Του Αλέκου A. Ανδρικάκη
. Η άρνηση του σχετιζόταν με την απόφαση της προηγούμενης συνέλευσης στους Αρμένους, στις 9 Ιουλίου 1897, να μην τεθεί το πολιτικό πρόβλημα πριν υπογραφεί η ελληνοτουρκική συμφωνία ειρήνης και πριν οι Κρήτες ακούσουν από τους αντιπροσώπους των ΜΕΔ τις προτάσεις τους για το νέο καθεστώς στην Κρήτη.
Τη θέση του αυτή για την άρνηση συζήτησης σε σχέση με το πολιτικό ζήτημα ο Βενιζέλος τη διατύπωσε όχι μόνο ενώπιον των πληρεξουσίων της συνέλευσης, αλλά και στους εκπροσώπους των Αρχανιωτών οι οποίοι εξουθενωμένοι από τον πόλεμο περίπου 2 ετών με τους Τούρκους και τις συνεχείς επιθέσεις τακτικού στρατού και ατάκτων στην κωμόπολη, ήθελαν να δοθεί ένα τέλος, με την αποδοχή της αυτονομίας. Ούτως ή άλλως, υποστήριζαν οι έχοντες την άποψη να ληφθεί απόφαση στη συγκεκριμένη συνέλευση, ότι η αποδοχή της αυτονομίας ήταν δεδομένη, καθώς ο στόχος της ένωσης σ’ αυτή τη φάση φαινόταν ανέφικτος και πολύ μακρινός, και πλέον κανείς δεν τον έθετε ως άμεσο.
Για την άρνηση του Βενιζέλου να ληφθεί απόφαση στις Αρχάνες ο πληρεξούσιος των Χανίων Ιωσήφ Λεκανίδης, που δεν ήταν από τους υποστηρικτές του, στο «Ημερολόγιον της Απελευθερωτικής Επαναστάσεως της Κρήτης 1895-1898», που εκδόθηκε στα Χανιά το 1963, ισχυρίζεται ότι δεν σχετίζεται με το πρόωρο του χρόνου μιας τέτοιας ενέργειας, αλλά με το γεγονός ότι σε μερικούς περί τον Βενιζέλο υπήρχε η άποψη ότι η αποδοχή της αυτονομίας θα έπρεπε να γίνει μόνο σε συνέλευση με έδρα το Ακρωτήρι για να μην φανεί ότι το αποτέλεσμα των αγώνων προέρχεται από άλλη περιοχή. Δεν μπορούμε να γνωρίζομε αν υπήρχε και τέτοια πλευρά στην άρνηση του Βενιζέλου να γίνει η αποδοχή της αυτονομίας από της Αρχάνες, ούτε άλλωστε η άποψη αυτή του Λεκανίδη επιβεβαιώνεται από άλλες πηγές.
Το σίγουρο όμως είναι ότι τα γεγονότα των Αρχανών, που παρ’ ολίγο να στοιχίσουν τη ζωή του μετέπειτα πρωθυπουργού της Ελλάδας, δεν σχετίζονται με διαφωνίες σχετικά με το αν οι Κρήτες έπρεπε να επιμείνουν, σε εκείνη τη φάση, στην ένωση ή να αποδεχτούν την αυτονομία. Είναι ξεκάθαρο και από τα κείμενα του ίδιου του Βενιζέλου, το βασικό από τα οποία, δηλαδή την έκθεση προς την Κ.Ε. των Κρητών για τα γεγονότα, θα παραθέσουμε στη συνέχεια, ότι η διαφωνία σχετιζόταν με το χρόνο αλλά και τους όρους αποδοχής της αυτονομίας. Ο Λεκανίδης προσθέτει, και με τον τόπο.
Μάλιστα στα κείμενα του Ελευθερίου Βενιζέλου φαίνεται ότι ο ίδιος δεν θεώρησε σημαντικό μόνο το γεγονός ότι κινδύνευσε η ζωή του, αλλά κυρίως το ότι, τελικά, μετά τη διαφυγή από τις Αρχάνες του ίδιου και των πληρεξουσίων που τον υποστήριζαν, και την καθαίρεσή του από το αξίωμα του προέδρου, η συνέλευση κατέληξε σε ψήφισμα για την αυτονομία, το οποίο έφερνε σε δύσκολη θέση τους Κρήτες, καθώς επρόκειτο για αποδοχή της αυτονομίας, άνευ όρων στην ουσία.
