Κουζουλάδες : ΕΝΩΣΙΣ η ΘΑΝΑΤΟΣ

13 Μαΐου 2015

ΕΝΩΣΙΣ η ΘΑΝΑΤΟΣ

(Κρητικό ζήτημα)

Το 1898 για την Κρήτη είναι ο χρόνος που ξεκινά η ελευθερία της ύστερα από τη μακραίωνη σκλαβιά στους Τούρκους. Μετά από τη φοβερή σφαγή στο Ηράκλειο στις 25 Αυγούστου 1898 οι χριστιανοί δεν ήταν δυνατόν να συγκρατηθούν άλλο. Ζητούσαν εκδίκηση. Ευτυχώς οι αρμόδιοι επικεφαλής έκαναν έκκληση για αυτοσυγκράτηση γιατί οι Μεγάλες Δυνάμεις αποφάσισαν να επιβάλουν στους πρωταίτιους δίκαιη τιμωρία και να οδηγήσουν το Κρητικό ζήτημα στη λύση του.
Τότε οι Μεγ. Δυνάμεις απαίτησαν από τ

ην Υψηλή Πύλη την άμεση απομάκρυνση του τουρκικού στρατού από την Κρήτη. Επίσης συνελήφθηκαν και εξορίστηκαν πολλοί Τούρκοι ενώ οι πρωταίτιοι 17 Τουρκοκρητικοί, απαγχονίστηκαν στη μικρή πλατεία του λιμανιού. Ο δρόμος προς την ελευθερία είχε ανοίξει οριστικά.

Στις 9 Δεκεμβρίου του 1898 ήρθε στα Χανιά σαν Ύπατος Αρμοστής ο πρίγκιπας Γεώργιος που έγινε δεκτός με πρωτοφανείς εκδηλώσεις πατριωτισμού από το λαό της Κρήτης.Οι προστάτιδες δυνάμεις του παρέδωσαν την εξουσία και υψώθηκε η Σημαία της Κρητικής Πολιτείας στο ιστορικό φρούριο Φιρκά. Η τουρκική σημαία διατηρήθηκε μόνο στο φρούριο της Σούδας σαν το τελευταίο τοπικό σύμβολο της τουρκικής επικυριαρχίας στην Κρήτη. Οι 4 Μεγάλες Δυνάμεις έθεσαν την νήσο υπό την υψηλή προστασία τους κατά διαμερίσματα (οι Ιταλοί τα Χανιά, οι Ρώσοι το Ρέθυμνο, οι Άγγλοι το Ηράκλειο και οι Γάλλοι το Λασίθι).

Ο πρίγκιπας διόρισε δεκαεξαμελή επιτροπή από 12 χριστιανούς και 4 μουσουλμάνους, με πρόεδρο τον Ι. Σφακιανάκη με την εντολή να εκπονήσει το σχέδιο του πρώτουκρητικού συντάγματος.
Στις 24 Ιανουαρίου 1899 πραγματοποιήθηκαν με υποδειγματική τάξη εκλογές από τις οποίες προέκυψε η πρώτη Κρητική Συνέλευση (Βουλή) με 138 χριστιανούς και 50 μουσουλμάνους πληρεξούσιους.

Στις 16 Απριλίου 1899 δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα της Κρητικής Πολιτείας το πρώτο κρητικό σύνταγμα, το οποίο συντάχθηκε κατά το πρότυπο του ελληνικού και εγκρίθηκε από το Συμβούλιο των πρέσβεων των Προστατιδων Δυνάμεων.

Η πρώτη κυβέρνηση της Κρητικής Πολιτείας συγκροτήθηκε στις 29 Απριλίου 1899 με συμβούλους (υπουργούς), τον Ελ. Βενιζέλο Δικαιοσύνης τον Κ. Φούμη Οικονομικών, τον Κούνδουρο Εσωτερικών-Συγκοινωνίας, τον Ν. Γιαμαλάκη Εκπαίδευσης- Θρησκευτικών και το Χουσεΐν Γενιτσαράκη, Δημόσιας Ασφάλειας.

Η πρώτη αυτή κυβέρνηση εργάστηκε με ζήλο και σε ελάχιστο χρόνο παρουσίασε εντυπωσιακό έργο.

Εξέδωσε νόμους και διατάγματα, έκοψε κρητικό νόμισμα (τη δραχμή), ίδρυσε την Κρητική Τράπεζα, οργάνωσε χωροφυλακή με Ιταλούς αξιωματικούς (καραμπινιέρους) και οργάνωσε τη δημόσια εκπαίδευση με την ίδρυση σχολείων και το διορισμό δασκάλων. Φρόντισε για τη δημόσια υγεία με την προστασία του πληθυσμού από τα μολυσματικά νοσήματα ειδικά της λέπρας και ίδρυσε το λεπροκομείο της Σπιναλόγκας. Ένα από τα σημαντικότερα πολιτιστικά γεγονότα ήταν η έναρξη των ανασκαφών των μινωικών κέντρων και η αποκάλυψη του προϊστορικού πολιτισμού της Κρήτης.

