιωτικό σώμα 2.000 επίλεκτων
Τουρκοκρητικών, εξόρμησε για να συναντήσει τους Έλληνες.

Αλί Τσαούσης

(Περιώνυμοι Κρήτες Μουσουλμάνοι)

Τουρκοκρητικός πολεμιστής

O Αλί Τσαούσης από το Σέλινο, ήταν ένας πλούσιος τσιφλικάς και μόλις εξερράγη η Επανάσταση του 1821, ανέλαβε με τους ομόθρησκους του τουρκοκρητικούς τον Καούρη και τον Βεδούρη, να κάνουν αντεπανάσταση στην δυτική Κρήτη.

Οι πειρατές της Γραμβουσας

ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΓΡΑΜΒΟΥΣΑΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΕ  ΜΕΓΑΛΟ ΠΕΙΡΑΤΙΚΟ ΟΡΜΗΤΗΡΙΟ - Η ΚΟΙΝΗ ΕΣΤΙΑΣΗ ΣΕ ΑΥΤΟ ΠΕΙΡΑΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΕ ΤΟΝ ΜΕΓΑΛΗΤΕΡΟ ΜΠΕΛΑ ΤΟΥ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ.

Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επαναστάσεως οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που επικράτησαν, οδήγησαν στην έξαρση της πειρατείας. Σε αυτή, στράφηκαν άνεργοι ναυτικοί και πρόσφυγες. Έτσι σε όλη της διάρκεια του Αγώνα, αναρίθμητα ήταν τα περιστατικά πειρατείας που έλαβαν χώρα.

Το Κίνημα των Χανίων (1938)

«Χθες την νύκτα ομάς 400 περίπου ενόπλων υπό την ηγεσίαν των Μητσοτάκη, Μουντάκη και Χατζηαγγελή εισήλθεν εις την πόλιν των Χανίων και επωφελούμενη της ελλείψεως στρατιωτικής δυνάμεως, κατέλαβε την πόλιν. τα αίτια και οι σκοποί του απονενοημένου του κινήματος παραμένουν μέχρι της στιγμής άγνωστα. ο Πρόεδρος της Κυβερνήσεως ειδοποιηθείς αμέσως διέταξε εν τω άμα την αποστολην ισχυράς στρατιωτικής ναυτικής και αεροπορικής δυνάμεως”»