Περί της ιστορικής αλήθειας για το Π.A.M. (Παγκρήτιο Aπελευθερωτικό Mέτωπο)

Περί της ιστορικής αλήθειας

Του Δημοσθένη Ραπτόπουλου.

Για την ευγενική διαφωνία της κας Mελά - Mπαντουβά προς την ομιλία μου της 9-5-2002 αλλά και για την ευρύτερη ενημέρωση όσων δεν γνωρίζουν τα γεγονότα ή παραπληροφορημένων αλλά και παραπληροφορούντων, παρακαλώ καταχωρίσετε τα παρακάτω:

Kαταρχήν δεν "περιέπεσα αθέλητα σε κάποιες ανακρίβειες" και όσα γράφω έχουν: πολλές πηγές και πολλαπλά τεκμηριωμένα.

A. Για το Π.A.M. (Παγκρήτιο Aπελευθερωτικό Mέτωπο)

Tις πρώτες μέρες του Mάη φθάνει στο λιμάνι του Hρακλείου μια ομάδα εννιά εξόριστων κομμουνιστών που ξέφυγαν από το δεσμωτήριο τους της Φολεγάνδρου, ενώ οι Γερμανοί είχαν καταλάβει όλη την ηπειρωτική Eλλάδα και ετοίμαζαν την επιδρομή τους κατά της Kρήτης.

H Xωροφυλακή τους φυλακίζει και τους απελευθερώνει στις 20 του Mάη μια γερμανική βόμβα που χάλασε ένα τοίχο της φυλακής τους κατά την πρώτη αυτή μέρα των σφοδρών βομβαρδισμών και της επίθεσης των Aλεξιπτωτιστών.

Oι εννιά κομμουνιστές ήσαν οι: Hρακλειώτες Nίκος Mανουσάκης (από τη Bιάννο), Mιχάλης Bιτσαξάκης, Γιάννης Kαλαϊτζάκης και Γιάννης Tριανταφύλλου, οι Pεθεμνιώτες Σωκράτης Kαλλέργης και Γιάννης Σιμιτζής, οι Xανιώτες Eυθύμης Mαριακάκης και Mανόλης Πισαδάκης και ο μη Kρητικός Στέργιος Aναστασιάδης μέλος της K.E. του KKE.

H ομάδα μόλις ελευθερώθηκε αποφάσισε να βρει όπλα και να πολεμήσει τους Nαζί επιδρομείς και το έκαμε συμπαγής και συνεχώς μέχρι το βράδυ της 28ης Mάη οπότε πληροφορήθηκαν την αποχώρηση των Bρετανών και την πρόθεση της Eλληνικής στρατιωτικής διοίκησης να συνθηκολογήσει καθώς ούτε μάχιμες δυνάμεις διέθετε ούτε την διοίκηση των επιχειρήσεων είχε και οι σύμμαχοι τους εγκατέλειψαν χωρίς καν να τους ενημερώσουν όπως έκαμαν νωρίτερα ο Bασιλιάς και η Kυβέρνησή του για δεύτερη φορά.

Oι εννιά αγωνιστές αποφάσισαν να φύγουν στους τόπους καταγωγής τους με σκοπό να ανασυγκροτήσουν τις κομματικές οργανώσεις τους και να κάμουν πυρήνες για την οργάνωση Eθνικής Aντίστασης κατά των εχθρών και κατακτητών της πατρίδας τους και θανάσιμων εχθρών τους καθώς οι ναζί είχαν προγράψει τους κομμουνιστές όπου γης.

Mαθαίνοντας την ύπαρξη στον Άγιο Σύλλα των ομοϊδεατών τους και πολεμιστών στις μάχες του Hρακλείου Nίκου και Mιχάλη Σαμαρίτη πάνε εκεί και από κει το βράδυ της 30ης Mάη χωρίζονται και οι μεν Xανιώτες και Pεθεμνιώτες φεύγουν για τους τόπους καταγωγής των ενώ οι υπόλοιποι πέντε πάνε στη Bιάννο ιδιαίτερη πατρίδα του Nίκου Mανουσάκη.

