Giuseppe Gerola - Monumenti Veneti nell' isola di Creta

Το 1902 έφθασε στην Κρήτη ο σπουδαίος ερευνητής Giuseppe Gerola ως επικεφαλής της επιστημονικής αποστολής  που είχε οργανωθεί από το ινστιντούτο Veneto Scienze  με σκοπό την καταγραφή, φωτογράφιση, σχεδίαση και μελέτη των μνημείων της Ενετοκρατίας στο «Βασίλειον της Κρήτης».Το αποτέλεσμα της έρευνάς του αυτής ήταν το πεντάτομο μνημειώδες έργο του Monumenti Veneti hell’ Isola di Creta από το οποίο αντλούμε τα περισσότερα από όσα γνωρίζουμε σήμερα για τα μνημεία της Ενετικής  Κρήτης, αφού μετά τις καταστροφικές επεμβάσεις, που έγιναν κατά καιρούς στα τείχη και στις πόλεις, βλέπουμε σήμερα τα περισσότερα μνημεία μόνο μέσα απ’ τις σελίδες του

.Giuseppe Gerola – Ο Μέγας Βενετσιάνος Αρχαιολόγος της ΚρήτηςΟ Γκερόλα γεννήθηκε το 1877 και πέθανε το 1938 στην Ιταλία. Το 1900,το Ινστιτούτο επιστημών, γραμμάτων και τεχνών της Βενετίας τον έστειλε σαν επικεφαλής ενός ολόκληρου συνεργείου από ειδικευόμενα άτομα στην Κρήτη, με εντολή να μελετήσει, φωτογραφήσει και καταγράψει τα Ενετικά μνημεία σε όλο το νησί, προτού αυτά καταστραφούν από το χρόνο.

Πράγματι ο Γκερόλα έμεινε δύο χρόνια στην Κρήτη, αφού πήγε από το ένα άκρο της μέχρι το άλλο. Όταν τέλειωσε γύρισε πίσω στη Βενετία, όπου και έδωσε εις το Ινστιτούτο όλη την εργασία του, που με τόσο κόπο και φροντίδα είχε συγκεντρώσει. Σύμφωνα λοιπόν με τα στοιχεία του, το Ινστιτούτο έκδωσε χρονικό διάστημα από το 1905,μέχρι και το 1932,ένα θαυμάσιο έργο, που αποτελείται από 4 μεγάλους τόμους βιβλίων, σε μεγάλο σχήμα και και σε χαρτί υπερπολυτελείας, με τον τίτλο «Βενετικά μνημεία εις την νήσων Κρήτη». Τα βιβλία αυτά εκδόθηκαν μόνο σε 500 αντίτυπα.Ο πρώτος τόμος περιέχει 300 σελίδες για το πρώτο του μέρος, το δεύτερο του ιδίου τόμου περιέχει 676 σελίδες.Ο δεύτερος τόμος έχει 379 σελίδες, ο τρίτος 320 και ο τέταρτος και τελευταίος 598.
Επίσης στους παραπάνω 4 τόμους, περιέχονται 1000 φωτογραφίες των πόλεων και των μνημείων γενικά της Κρήτης, αρκετούς χάρτες και λιθογραφίες, πίνακες επιγραφών, συμβολών κ.τ.λ. Ενώ κανείς νομίζει σύμφωνα με τον τίτλο των βιβλίων του, ότι  μόνο τα Βενετικά μνημεία της Κρήτης ασχολήθηκε ο Γκερόλα, αντίθετα αυτά περιέχουν όλη την ιστορία της Κρήτης.Έτσι τα βιβλία αυτά είναι κλασικό έργο για την Κρήτη, του οποίου άλλο παρόμοιο και ισάξιο του όχι μόνο για την Κρήτη, αλλά και για την άλλη Ελλάδα δεν υπάρχει πουθενά.Όλο το έργο αυτό, έχει γραφτεί στη γλώσσα του Δάντε και του Πετράρχη περιέχει όμως και κείμενα στην Ιταλική γλώσσα, καθώς και πολλές τεχνικές λέξεις και από ότι φαίνεται αρχικά είναι δύσκολη η μετάφραση του.
Το έργο αυτό περιέχει το χρονικό διάστημα από το 1204 μέχρι και του 1669.Αλλά ο Γκερόλα δεν περιορίστηκε μόνο στα παραπάνω χρόνια, αλλά εξέτασε και την Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή εποχή της Κρήτης. Συγχρόνως με τα μνημεία υπάρχουν και θαυμάσιες φωτογραφίες, χάρτες κ.α. Όλα γενικά τα Βενετικά μνημεία αυτής, αλλά και των άλλων μνημείων όλων των εποχών της Κρήτης.Παραθέτει μάλιστα με μεγάλη ακρίβεια και λεπτομέρεια για όλα.Για λιμάνια λ.χ αναφέρει με λεπτομέρειες πότε έγιναν, πόσο κοστήσανε, ποιός τα έχτισε, τι μεροκάματα ξοδεύτηκαν, πόσο μεγάλη τοιχοποιία έχουν κ.α.

