«Κρήτη - Σύρα» Η Κρήτη πρέπει να τιμά τη Σύρο

Οι Κρητικοί στη Σύρο από το 1821 έως και το 1865

Η Σύρος άγονο και μικρό νησί μέχρι και το 1821 είχε τη μόνη ιδιαιτερότητα ότι όλοι οι κάτοικοί της ήταν χριστιανοί καθολικοί. Ελάχιστες οικογένειες ορθόδοξων υπήρχαν. Αυτό όμως ήταν η αιτία ώστε κατά την Επανάσταση του 1821 οι Τούρκοι να επιτρέψουν αποκλειστικά την προσέγγιση κάθε πλοίου που διέσχιζε το Αιγαίο αλλά και την ανατολική Μεσόγειο στο αξιόλογο φυσικό λιμάνι της Σύρου.

Από τότε άρχισε να γίνεται γνωστή η Σύρος και να επικοινωνεί και με την Κρήτη. Από τον πρώτο χρόνο της Επανάστασης του 1821 αλλά ιδιαίτερα τον δεύτερο με τις σφαγές της Χίου το 1822 κατέφυγαν πρόσφυγες στο νησί. Με τους πρώτους πρόσφυγες ήταν οι κυνηγημένοι από τους Τούρκους Κρητικοί. Οι πρόσφυγες έμεναν σε καλύβες και σκηνές γύρω από το λιμάνι, το οποίο τότε ήταν ακατοίκητο και χρησιμοποιούσαν ξύλινες παράγκες για μαγαζιά. Από το 1824 άρχισαν να κτίζουν σπίτια και να μεταβάλλουν σιγά σιγά την προσωρινή τους εγκατάσταση σε μόνιμη. Οι Κρητικοί έμεναν συγκεντρωμένοι σε μια συνοικία που ονομάστηκε τότε «Μαχαλάς των Κρητικών». Η πόλις που δημιουργήθηκε σιγά σιγά γύρω από το λιμάνι ονομάστηκε «Ερμούπολις» το 1826. Το 1843 (όπως αναφέρει το βιβλίο «Τ’ άγνωστα χρόνια» ο Ανδρέας Δρακάκης ) μετά την Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου όταν αποφασίστηκε η εκλογή εθνοσυνέλευσης για την ψήφιση του Συντάγματος ορίστηκε η εκλογή να γίνει από εκλέκτορες που θα ψήφιζε κάθε περιοχή σε συνελεύσεις. Οι κάτοικοι της Ερμούπολης δεν είχαν ακόμη ενοποιηθεί και ψήφιζαν χωριστά οι πάροικοι κάθε περιοχής. Από τα διασωθέντα πρακτικά των συνελεύσεων διαπιστώνεται ότι εξελέγησαν για να ψηφίσουν ως εκλέκτορες 398 Χιώτες, 236 Κρητικοί, 227 Αϊβαλιώτες, 89 Θεσσαλοί, 85 Ψαριανοί, 86 Ηπειρώτες, 37 Μακεδόνες και 36 Κασιώτες. Από τα παραπάνω φαίνεται ότι η Κρητική παροικία ήταν το 1843 η δεύτερη μετά την Χιώτικη στην Ερμούπολη. Από εκτιμήσεις που μπορεί να κάνει κανείς, γιατί δεν υπάρχουν απογραφικά στοιχεία για τους Κρητικούς, αλλά συγκριτικά με τους Χιώτες που ήταν περίπου το 1843 4500, οι Κρητικοί πρέπει να ήταν γύρω στους 2500. Το πρακτικό της εκλογής των Κρητών εκλεκτόρων που θα ψήφιζαν στις εκλογές της πρώτης Εθνοσυνέλευσης μετά την Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 πήραμε από το βιβλίο του Ανδρέα Δρακάκη «Τ’ άγνωστα χρόνια».

Από τον πίνακα των εκλεκτόρων διαπιστώνουμε ότι την 26-9-1843 που έγινε η συνέλευση των Κρητών ζούσαν στη Σύρο μόνιμοι κάτοικοι 19 Κρητικοί έμποροι, 3 γιατροί, 2δικηγόροι, 5 δάσκαλοι και πολλοί άλλοι επαγγελματίες κάθε μορφής. Από αυτό φαίνεται ότι ήταν άνθρωποι με μόνιμη εγκατάσταση στην Ερμούπολη. Λόγω της ύπαρξης της μεγάλης αυτής παροικίας των Κρητικών, η Ακτοπλοϊκή Εταιρία Loyd-Triestino που εκτελούσε δρομολόγια Σύρο-Σμύρνη και Σύρο Κων/πολη πρόσθεσε και το δρομολόγιο Σύρο-Κρήτη το 1840 με λιμάνια προσέγγισης Χανιά-Ρέθυμνο-Ηράκλειο μια φορά την εβδομάδα.

Η διακίνηση επιβατών και οι εμπορικές συναλλαγές Σύρου και Κρήτης ήταν σημαντικές. Το 1857 ιδρύθηκε στην Ερμούπολη η Ελληνικής Ατμοπλοϊα και αμέσως καθιερώθηκε εβδομαδιαίο δρομολόγιο Σύρου-Κρήτης. Έτσι υπήρχαν δύο ακτοπλοϊκά δρομολόγια με την Κρήτη κάθε εβδομάδα.