Στις 2 Ιουνίου ξημερώματα, μία άλλη ομάδα ανώτατων στελεχών του Κ.Κ.Ε. μόλις είχε φθάσει, από το δεσμωτήριό τους το νησί της Γαύδου στη Σφακιανή παραλία εξουθενωμένοι από τη διήμερη πάλη με τα μανιασμένα κύματα του Λιβυκού. Συνήλθαν το απόγευμα της ίδιας μέρας, έψαξαν για φαγητό και πληροφορίες για τους Γερμανούς, κοιμήθηκαν σ' ένα ύψωμα και στις τρεις Ιουνίου χώρισαν με απόφαση να κάμουν ότι και οι άλλοι σύντροφοί τους της Φολεγάνδρου, που δεν ήξεραν την ύπαρξή τους και να συναντηθούν μετά ένα μήνα έξω από το Μάραθο σε μία χαράδρα. Ο Μάρκος Βαφειάδης και ο Λεωνίδας Στρίγγος έφυγαν για τα Χανιά, ο Πολύδωρος Δανιηλίδης και ο Μιχάλης Κλίανης για το Ρέθυμνο και ο Δημήτρης Βλαντάς, Γιώργος Κοντοκώτσος, Γιάννης Λαθουράς και Αντώνης Δουραχαλής για το Ηράκλειο. Από όλους μόνο ο Βλαντάς ήταν Κρητικός από το χωριό Μάραθο του Ηρακλείου και γι' αυτό ανέλαβε και την πρωτοβουλία των κινήσεων. Ο Βλαντάς και άλλοι τρεις, φθάνουν έξω από το Μάραθο ξημερώματα, της 6 Ιουνίου. Τις επόμενες δυο τρεις μέρες ο Βλαντάς ψάχνει συντρόφους στο Ηράκλειο και τελικά βρίσκει κι αυτός τους Σαμαρίτηδες και μέσω αυτών τους τέσσερις της Βιάννου γύρω στις 15 Ιουνίου. Αλληλοενημερώνονται και κύρια για την προσδιορισμένη από τους Γαυδιώτες παγκρήτια συνδιάσκεψη των αρχών Ιουλίου. Αυτή πραγματοποιείται και σ' αυτήν αποφασίζεται η ίδρυση του Παγκρήτιου Απελευθερωτικού μετώπου (Π.Α.Μ.) ονομασία που είχαν πρώτοι σκεφτεί οι δραπέτες της Φολέγανδρου στο Ηράκλειο πριν χωρίσουν.

Στη σύσκεψη αυτή, αφού είχαν προηγηθεί επαφές από τον Νίκο Σαμαρίτη, αποφασίσθηκε να συνεργασθούν με τον Μπαντουβομανόλη στον οποίο να αναθέσουν την ηγεσία του ένοπλου τμήματος του Π.Α.Μ.

Το τρίτο δεκαήμερο του Ιουλίου έγινε σύσκεψη των ιδρυτικών μελών του ένοπλου αυτού τμήματος στο σπήλαιο του Χαμαμουτζή στον Αγ. Σύλλα και προσκλήθηκαν οι παρακάτω:

1. Μανόλης Μπαντουβάς αρχηγός

2. Χαράλαμπος Τυμπακιανάκης από τον Άγιο Σύλλα

3. Κωνσταντίνος Τυμπακιανάκης από τον Άγιο Σύλλα

4. Γεώργιος Πετεινάκης από τον Άγιο Σύλλα

5. Γεώργιος Νιργιανός από το Θραψανό

6. Εμμανουήλ Καραγιωργάκης από το Τσαγκαράκι

7. Αστρινός Ιατράκης από τις Κάτω Ασίτες

8. Ζαχαρίας Χαιρέτης από το Μαλεβύζι

9. Θάνος Καρακυριάκος ή Κουτσούκος από το Ηράκλειο

10. Νικόλαος Πλεύρης συνταγματάρχης από το Λασίθι

11. Μπέρκης Παναγιώτης έφεδρος Ανθυπολοχαγός που εκτελέσθηκε στην Αγιά τον Οκτώβρη του 1943 με τον αντ/ρχη Μπετεινάκη και άλλους τρεις Ηρακλειώτες αξιωματικούς.

12-14. Οι τρεις αδελφοί Νίκος, Μιχάλης και Γιώργης Σαμαρίτηδες

15. Ο εργολάβος Χαρίλαος Τυλιανάκης από την Έμπαρο

16. Ο Γιώργης Κοντοκώτσος (αργότερα γραμματέας της Νομαρχιακής επιτροπής του ΕΑΜ Ηρακλείου) εξόριστος της Γαύδου και

17. Ο Μιχάλης Βιτσαξάκης (εξόριστος της Φολεγάνδρου).

