Εργατικές κινητοποιήσεις στο νομό Ηρακλείου στον μεσοπόλεμο :

Οι σταφιδεργάτες που εργάζωνταν ως εποχιακοί από Αύγουστο ως Οκτώβρη, ήταν από την τρίτη δεκαετία του 20ου αιώνα το πιο μαζικό και δύσκολο επάγγελμα. Οι εργοδότες τους έδιωχναν όποτε ήθελαν. Το 1964 δημοσιεύθηκε στατιστική, σύμφωνα με την οποία, κανείς σταφιδεργάτης στο Ηράκλειο δεν επέζησε μετά τη συνταξιοδότησή του πάνω από ένα χρόνο.

Οι κυριότερες εργατικές  κινητοποιήσεις στο νομό Ηρακλείου στον μεσοπόλεμο :

1) Το 1926 το παλαιοπολεμικό για τα μοναστηριακά.

2) Οι αγροτικές κινητοποιήσεις του 1927.

3) Οι κινητοποιήσεις του 1928, κατά τις οποίες οι εξεγερμένοι έκαψαν την Εφορία των Μοιρών και κατέλαβαν τη Νομαρχία του Ηρακλείου 5.000 αγρότες. Το ένοπλο συλλαλητήριο του Αγ. Μύρωνα, το 1928 επίσης.

4) Το 1929 ξέσπασαν σε όλη την Ελλάδα κινητοποιήσεις των εργατικών σωματείων και των πνευματικών ομίλων για την κατάργηση του νόμου 4229 (Ιδιώνυμο) «περί ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των πολιτών». Οι φοιτητές του Πανεπιστημίου Αθηνών που κατάγονται από το νομό Ηρακλείου συμμετέχουν στην παμφοιτητική απεργία, πολλοί μάλιστα διαδραματίζουν ηγετικό ρόλο.

Η πιο μαζική και δυναμική κινητοποίηση το 1929, ένοπλη μάλιστα, για να αποσπάσουν την προσοχή της κυβέρνησης, έγινε στις 11-12-1929 από τους κατοίκους των χωριών Καλέσσα, Κρουσώνα, Πενταμόδι, Σάρχος, Ασίτες, Βούτες, Πυργού, Σταυράκια, Άγιο Μύρωνα, δηλαδή τα σταφιδοχώρια της επαρχίας Μαλεβυζίου, με οικονομικά κίνητρα. Είναι αποφασισμένοι, γιατί δεν έχουν χρήματα για να καλλιεργήσουν, οι πιστωτές τους πιέζουν, οι τράπεζες δεν τους χορηγούν δάνεια. Αλλά και των προϊόντων οι τιμές είναι χαμηλές, η φορολογία βαριά και μεγάλο μέρος της παραγωγής των σταφιδοπαραγωγών καταστράφηκε από τις βροχές του Σεπτέμβρη. Τέσσερα συλλαλητήρια με 2.000 ενόπλους έγιναν στα Καλέσσα, στον Άγιο Μύρωνα και στον Κρουσώνα με τα παρακάτω οικονομικά αιτήματα:

1. Μετατροπή των γεωργικών δανείων σε χρεολυτικά για μια πενταετία.

2. Έναρξη της λειτουργίας της Αγροτικής Τράπεζας.

3. Άμεσο σταμάτημα των αγωγών και των κοινοποιήσεων.

4. Ελάττωση των φόρων του οίνου, της σταφίδας και του λαδιού. Εφημερίδα «Ίδη» (28-10-1929, 10-12-1929), Εφημερίδα «Ανόρθωσις» (11-12 και 12-12-1929)

Οι αθηναϊκές εφημερίδες παρουσιάζουν στην πρώτη σελίδα τα γεγονότα του Μαλεβυζίου.

Η κυβέρνηση πήρε έκτακτα μέτρα, αλλά, ίσως επειδή αυτό τον καιρό είχε κι άλλα μέτωπα, ικανοποίησε όλα τα αιτήματα.

Οι εκπαιδευτικοί, κυρίως οι δάσκαλοι, είναι πολύ αγωνιστικοί σε όλη την Ελλάδα. Εξάλλου από το 1927 διασπάται κιόλας η Διδασκαλική Ομοσπονδία. Οι δάσκαλοι του νομού Ηρακλείου πρωτοστατούν στην πανελλαδική απεργία, την οποία όμως απαγορεύει το Υπουργείο, επειδή ο χώρος της Εκπαίδευσης είναι πολύ ευαίσθητος.

Αυτό το χρόνο ιδρύθηκε στο Ηράκλειο ο Αντικομμουνιστικός Σύλλογος.

