Η σφαγή 851 Μουσουλμάνων από Χριστιανούς στη Σητεία 1897

Η μαρτυρία του Βρετανού Πρόξενου της Κρήτης.

Σητεία 1897: Η σφαγή 851 Μουσουλμάνων από Χριστιανούς.

Το Φεβρουάριο του 1897 οι φήμες άρχισαν να κυκλοφορούν για ένα ξέσπασμα βίας στη Σητεία. Σαν αποτέλεσμα, στις 18 Φεβρουαρίου ένας ισχυρισμός της σφαγής 300 μουσουλμάνων τέθηκε στη Βουλή των Κοινοτήτων, μαζί με τη φήμη ότι έξι χριστιανοί ρίχτηκαν ζωντανοί σε έναν φούρνο αρτοποιείου στα Χανιά [1]. Ο Βρετανός πρόξενος στην Κρήτη, ο Sir AlfredBiliotti, επιβεβαίωσε πως κάτι τέτοιο συνέβη αλλά τότε, το Φεβρουάριο του 1897, δεν ήταν σε θέση να παρέχει οποιεσδήποτε λεπτομέρειες.

Μέσα σε λίγο χρόνο ο Biliotti κατόρθωσε να ανακαλύψει ότι η ιστορία με τον φούρνο ήταν απλά φήμες αλλά το προξενείο του στα Χανιά, ήταν αρχικά ανίκανο να παρέχει μια ακριβή περιγραφή γι αυτό που συνέβη, στον κόσμο της Σητείας. Μια έρευνα σχετικά με τα γεγονότα διεξήχθη από το γαλλικό αντι-πρόξενο αν και Biliotti περίμενε αρκετούς μήνες για να ξεκαθαριστεί η κατάσταση σε εκείνη την περιοχή έτσι ώστε να να έχει μια ακριβέστερη εικόνα. Τελικά, Biliotti επισκέφτηκε την περιοχή ο ίδιος και μίλησε με τους επιζώντες και τους αυτόπτες μάρτυρες και των δύο πλευρών. [2] Οι περισσότεροι από τους μουσουλμάνους κρητικούς που είδε ήταν τραυματισμένοι από μαχαίρια και ξιφολόγχες παρά από πυροβολισμούς, δηλαδή τραυματισμοί από μάχη σώμα με σώμα. Η έρευνά του επιβεβαίωσε τους ισχυρισμούς των Γάλλων, ότι δηλαδή  υπήρξε μια σχεδόν πρωτοφανής σφαγή μουσουλμάνων κρητικών από χριστιανούς. Σε μια κατάσταση που στη σύγχρονη σκέψη μοίαζει να είναι γρίφος, ο Biliotti, εξέφρασε τις απόψεις του ως προς το γιατί έγιναν οι δολοφονίες:

«Οι ακρότητες στις οποίες προέβησαν οι ανατολικοί κρήτες είναι σε κάθε περίπτωση ακατανόητες, δεδομένης της μετριοπαθούς ιδιοσυγκρασίας που αποδεδειγμένα έχουν επιδείξει. Φαίνεται πως ο πανικός τους οδήγησε σε αυτές τις ακρότητες, φοβούμενοι πως αν δεν σκοτώσουν τους εχθρούς πρώτοι, θα σκοτωθούν εκείνοι από αυτούς.» 

Αυτός ο «… φόβος να σκοτώσουν για να μη σκοτωθούν…» προκλήθηκε κατά πάσα πιθανότητα από  γεγονότα, και  φήμες για γεγονότα, που συνέβησαν σε άλλα μέρη του νησιού: Η κατάρρευση του νόμου και της τάξης, αποτέλεσμα της διάσπασης της παλαιάς χωροφυλακής, η μετακίνηση του κρητικού μουσουλμανικού πληθυσμού από την επαρχία στις πόλεις, η επακόλουθη φυγή των κρητικών Χριστιανών από εκείνες τις πόλεις και των γεγονότων της 5ης Φεβρουαρίου όταν κάηκε το χριστιανικό κομμάτι των Χανίων από το μουσουλμανικό όχλο. Επιπλέον, η αναμενόμενη άφιξη ελληνικών στρατευμάτων στο νησί, που προσκάλεσε η Κρητική Επαναστατική Επιτροπή, και ο φόβος ότι εάν οι Έλληνες ερχόταν και προσπαθούσαν να πάρουν τον έλεγχο, τα οθωμανικά στρατεύματα, που είχαν αποσυρθεί,θα επέστρεφαν ενισχυμένα με ενδεχομένως καταστρεπτικά αποτελέσματα για τους κρητικούς Χριστιανούς, όλα αυτά αναζωπύρωναν την προϋπάρχουσα ένταση μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Μέχρι το Φεβρουάριο του 1897 φαινόταν ότι και για τις δύο κοινότητες, τα γεγονότα είχαν περάσει τη «γραμμή ελιών» –την καταστροφή των ελαιόδεντρων που ανήκαν στα μέλη της αντίθετης κοινότητας που, σύμφωνα με δύο βρετανικούς ιστορικούς, έτεινε να δείξουν ότι στην Κρήτη, η βία ήταν μια καθημερινότητα αναπόφευκτη. » [3]

Παρά την απαισιόδοξη και δυσάρεστη φύση της έκθεσής του σχετικά με τη σφαγή στη Σητεία, ο Biliotti βρήκε διάφορες περιπτώσεις της επιμονής της ανθρωπότητας.