Άλλο χαρακτηριστικό του δεσμού Σύρου Κρήτης είναι ότι όταν το 1833 ιδρύθηκε το Γυμνάσιο της Σύρου, το πρώτο γυμνάσιο της ελεύθερης Ελλάδας, μεταξύ των πρώτων μαθητών που γράφτηκαν σε αυτό ήταν πολλοί Κρητικοί. Από τους Κρητικούς που φοίτησαν το 1833 αλλά και τα επόμενα χρόνια άλλοι ήταν από τους εγκατεστημένους στην Ερμούπολη και άλλοι που ήλθαν από την Κρήτη για να φοιτήσουν στο Γυμνάσιο. Ονόματα Κρητικών που γράφτηκαν στο Γυμνάσιο Σύρου το 1833 και τα οποία πήραμε από το βιβλίο του Ανδρέα Δρακάκη είναι ο Πετυχάκης Εμμανουήλ, Πετυχάκης Χαράλαμπος, Αναγνωστάκης Ανδρέας, Μακριδάκης Αντώνιος.

Οι Κρητικοί στη Σύρο κατά την επανάσταση 1866-1869 

Από την αρχή του καλοκαιριού του 1866 και ενώ με την πάροδο του χρόνου η κατάσταση στην Κρήτη χειροτέρευε, οι χριστιανοί κατά κύματα την εγκατέλειπαν και με μικρά ιστιοφόρα έφευγαν για τα Κύθηρα, τη Μήλο ή άλλα νησιά του Αιγαίου και από εκεί για τη Σύρο, τον Πειραιά ή την Πελοπόννησο. 

Πολλοί Κρητικοί πρόσφυγες συγκεντρώθηκαν στη Σύρο και σε τούτο βοήθησε και η τακτική επικοινωνία Σύρου – Κρήτης με τα πλοία της μοναδικής τότε Ελληνικής Ατμοπλοΐας Σύρου, αλλά και των Αυστριακών Λόυδ που εκτελούσαν από ένα δρομολόγιο την εβδομάδα η κάθε μία στην γραμμή Σύρο –Ηράκλειο –Ρέθυμνο – Χανιά. Με την έναρξη της Επανάστασης τον Αύγουστο του 1866 ο αριθμός των προσφύγων αυξήθηκε σημαντικά, χωρίς όμως να μπορεί να προσδιοριστεί ακριβώς γιατί δεν υπήρχαν στοιχεία. Το αρχείο του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Κρητών δυστυχώς δεν σώθηκε και είναι άγνωστο υπό ποιες περιστάσεις καταστράφηκε. Από εφημερίδες της Σύρου και την κινητοποίηση των Συριανών για την περίθαλψη των προσφύγων συμπεραίνεται ότι ο αρχικός αριθμός πλησίαζε τις τρείς χιλιάδες. Ο αριθμός αυτός κατά τη διάρκεια της Επανάστασης αυξήθηκε σημαντικά γιατί τα τροφοδοτικά πλοία σε κάθε ταξίδι στην Κρήτη επιστρέφοντας έφερναν και νέους πρόσφυγες. 

Για την περίθαλψη των προσφύγων της Κρήτης συνέβαλε ολόκληρη η κοινωνία της Σύρου.

Με την πρωτοβουλία του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Κρητών συγκροτήθηκαν δύο επιτροπές. Μία των ανδρών και μία των γυναικών.

Η Επιτροπή των ανδρών αποτελούνταν από τους Νικόλαο Γιαντζή, Αθανάσιο Κρίνο, Δημήτριο Καλάρη, Σταμάτιο Πρώιο, Βασίλειο Παπαδάκη, Λ. Ευμορφόπουλου και Μίνωα Μπογιατζόγλου. Την Επιτροπή των γυναικών αποτελούσαν οι κυρίες Αναστασία σύζυγος Εμμ. Μαγκάκη ως πρόεδρος, Κυριακούλα Κοπχίλη (Χιώτισσα αρχόντισα), Ελένη Φουρναράκη, Κρητικιά (χωρίς όνομα), Μαρία Καλλημέρη (Ψαριανή) και Καλλιόπη Καραγιαννάκη (Χήρα του Δήμαρχου Ερμουπόλεως).

Οι παραπάνω Επιτροπές και με την μεγάλη συμπαράσταση του Δήμου Ερμουπόλης συγκέντρωναν χρήματα και άλλα είδη (τρόφιμα – ρούχα) με τα οποία περιέθαλπαν τους δεινοπαθούντες Κρητικούς πρόσφυγες. Ο Ανδρέας Δρακάκης στο βιβλίο του «Τ΄ άγνωστα χρόνια, ο Ελευθέριος Βενιζέλος στη Σύρο» σελίδα 19 αναφέρει: «Ευτυχώς στις δύσκολες αυτές περιστάσεις στάθηκε παλικαρίσια ο Δήμος Ερμουπόλεως, όπως προκύπτει από το 20 Οκτωβρίου 1866 ψήφισμα του Δημοτικού Συμβουλίου Ερμουπόλεως, με το οποίο κατόπιν εισηγήσεως του τότε Δημάρχου Δημήτρ. Παπαδάκη, ενέκρινε την άμεση διάθεση από το Δήμο 15.000 δραχμών για την περίθαλψη των απόρων προσφύγων της Κρήτης. Στη συνέχεια και ως το τέλος του 1866 διατέθηκαν άλλες 7.000 δραχμές από το Δήμο για τον ίδιο σκοπό, όπως προκύπτει από το απολογισμό του έτους 1866. Το Δημοτικό Συμβούλιο ήταν τότε 19μελές συμμετείχαν δε σ’ αυτό και τρείς Κρητικοί, ο Μίνως Μπογιατζόγλου, Χαρ. Βουρδουμπάκης και Εμμαν. Κιαράς. […]»

Του Βαγγέλη Μπαριτάκη

Tρία κείμενα από το βιβλίο «Κρήτη - Σύρα» του Νίκου Σκουλά… 

ΠΗΓΗ

Εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ

http://www.patris.gr/articles/207522?PHPSESSID=#.VcJDMrUoER8