Οι συνέπειες της κρίσης του 1929 φαίνονται καθαρότατα στην Ελλάδα το 1931. Η ανεργία πλήττει το νομό Ηρακλείου με τους περίπου 20.000 πρόσφυγες. Η πλατεία «Μεϊντάνι» έδινε την όψη δουλοπάζαρου, όπως διαβάζουμε στον τοπικό τύπο.

Το Μάιο του 1934 έγιναν 4 συλλαλητήρια αγροτικά πολύ δυναμικά στον Άγιο Μύρωνα, στις Αρχάνες, στα Πεζά και στο Βενεράτο.

Στις 17 Ιουνίου πραγματοποιείται το μεγάλο συλλαλητήριο των αμπελοκτημόνων στο Ηράκλειο. 10.000 αγρότες κατακλύζουν το Αλκαζάρ και την πλατεία των Τριών Καμάρων, παρά τα έκτακτα μέτρα του στρατού και της αστυνομίας. Διατυπώθηκαν διαμαρτυρίες κατά των μεσαζόντων και των βουλευτών του Ηρακλείου. Το ψήφισμα που η Επιτροπή επιδίδει στο Νομάρχη, για να το στείλει στην Κυβέρνηση, περιλαμβάνει έξι αιτήματα:

1) Άμεση έγκριση του καταστατικού της Ανώνυμης Κρητικής Εταιρείας σουλτανοπαραγωγών με τη συμμετοχή της Αγροτικής Τράπεζας.

2) Τροποποίηση του Νόμου για τον Οργανισμό Οινοποιείων Κρήτης.

3) Κατάργηση του σταφιδικού και του οινικού παρακρατήματος.

4) Έγκριση της απόσταξης των βεβλαμμένων οίνων.

5) Άμεση αποπληρωμή του στεμφυλοπνεύματος που παραδόθηκε.

6) Να υποχρεωθεί η Ελληνική Εταιρεία εξαγωγής νωπών οπωρών και λαχανικών να εξάγει το 1934 νωπά σταφύλια στην Αίγυπτο.

Τον Ιούλιο ο Π. Τσαλδάρης διαβεβαίωνε τους αμπελοκαλλιεργητές και τους πρόσφυγες αγρότες ότι όλα τους τα προβλήματα θα λυθούν.

Το Νοέμβριο και Δεκέμβριο απασχολεί η απεργία των υποδηματεργατών. Η οποία εκφυλίζεται και λύνεται με μεθοδικούς απεργοσπαστικούς μηχανισμούς του κράτους. Συλλαμβάνονται πέντε δυναμικότατα στελέχη, κομμουνιστές, οι οποίοι συνεχίζουν τον αγώνα τους με πολυήμερη απεργία πείνας στην απομόνωση.

1935

Οι σταφιδεργάτες, εποχιακοί από Αύγουστο ως Οκτώβρη, ήταν από την τρίτη δεκαετία του 20ου αιώνα το πιο μαζικό και δύσκολο επάγγελμα. Οι εργοδότες τους έδιωχναν όποτε ήθελαν. Το 1964 δημοσιεύθηκε στατιστική, σύμφωνα με την οποία, κανείς σταφιδεργάτης στο Ηράκλειο δεν επέζησε μετά τη συνταξιοδότησή του πάνω από ένα χρόνο.

Τον Ιούνιο του 1935 η εργοδοσία δε δέχτηκε να συζητήσει με το σωματείο, όπως κάθε χρόνο, για την αμοιβή. Στις 25/7 αποφασίζεται πανεργατική απεργία. Κι ενώ η Διδασκαλική Ομοσπονδία και άλλες δημοσιοϋπαλληλικές οργανώσεις ετοιμάζουν αγώνες για τη ματαίωση των απολύσεων πεντακοσίων εκπαιδευτικών και των μεταθέσεων πέντε χιλιάδων, οι τοπικές εφημερίδες στις 2/8 έχουν πρωτοσέλιδη την είδηση της επίλυσης του σταφιδεργατικού. Τα ημερομίσθια αυξάνονται για τους τεχνίτες σε 100 δραχμές, τους εργάτες σε 80, τις εργάτριες σε 28. Και η Νομαρχία στις 3/8 ανακοινώνει ότι πράγματι οι έμποροι υποχώρησαν.