Στα κείμενά του δεν αναφέρεται με λεπτομέρειες μόνο στα γεγονότα από τα οποία κινδύνευσε, αλλά κυρίως στις πολιτικές αντιπαραθέσεις και τους χειρισμούς, τους δικούς του και του γιατρού Ιωσήφ Χατζηδάκη, ο οποίος ήταν επικεφαλής εκείνων που επέμεναν στη συζήτηση για την αυτονομία και στην ουσία τον θεωρεί εκ των υποκινητών των σε βάρος του γεγονότων.
Τα γεγονότα
Η προηγούμενη συνέλευση, που είχε συγκληθεί στους Αρμένους, πήρε την απόφαση ότι οι πληρεξούσιοι οι οποίοι θα συγκεντρώνονταν στις Αρχάνες, κατά το αίτημα εκπροσώπων από την ανατολική Κρήτη, δεν θα μπορούσαν να συζητήσουν άλλο θέμα πέραν από την εσωτερική οργάνωση και ασφάλεια του νησιού. Το πολιτικό ζήτημα θα το παρέπεμπαν σε επόμενη συνεδρίαση, η οποία θα γινόταν κοντά στον τόπο όπου ήταν η έδρα των ναυάρχων, δηλαδή στο Ακρωτήρι. Η απόφαση, κατά τον κανονισμό της συνέλευσης, θα λαμβανόταν με απόλυτη πλειοψηφία των 138 μελών, δηλαδή με 70, ενώ σε άλλες περιπτώσεις αρκούσαν οι 40. Στις Αρχάνες οι συνεδριάσεις της συνέλευσης άρχισαν στις 30 Ιουλίου, με πρόεδρο τον αντιπρόεδρο του προηγούμενου μηναίου, όπως ήταν τότε, προεδρείου Ιωάννη Τσουδερό. Στις 5 Αυγούστου εξελέγη πρόεδρος ο Ελευθέριος Βενιζέλος, διεκπεραιώνοντας τα θέματα κατά την απόφαση των Αρμένων.
Στις 11 Αυγούστου όμως ο γιατρός Ι. Χατζηδάκης έφερε το θέμα της αποδοχής της αυτονομίας, αίτημα που υποστήριξαν και οι περισσότεροι των παρόντων πληρεξουσίων, χωρίς όμως να υπάρχει η κατά τον κανονισμό απαρτία και πλειοψηφία για το πολιτικό ζήτημα. Μάλιστα, σύμφωνα με τις αναφορές του Βενιζέλου για τα γεγονότα των Αρχανών, η πλευρά Χατζηδάκη διέβαλε στο λαό των Αρχανών τον ίδιο και τους έχοντες όμοια άποψη, ότι δωροδοκήθηκαν προκειμένου να αρνηθούν την αυτονομία, να αποχωρήσουν οι ευρωπαϊκές δυνάμεις από την Κρήτη και στη συνέχεια οι Τούρκοι να πνίξουν στο αίμα του Κρήτες!
Ο Βενιζέλος αρνήθηκε να γίνει οποιαδήποτε συζήτηση, εμμένοντας στην απόφαση των Αρμένων. Προκλήθηκε μεγάλη ένταση στην αίθουσα όπου συνεδρίαζαν οι πληρεξούσιοι και κάποιος εξ αυτών, Πεδιαδίτης ή Αποκορωνιώτης (κατά καιρούς έχει γραφεί και το ένα και το άλλο, χωρίς να αναφέρεται όνομα, αλλά και χωρίς το συγκεκριμένο περιστατικό να καταγράφεται σε κάποιο ντοκουμέντο της εποχής, ούτε και στις εκθέσεις Βενιζέλου), προσπάθησε να μαχαιρώσει τον πρόεδρο. Αφοπλίστηκε από τους ψυχραιμότερους κι ο Βενιζέλος με τους υποστηρικτές του (ο ίδιος αναφέρει 23, ο βενιζελικός πληρεξούσιος Χανίων Στυλιανός Παπαντωνάκης στα «Κρητικά» που εξέδωσε το 1901 κάνει λόγο για 10, συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού του) αποχώρησαν από την αίθουσα, διαφεύγοντας σε σπίτι των Αρχανών.