«Εντούτοις, υπήρξαν εξαιρέσεις [στις δολοφονίες], γιατί εάν δεν επρόκειτο για την επέμβαση των Χριστιανών από άλλες κοινότητες της Σητείας ο αριθμός θυμάτων θα ήταν πολύ μεγαλύτερος. Το έκαναν, δεν θα πω με κίνδυνο τις ζωές τους, αλλά ότι θα πέθαιναν πριν οι μουσουλμάνοι που ήταν υπό της προστασία τους, κακοποιούνταν. Είναι ένα ευχάριστο καθήκον για μένα, να αναφέρω τα ονόματα του καπετάνιου Μιχάλη Αλεξάκη και του αδελφού του Νικόλα, οι οποίοι μαζί με άλλους αρχηγούς του ίδιου χωριού, των οποίων τα ονόματα δυστυχώς δεν ξέρω, και 200 ή 300 ακόλουθοί τους,  διέσωσαν σαράντα πέντε Μουσουλμάνους, εκ των οποίων τριάντα δύο γυναίκες και παιδιά που ήταν ακόμα ζωντανοί στη σπηλιά στην οποία είχαν βρει καταφύγιο, όπως αναφέρεται από το Γαλλικό ύπατο – πρόξενο της Κάντια (Ηρακλείου).

Θέλω επίσης να αναφέρω ότι τέσσερις Χριστιανοί του χωριού Σφάκα, Ρουσσελάκης, Καπετάν Μανώλης Βογιατζής – Ρούσσος, Νίκος Φραγκούλης, και Γιώργης Φραγκούλης, ανέλαβαν να μετακινήσουν στην ακτή είκοσι πέντε Μουσουλμάνους που ζούσαν στο χωριό τους, και όταν συναντήθηκαν με μια ομάδα περίπου εβδομήντα οπλισμένων Χριστιανών που θέλησαν να τους σκοτώσουν, οι τέσσερις Χριστιανοί προαναφερθέντες στάθηκαν μπροστά από τους Μουσουλμάνους, και δήλωσαν στους oμόθρησκούς τους ότι θα έπρεπε να περάσουν πάνω από τα πτώματά τους για να φθάσουν στις γυναίκες και τα παιδιά που είχαν υποσχεθεί να διασώσουν. Αυτή η αποφασιστική στάση τους, έσωσε τους είκοσι πέντε Μουσουλμάνους. Αυτές είναι οι μόνες δύο περιπτώσεις που μου ανέφεραν οι Μουσουλμάνοι με τους οποίους μίλησα αλλά μπορεί να υπήρξαν πολύ περισσότερες αξιέπαινες πράξεις. » [4]

Ο Biliotti οριστικοποίησε την έκθεσή του με την παρουσίαση ενός πίνακα που απαριθμεί τα ονόματα των χωριών στην επίμαχη περιοχή και τον αριθμό των Μουσουλμάνων που σκοτώθηκαν σε κάθε χωριό: Συνολικά 851 νεκροί συμπεριλαμβανομένων 201 αρσενικών και 173 κοριτσιών παιδιών.

biliotti-list

Η λίστα των Μουσουλμάνων θυμάτων στην Ανατολική Κρήτη, από τον Μπιλλιότι.

Την ίδια περίπου περίοδο συνέβη ένα παρόμοιο περιστατικό στα δυτικά του νησιού, στο χωριό Σαρακήνα.

Πηγές:

[1] http://hansard.millbanksystems.com/commons/1897/feb/18/mussulmans-in-crete

[2] National Archive. FO.78.4831 p.160. Biliotti to Marquis of Salisbury 20 July 1897

[3] Holland R. & Markides D.[2006] The British and the Hellenes; Struggles in Mastery in the Eastern  Mediterranean 1850 – 1960. OUP Oxford. p.87.

[4] National Archive. FO.78.4831 p.160. Biliotti to Marquis of Salisbury 20 July 1897

Επιμέλεια: Παπαγιαννάκης Δημήτριος

ΠΗΓΗ

Αναδημοσίευση από το ιστολόγιο Blog Greco

https://blogreco.wordpress.com/2016/11/13/%cf%83%ce%b7%cf%84%ce%b5%ce%af%ce%b1-1897-%ce%b7-%cf%83%cf%86%ce%b1%ce%b3%ce%ae-851-%ce%bc%ce%bf%cf%85%cf%83%ce%bf%cf%85%ce%bb%ce%bc%ce%ac%ce%bd%cf%89%ce%bd-%ce%b1%cf%80%cf%8c-%cf%87%cf%81%ce%b9/