Δύο μέρες μετά, στις 4/8, το σταφιδεργατικό πήρε οξύτατη τροπή και σημειώθηκαν αιματηρές συγκρούσεις εργατών και ενόπλων της χωροφυλακής και του στρατού, που μέχρι να ενισχυθούν, οι απεργοί έγιναν κύριοι της κατάστασης και η έννοια του κράτους καταλύθηκε. Στις 4/8 στις συμπλοκές, όπου ο στρατός χρησιμοποίησε και πολυβόλα, σκοτώθηκαν τρεις εργάτες και τραυματίστηκαν δεκαπέντε. Με πέτρες, μαχαίρια και πιστόλια τραυματίστηκαν επίσης δέκα στρατιώτες και χωροφύλακες.

Στις 5/8 το πρωί η συγκέντρωση από την πλατεία Αγίου Μηνά προχώρησε συμπλεκόμενη καθ’ οδόν με την αστυνομία και το στρατό και στην πλατεία «Μεϊντάνι» έγινε μάχη μιας ώρας. Ένα πολυβόλο έβαλλε. Εδώ άλλοι τρεις εργάτες σκοτώθηκαν και τραυματίστηκαν δέκα. Το βράδυ, με τη μεσολάβηση των αρχών, διαλύθηκαν και λύθηκε η απεργία. Στις 6/8 συμφώνησαν ο Επιθεωρητής εργατικών διαφορών και οι εκπρόσωποι των σωματείων σε 10 ζητήματα, ένα από τα οποία ήταν: η προμήθεια βιβλιαρίων Υγείας σε όλους τους εργάτες. Αποφασίστηκε επίσης οι εργοδότες να παίρνουν στη δουλειά τους από αυτούς. Αν δεν επαρκούν, όσους έχουν προσωρινό σημείωμα Υγείας από τον αστίατρο.

Για τους σταφιδεργάτες οι σταφιδοεξαγωγείς αποδέχτηκαν αυξήσεις 15% για τους εργάτες και τις εργάτριες, ακόμη και για τις υπερωρίες, τη νυχτερινή εργασία, τις Κυριακές και τις εορτές. Για τους εργάτες συσκευασίας σταφυλιών, από τους οποίους θα απασχολούν οι έμποροι 18 έμπειρους, ορίζει το ημερομίσθιο. Όλοι οι εργάτες σταφυλιών και σταφίδας πρέπει να είναι εφοδιασμένοι με βιβλιάρια Υγείας.

Έτσι τελειώνει η απεργία, αλλά στις 13/8 το ΕΚΗ διαμαρτύρεται, γιατί η Κυβέρνηση δεν προχωρεί στην πραγμάτωση των συμφωνιών.

Τον Αύγουστο του 1935, ο ξένος τύπος ονομάζει τα νησιά του Αιγαίου «Σιβηρία της Ελλάδας», εξαιτίας των αθρόων εκτοπισμών πολιτών στα ξερονήσια. Εκτοπισμών που δείχνουν καθαρά το φόβο που προκαλεί στην Κυβέρνηση η Ενότητα Βενιζελικών – Κομμουνιστών στο Ηράκλειο. Το Εργατικό Κέντρο Ηρακλείου, δυναμικό και αποφασισμένο όσο ποτέ, συνεργάζεται με τη Γενική Συνομοσπονδία Εργατών. Ο τύπος επίσης είναι γεμάτος από τις κινητοποιήσεις για την επαναφορά του Μηνά Γεωργιάδη.

Στις 14-1-1936 γίνεται πανεργατική συγκέντρωση των εργατοϋπαλλήλων με χαρακτήρα οικονομικό και πολιτικό κατά των αντιλαϊκών μέτρων και των διώξεων. Στις 14-3-1936 απεργούν οι μαθητές για βελτίωση των συνθηκών της Εκπαίδευσης.

Πρωτοστατεί ο μαθητής τότε Μιχάλης Λαμπράκης από τη Βόνη, γεωπόνος αργότερα, στέλεχος του Αγροτικού Κόμματος και αντιστασιακός, που βρήκε μαρτυρικό θάνατο στον Εμφύλιο. Ενδιαφέρουσα για τα γεγονότα αυτά είναι η μαρτυρία του μαθητή, επίσης, τότε, επιζόντος σήμερα, αντιστασιακού Μιχάλη Σαμαρίτη.

Στις 3-5-1936 οργανώνεται ογκώδες συλλαλητήριο των αγροτών στη Χερσόννησο. Τα αιτήματά τους δείχνουν την οικονομική αθλιότητα. Μια ματιά στον αθηναϊκό Τύπο της εποχής δείχνει την αναστάτωση που επικρατεί στην υπόλοιπη Ελλάδα, όπου συχνές είναι οι ένοπλες συγκρούσεις, όπως εκείνη της Κωπαΐδας.