Νωρίτερα, και υπό το βάρος της μεγάλης έντασης ανάμεσα σε εκείνους που ήθελαν αμέσως αποδοχή της αυτονομίας κι εκείνους που δεν συμφωνούσαν, ο υπό αμφισβήτηση πρόεδρος της Συνέλευσης είχε κάνει την πρόταση να περιμένει η συνέλευση την άφιξη του επισκόπου Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου Διονυσίου, ιεράρχη σεβαστού κι αποδεκτού απ’ όλες τις πλευρές, προκειμένου να συμβάλει στην αποκατάσταση του κλίματος και στη συνεννόηση των αντιπαρατιθέμενων. Η πρόταση απορρίφθηκε, όπως και οι προτάσεις του Διονυσίου, ο οποίος μετέβη στις 12 Αυγούστου στις Αρχάνες, και ζήτησε τη μεταφορά της συνέλευσης στους Αρμένους ή στο Μελιδόνι (ήταν η έδρα της επόμενης συνεδρίασης) ώστε να κληθούν όλοι οι πληρεξούσιοι. Υπήρξε και μια τρίτη πρόταση προς τον Βενιζέλο να γίνει περισσότερο διαλλακτικός, αν τελικά η συνέλευση δεν μεταφερόταν. Και από τις δύο πλευρές οι προτάσεις του επισκόπου απορρίφθηκαν.
Ο Βενιζέλος κλήθηκε να προεδρεύσει και πάλι, αλλά αρνήθηκε κάθε συζήτηση, έλυσε τη συνεδρίαση και στη συνέχεια κινδύνευσε πραγματικά η ζωή του: το σπίτι στο οποίο είχε διαφύγει με τους σύμφωνους στις απόψεις του, πολιορκήθηκε από εξαγριωμένους κατοίκους, που επιχείρησαν να βάλουν φωτιά! Ο Βενιζέλος σώθηκε τελικά χάρη στην επέμβαση του αντιπάλου πληρεξουσίου, του καπετάν Ιωάννη Αϊνικολιώτη και του επισκόπου Ρεθύμνης. Έτσι, κι αφού κατέφυγε και σε γειτονική στο σπίτι εκκλησία, κατάφερε να διαφύγει και να σωθεί.
Την επομένη ημέρα, και αφού είχε καθαιρεθεί από τη θέση του προέδρου, συνέταξε την πρώτη έκθεση προς την Κεντρική των Κρητών Επιτροπή της Αθήνας, στην οποία έκανε αναφορά στα γεγονότα και κυρίως κατέρριπτε το ψήφισμα αποδοχής της αυτονομίας, χωρίς όρους. Το ψήφισμα εξέδωσε η συνέλευση την ίδια μέρα των γεγονότων, στις 12 Αυγούστου, καθώς ο Ι. Χατζηδάκης κατάφερε να συγκεντρώσει και άλλους πληρεξουσίους, ενώ στη συνεδρίαση προσήλθαν (με τη βία γράφει ο Ε. Βενιζέλος) 6 βενιζελικοί πληρεξούσιοι. Το ψήφισμα αυτό εστάλη στους ναυάρχους των Μεγάλων Δυνάμεων, αλλά στην ουσία δεν πάρθηκε υπόψη, λόγω των γεγονότων. Αργότερα στο Μελιδόνι συγκλήθηκε νέα συνέλευση, με πρόεδρο τον γιατρό Ιωάννη Κ. Σφακιανάκη, τον μετέπειτα πρώτο πρωθυπουργό της Κρήτης, που αποδέχτηκε με όρους την αυτονομία. Το ψήφισμα του Μελιδονίου, στις 16 Οκτωβρίου 1897 θεωρείται στην ουσία και η πρώτη αποδοχή της αυτονομίας, καθώς το «πραξικοπηματικό» ψήφισμα των Αρχανών, στις 13 Αυγούστου, δεν είχε την απαραίτητη συμμετοχή και πλειοψηφία, και φυσικά ήταν αποτέλεσμα μονομερών ενεργειών.
Τα γεγονότα των Αρχανών και η απόπειρα κατά του Βενιζέλου προκάλεσαν την αντίδραση πολλών επαρχιακών επαναστατικών επιτροπών σ’ όλη την Κρήτη, οι οποίες με επιστολές τους προς τους Αρχανιώτες εξέφραζαν θυμό και λύπη, αλλά και ανησυχία για τη διχόνοια η οποία εμφανίστηκε σε μια πολύ κρίσιμη στιγμή.
Του Αλέκου A. Ανδρικάκη
ΠΗΓΗ
Αναδημοσίευση από την εφημερίδα
ΠΑΤΡΙΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Μην πυροβολείτε ασκόπως