Αυτοί είχαν προσκληθεί στη σύσκεψη αλλά δεν προσήλθαν ο Νικόλαος Πλεύρης και ο Παναγιώτης Μπέρκης.

Οι παρόντες υπέγραψαν σχετικό πρωτόκολλο που αργότερα υπέγραψε και ο Μ. Μπέρκης ενώ ο Ν. Πλεύρης δεν υπέγραψε. Επομένως ιδρυτικά μέλη της ένοπλης ομάδας του Π.Α.Μ. ήσαν οι υπόλοιποι 16.

Αυτή είναι η αλήθεια για την ίδρυση του Π.Α.Μ. και την ανάληψη της αρχηγίας του ένοπλου τμήματός του από τον καπετάν Μανόλη Μπαντουβά και δεν πιστεύω ότι μπορεί κανείς να τη θεωρήσει υποτιμητική αφού μία ομάδα αγωνιστών κατά των κατακτητών, άσχετων προς αυτόν τον προκρίνει για αρχηγό της και μάλιστα ενάμιση μήνα μετά την κατάληψη της Κρήτης.

Αμέσως μετά την συγκρότηση του ένοπλου τμήματος του Π.Α.Μ. ο αρχηγός του Μπαντουβομανόλης πηγαίνει στου Βορού όπου μένει η μεγάλη πατριωτική οικογένεια των Μπαντουβάδων τους ενημερώνει για τη μεγάλη απόφαση της ζωής του από κει και πέρα στην ιερή υπόθεση του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα και ζητά να σκεφθεί πολύ η οικογένειά της καταλυτικές συνέπειες της συμμετοχής της και ν' αποφασίσει. Η οικογένεια σύσσωμη δήλωσε ολόψυχη συμμετοχή.

Το γεγονός περιγράφεται σε δύο βιβλία του κ. Α.Σ. αρκετά διαφορετικά στα "Απομνημονεύματα Καπετάν Μπαντουβά" έκδοση 1979 Σελ. 127-129 και στην αφήγηση του δευτερανεψιού του Ζαχαρία Κων. Μπαντουβά "Ο ήλιος είχε σκοτεινιάσει" έκδοση 1991 Σελ. 19-21.

Στο κεφάλαιο ΑΡΧΙΖΕΙ Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ η βιωματική αφήγηση του Ζαχαρία λέει "Τέλη Ιουνίου ήλθαν στου Βορού ο Μανόλης και ο Χρήστος συγκεντρώθηκαν όλοι οι Μπαντουβάδες. Μαζί και οι γυναίκες και τα παιδιά τους στην τοποθεσία Περδικόνερο και εκεί τους μίλησε πρώτος ο Μανόλης και δήλωσε ότι είναι αποφασισμένος να συνεχίσει τον αγώνα και ότι όσοι θέλουν μπορούν να ακολουθήσουν. Δεύτερος μίλησε ο πατέρας μου και είπε: Μανόλη εκειά που θα πάει η τρίχα σου θα πάει η κεφαλή μου" και πιο κάτω. "Μετά τον πατέρα μου όλοι οι Μπαντουβάδες που ήταν σ' αυτή την συγκέντρωση, γιατί μερικοί έλειπαν στην Αλβανία, δήλωσαν ότι θα ακολουθήσουν στον αγώνα, χωρίς να υπολογίσουν θυσίες". Πιο κάτω λέει. "Η οικογένεια του αείμνηστου Αντωνίου Καρά, που και αυτός ήταν αποκηρυγμένος από τους Γερμανούς, εγκαταστάθηκε στις Ασίτες στο δικό μας σπίτι και η οικογένεια του Μπαντουβομανόλη στο σπίτι του αδελφού του Ζαχαρία που έλειπε στην Αλβανία και η οικογένειά του ήταν μαζί μας στου Βορρού", στη συνέχεια αναφέρει την προσέλευση στις Πάνω Ασίτες των: Μπάρμπα Γιάννη Μπανούλου, Ζαχαρία Χαιρέτη, Χρήστου Ζαμπετάκη, Αναστάσιο Μπούτζαλη κι ενός χωροφύλακα Μύρωνα και καταλήγει:

"Αυτοί οι λίγοι, αλλά εκλεκτοί αγωνιστές, μαζί με τους Μπαντουβάδες και τον Αντώνιο Καρά απετέλεσαν την πρώτη ένοπλη ομάδα στην Κρήτη. Αυτή η ομάδα είχε έδρα τα βουνά των Ασιτών αλλά κάπου κάπου πήγαινε και στην περιφέρεια του Αγίου Σύλλα και υποστηριζόταν από την οικογένεια των Σαμαρίτηδων, των Τυμπακιανάκηδων...".

Η πρώτη φράση του κεφ. αυτού (Σελ. 20) που αναφέρεται στο Σπήλαιο Χαμαμουτζή και στην όρκιση από τον καλόγερο Σωφρόνιο είναι φανερά ξένη προς τα αφηγούμενα βιώματα του Ζαχαρία Μπαντουβά και ο έντιμος και έξυπνος αγωνιστής δεν είναι δυνατό να συμφωνεί με το αξίωμα του κ. Αντώνη Σανουδάκη γιατί, αν και δεν αναφέρεται η 2η Ιουνίου, δεν είναι λογικό να δέχεται και άλλη έναρξη της ένοπλης εθνικής αντίστασης από εκείνη που ο ίδιος αφηγείται.

Με τον πρωτοξάδελφό της Ζαχαρία συμφωνεί έμμεσα αλλά καθαρά και η κα Ρένα Μελά θυγατέρα του καπετάν Χρήστου Μπαντουβά όπως φαίνεται στη συνέχεια της "διαφωνίας" της.

Β. Η κ. Μελά γράφει "Η αλήθεια είναι ότι από την επόμενη της καταλήψεως του Ηρακλείου από τους Γερμανούς εγκαταστάθηκε (ο Μπαντουβομανόλης) αρχικά στη γενέτειρά του Άνω Ασίτες όπου συσπείρωσε σε βραχύ χρονικό διάστημα μεγάλο αριθμό ανδρών που ήταν έτοιμοι ν' αγωνιστούν...".

Ούτε εγώ ούτε κανείς άλλος ισχυρίζεται το αντίθετο και τα ίδια γράφει και ο πρωτοξάδελφός της Ζαχαρίας στην αφήγησή του όπως παραπάνω και αυτά αποτελούν έμμεση αλλά σαφή διάψευση του ισχυρισμού του κ. Αντ. Σανουδάκη ότι "η ενωμένη αντίσταση Βενιζελικών και κομμουνιστών άρχισε στις 2 Ιουνίου 1941 υπό την αρχηγία του καπετάν Μανόλη Μπαντουβά στο σπήλαιο του Χαμαμουτζή στον Άγιο Σύλλα κι αυτό ήταν το Π.Α.Μ." που αποτελεί το επίκεντρο και μόνιμο αξίωμα στο ιστορικό συγγραφικό έργο του κ. Α.Σ.

Και φυσικά δεν ήταν δυνατό η κόρη του Καπετάν Χρήστου Μπαντουβά και ο πρωτανεψιός του Ζαχαρίας να έχουν διαφορετική άποψη από τον ίδιο τον πατέρα και πρωτοθείο τους που με δημόσια "ΔΗΛΩΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ" του δημοσιευμένη στο φύλλο της 18.5.1979 της εφημερίδας "ΠΑΤΡΙΣ" χαρακτηρίζει το κύριο ιστορικό έργο του κ. Α.Σ. "Απομνημονεύματα Καπετάν Μπαντουβά" που κύριο θέμα του είναι τα παραπάνω.

Ότι "είναι στο σύνολό του - από τον τίτλο ως την τελευταία σελίδα - ένα συνοθύλευμα ανακριβειών και παραποιήσεων, κακοποιεί την Ιστορία και αμαυρώνει την τιμή και την υπόληψη των αγωνιστών, κάθε άλλο δε παρά την αλήθεια υπηρετεί. Ούτε τα χρόνια που πέρασαν, ούτε η φυσική απώλεια της μνήμης του αφηγητή, μπορούν να δικαιολογήσουν το περιεχόμενό του. Το αποδοκιμάζω λοιπόν με όλη τη δύναμη της ψυχής μου σαν απαράδεκτο και άσχετο με την Εθνική Αντίσταση και με όσα πραγματικά συνέβησαν την ηρωική εκείνη εποχή" και πιο κάτω "Για τους παρακάτω λόγους προσκαλώ τον πρωτοξάδελφό μου καπετάν Μανόλη Μπαντουβά να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων, την τελευταία ίσως της ζωής του και ν' αποσύρει αμέσως από την κυκλοφορία το τραγελαφικό αυτό κατασκεύασμα ενός υπερφίαλου εγωκεντρισμού.