Καθώς πλησιάζει η Πρωτομαγιά του 1936, κορυφώνεται η αγωνία για το σταφιδικό.

Η εργατική Πρωτομαγιά του 1936 γιορτάστηκε με κοσμοσυρροή, αλλά και τάξη. Στο κτήμα του Στρατή Περγαλίδη, μάρτυρα της εργατικής τάξης, απέναντι από τον Αγ. Κωνσταντίνο, ετοίμασαν ψηφίσματα – αιτήματα και γλέντησαν ύστερα ως το βράδυ. Προχώρησαν με συνθήματα και παραταγμένοι και διαλύθηκαν στο Βαλιδέ Τζαμί τη νύχτα πια.

Στις 11-5-1936, μεγάλο συλλαλητήριο των αγροτών γίνεται στα Πεζά. Τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης (8-9-10 Μαΐου) ώθησαν στην Πανελλήνια Πανεργατική απεργία (συμπαράστασης στα θύματα) στις 13 Μαΐου.

Στο Ηράκλειο τότε το Εργατικό Κέντρο Ηρακλείου προβάλλει δύο αιτήματα, την ελεύθερη διακίνηση και κυκλοφορία του Ριζοσπάστη και την παραχώρηση 14 δωματίων για τη στέγαση των σωματείων, με ενοίκιο του Δήμου. Αξίζει τον κόπο να δει κανείς στον τύπο τι έγινε στις 13-5-1936 στο Ηράκλειο. Η απεργία είχε πλήρη επιτυχία. Τα δύο αιτήματα του ΕΚΗ ικανοποιήθηκαν.

Η συνεργασία φιλελεύθερων και αριστερών, τα θύματα του 1935 και η επικράτηση των βενιζελικών στο Ηράκλειο ανάγκασαν το κράτος να τηρήσει στάση ανοχής. Το κράτος, όμως, βλέποντας τη δύναμη του λαϊκού κινήματος και τη διεθνή έκρυθμη κατάσταση, θορυβήθηκε και το κατέστειλε βίαια.

Διασπά και αποδυναμώνει το ΕΚΗ, προχωρώντας στην απόσχιση των συντηρητικών εργατών και στην ίδρυση του Εργατικού Κέντρου Συντηρητικών. Οργανώνει τους συντηρητικούς πολίτες και προχωρεί σε αθρόους εκτοπισμούς δημοκρατικών και αριστερών. Στις 16-6-1936, ιδρύεται ο «Εθνικός και Κοινωνικός Σύνδεσμος Ηρακλείου» για την «διαπαντός νομίμου μέσου προστασία του υπάρχοντος αστικού συστήματος».

Στις 13-6-1936, η Ασφάλεια συνέλαβε 5 κομμουνιστές προέδρους σωματείων και στελέχη του ΕΚΗ και τους εκτόπισε στον Αϊ Στράτη για ένα χρόνο. Ανάμεσά τους ο Ναπ. Σουκατζίδης, ο Εθνικός ήρωας, που δεν ξαναγύρισε ποτέ, αλλά ακολούθησε το δρόμο της θυσίας. Παραδόθηκε ως κρατούμενος της Ακροναυπλίας στους Γερμανούς από την Ελληνική Κυβέρνηση και την 1-5-1944 ως κρατούμενος διερμηνέας στο Χαϊδάρι αρνήθηκε τη ζωή που του πρότειναν οι Γερμανοί, για να μην μπει άλλος στη θέση του και εκτελέστηκε στην Καισαριανή μαζί με τους 200. Είναι παγκόσμιο σύμβολο

της Αντίστασης, γιατί η πράξη του αυτή απαθανατίστηκε από το φακό της ιστορίας.

Η δικτατορία ήρθε σε λίγο με τις γνωστές συνέπειες…

Αυτό το κείμενο ας λειτουργήσει ως μια σύντομη αναφορά γι’ αυτή την τόσο ενδιαφέρουσα περίοδο για το νομό Ηρακλείου!

Το Συνδικαλιστικό Κίνημα στο Νομό Ηρακλείου κατά το Μεσοπόλεμο

Άννα Μανουκάκη - Μεταξάκη

Διευθύντρια Γυμνασίου Καστελλίου,

Φιλόλογος - Μέλος Δ.Σ. της ΕΦΝΗ

ΠΗΓΗ

Αναδημοσίευση αποσπασμάτων από τον ιστότοπο

Εφημερίδα του 4ου ΕσπερινούΕπαγγελματικού Λυκείου Ηρακλείου

http://4mati.blogspot.gr/2005/04/blog-post_114794139981683928.html