Έτσι λοιπόν για τα Χανια, γραφει ότι υπήρξε η παλιά περίφημη πολιτεία της Κυδωνίας και τα Χανιά κτίστηκαν στα ερείπια της.Η παλιά πολιτεία βρισκότανε στο εσωτερικό της αρχαίας Ακρόπολης. Το κόρσο είναι η κυριότερη οδός, όπου βρισκότανε και τα παλάτια των ευγενών έξω από τα τείχη της πολιτείας,βρισκότανε το λιμάνι, με  τα ναυπηγεία, η αγορά, το θέατρο και η κυριότερη βρύση, καθώς και η Εβραίικη συνοικία. 
Το δεύτερο μέρος του πρώτου τόμου, περιγράφει τα οχυρωματικά έργα της Κρήτης. Ειδικά για την κατασκευή της Φορτέτζας του Ρεθύμνου.Γράφει λοιπόν ότι κατά το έτος 1558, ο Σάντε Κονταρίνι εστάλη σαν πρεσβευτής του Ρεθύμνου, εις την σύγκλητο της Βενετίας και ζήτησαν όπως κατά το πρότυπο της Ζακύνθου, να επιτρέψουν την ανέγερση και στο Ρέθυμνο, μιας ακροπόλεως, πάνω στο λόφο αυτής που ονομαζότανε Παλιό Καστρο, ώστε σε ώρα ανάγκης να καταφύγουν οι κάτοικοι σ΄ αυτήν, γιατί τα τείχη τα οποία ήταν γύρω-γύρω από την πόλη, δεν ήταν επαρκή. Η σύγκλητος όμως, ούτε αρνήθηκε, ούτε δέχτηκε την πρόταση. Αργότερα όταν οι πειρατές έκαψαν και λεηλάτησαν την πολιτεία, η σύγκλητος δέχτηκε να επιτρέψει την κατασκευή του φρουρίου, με τον όρο όμως να χορηγήσει αυτή για όλες τις δαπάνες, μόνο 8.000 δουκάτα, τα υπόλοιπα θα τα πλήρωναν οι ίδιοι οι κάτοικοι. Έτσι λοιπόν την 13-9-1575 έβαλαν το θεμέλιο λίθο του έργου, σύμφωνα με τα σχέδια του Σφόρτσα Παλλαβιτσίνι. Μετά περιγράφεται με λεπτομέρειες όλες οι εργασίες που έγιναν.Το φρούριο της Σούδας έγινε επίσης για την προστασία από τους πειρατές το 1572. 
Ο δεύτερος τόμος του έργου, μιλάει για τις εκκλησίες όλης της Κρήτης. Εδώ ο Γκερόλα παραδέχεται ότι οι αγρότες Βενετοί σχεδόν εξελληνίσθηκαν και δέχθηκαν την ορθοδοξία. Υπήρξαν όμως και πολλοί Κρητικοί ντόπιοι να ασπάζονται τον καθολικισμό. Απόδειξη αυτού είναι ότι ένας από αυτούς ο Πέτρος ο Φύλαρχος το έτος 1409 έγινε Πάπας. Η σπουδαιότερη και μεγαλύτερη εκκλησία της Κρήτης, ήταν ο Ναός του Αγίου Μάρκου του Ηρακλείου, που είναι έργο τον Βενετών αποίκων για να θυμούνται την μακρινή πατρίδα τους. Οι Λατινικές εκκλησίες των Χανίων ήταν 15.Αναφέρει επίσης ότι το 1652, η περιφέρεια Ηρακλείου, είχε 376 Ελληνικά Μοναστήρια και 4.000 καλόγηρους. 
Ο τρίτος τόμος μιλάει για τα κτίρια της Κρήτης, τόσο των δημοσίων, όσων και των ιδιωτικών.Ο τελευταίος ογκώδης τόμος του έργου περιγράφει τα υδραυλικά έργα της Κρήτης, τις γέφυρες κ.τ.λ. Παρουσιάζει δε και αυτός από κάθε άποψη ξεχωριστό ενδιαφέρον.

Δημοσιογραφική έρευνα : Γιάννης Μιχ. Δογάνης

Πηγή:

Αναδημοσίευση από την εφημερίδα Ρέθεμνος

http://rethemnosnews.gr/2011/05/giuseppe-gerola/