Ο Καπετάν Χρήστος Μπαντουβάς δεν ήταν μόνο πρωτοξάδελφός του αλλά και υπαρχηγός του σ' όλη τη διάρκεια της παραμονής στην Κρήτη του Μπαντουβομανόλη δηλαδή μέχρι το Νοέμβριο του 1943.

Γ. Στο ολοκαύτωμα της Βιάννου αναφέρθηκα μόνο ως θλιβερή συνέπεια του πολέμου γιατί η ομιλία μου αναγκαστικά ήταν περιορισμένη και ενδεχόμενη επέκταση στα γεγονότα της Βιάννου θ' απαιτούσε χρόνο περισσότερο από όσο η υπόλοιπη ομιλία μου. Η μισαλλοδοξία κα Μελά δεν είναι στα ελαττώματά μου.

Δ. Η κα Μελά αναφέρει "άλλη επίσης ανακρίβεια του κ. Ραπτόπουλου είναι η διατύπωση στην ομιλία του της απόψεως ότι μετά την κατοχή μεγαλύτερη δύναμη στην Κρήτη ήταν το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ". Εδώ η κα Μελά κάνει βέβαια φανερό λάθος γιατί εγώ δεν ισχυρίσθηκα και ούτε ήταν δυνατό να ισχυρισθώ κάτι τέτοιο γιατί εγώ αναφέρθηκα στην αντίσταση κατά την κατοχή και όχι μετά από αυτήν οπότε πραγματικά άλλοι αναδείχθηκαν αντιστασιακοί και όχι του ΕΑΜ και φυσικά όχι του ΕΛΑΣ που διαλύθηκε στην Κρήτη με την συνθηκολόγηση των Γερμανών (Μάη 1945) ενώ στην υπόλοιπη Ελλάδα είχε διαλυθεί - τρεις μήνες νωρίτερα με την συμφωνία της Βάρκιζας.

Στο παραπάνω κείμενο εκτός από τις πηγές που ανέφερα ήδη χρησιμοποίησα και τις παρακάτω:

1. Την ανεκτίμητη μαρτυρία του μόνου από τους 16 του Π.Α.Μ. που ζει και έχει θαυμάσια μνήμη και ζωτικότητα του Μιχάλη Σαμαρίτη.

2. Τις βιωματικές αφηγήσεις του Δημήτρη Βλαντά από το βιβλίο του "Η προδομένη επανάσταση του 1941-1944 Εκδ. 1977".

3. Τις επίσης βιωματικές αφηγήσεις του Σωκράτη Καλλέργη από το βιβλίο του "Αναμνήσεις για τον Σταύρο Καλλέργη και την οικογένειά του Εκδ. 1990".

4. Το ιστορικό βιβλίο του Γ. Κάββου "Γερμανική Κατοχή και Αντίσταση Κρήτης 1941-1945 Εκδ. 1991".

5. Το ιστορικό βιβλίο του Ι.Δ. Μουρέλλου "Η Μάχη της Κρήτης Εκδ. 1946".

6. Το ιστορικό βιβλίο του Γ. Χρηστάκη "Επαρχία Βιάννου 1941-1945 Εκδ. 2000".

7. Τη συνέντευξη (βιβλίο) ΔΙΑΔΡΟΜΗ του Γιάννη Χρονάκη προς τον κ. Αντ. Σανουδάκη εκδ. 1988

8. Τις προσωπικές μου εμπειρίες, μνήμες και γνώσεις.

Ευχαριστώ

Ηράκλειο 15.5.2002

Δημοσθένης Ραπτόπουλος

ΠΗΓΗ

Αναδημοσίευση από το αρχείο της εφημερίδας ΠΑΤΡΙΣ

http://www.patris.gr/archive/2002/5/22/7th.html