Γενικά τα πρώτα χρόνια της Αρμοστείας του Πρίγκιπα Γεωργίου ήταν δημιουργικά και ευτυχισμένα για την Κρήτη υπό έποψιν δημόσιας τάξης, διοργάνωσης και εκπολιτιστικής εργασίας.

Η επανάσταση του Θερίσου (1905)

Όμως τα νέφη δεν άργησαν να σκιάσουν την καλή εικόνα στην Κρήτη. Η αυτονομία της Κρήτης ήταν στην συνείδηση όλων ένα στάδιο μεταβατικό. Ο αρραβώνας της Ένωσης με την Ελλάδα.Η πολιτική του Πρίγκιπα Γεωργίου δεν φαινόταν να προωθεί το Κρητικό ζήτημα (Ένωση) και επέμενε να χειρίζεται προσωπικά το θέμα. Το Σύνταγμα έδιδε υπερεξουσίες στον Πρίγκιπα ο οποίος γρήγορα ολίσθησε σε μια δεσποτική αντίληψη της εξουσίας. Παρασύρθηκε από ομάδα φαύλων συμβούλων και απέλυσε από τη θέση του υπουργού Δικαιοσύνης τον Ελ. Βενιζέλο (στις 18 Μαρτίου 1901) επειδή άσκησε κριτική στην αυθαίρετη πολιτική του.

Αυτή ήταν η αρχή μιας επικίνδυνης σοβαρής εσωτερικής κρίσης. Γύρω από το Βενιζέλο συνασπίστηκαν όλοι εκείνοι που είχαν δυσαρεστηθεί από την αυταρχική πολιτική του Πρίγκιπα και σχημάτισαν μια ισχυρότατη αντιπολίτευση. Η κατάσταση εκτραχύνθηκε και η ενότητα της Κρητικής Πολιτείας κλονίσθηκε όταν οι εκπρόσωποι της Αντιπολίτευσης συνέταξαν και υπέγραψαν εμπρηστική προκήρυξη στις 26 Μαρτίου του 1905 και με αυτήν ζητούσαν ευθέως μεταβολή του Συντάγματος της Κρητικής Πολιτείας. Το κείμενο της προκήρυξης που αποτέλεσε την απαρχή ραγδαίων εξελίξεων και επανέφερε το Kρητικό ζήτημα στον αληθινό εθνικό του προσανατολισμό έλεγε περίπου τα εξής:

“Οι υπογεγραμμένοι που αποτελούν την ενωμένη στην Κρήτη Αντιπολίτευση, συνήλθαν στα Χανιά στις 26 Φεβρουαρίου 1905, με σκοπό την εκπλήρωση του Εθνικού προγράμματος και αποφασίζομε: α) Πρώτο και κύριο μέλημά μας να πετύχομε τον επιδιωκόμενο από αιώνες σκοπό, την Ενωση της Κρήτης με την ελεύθερη Ελλάδα.

β) Εαν δεν επιτύχομε το σκοπό αυτό θα επιδιώξομε την πολιτική προσέγγιση της πατρίδας μας προς την ελεύθερη Ελλάδα, μεταβαλλομένης από διεθνούς απόψεως της σημερινής κατάστασης.

γ) Εαν δεν εκπληρωθεί ούτε ο σκοπός αυτός, θα επιδιώξομε την αναθεώρηση του Συντάγματος κατά το πρότυπο του ελληνικού, για να απαλλαγεί ο τόπος από το δεσποτισμό. Το πρόγραμμα αυτό θα το πραγματώσομε ακόμη και με ένοπλες λαϊκές συναθροίσεις.

Στις ενέργειές μας δεν θέλομε να επιδιώξομε προσωπική μεταβολή αλλά εαν επέλθει θα αποκρούσομε με κάθε δύναμη ακόμη και με όπλα κάθε μη Ελληνα Κυβερνήτη”.Αυτή η προκήρυξη ήταν ένα προμήνυμα της Επανάστασης που εκδηλώθηκε λίγες μέρες αργότερα (10 Μαρτίου 1905) και είναι γνωστή ως Επανάσταση ή Κίνημα του Θερίσου, από το όνομα του τόπου “Θέρισο” που ξεκίνησε. Το αποτέλεσμα ήταν σπουδαίο. Το κίνημα είχε απήχηση στον κρητικό λαό και φάνηκε από τη φανερή υποστήριξη στο Βενιζέλο ακόμη και από τους πολιτικούς του αντιπάλους. Ετσι απομόνωσαν τον Πρίγκιπα ο οποίος κατέφυγε σε έκτακτα μέτρα κηρύσσοντας το στρατιωτικό νόμο και επικηρύσσοντας τους αρχηγούς της Επανάστασης και τους συνεργάτες τους. Φανερή ήταν η απειλή εμφυλίου πολέμου στην Κρήτη, αλλά η αναμέτρηση περιορίστηκε σε μικροσυμπλοκές στην περιοχή των Χανίων.

Η αντίθεση πέρασε αμέσως στην περιοχή της διπλωματίας όπως είχε προβλέψει σοφά ο Ελ. Βενιζέλος και αναζητήθηκε τρόπος πολιτικής διευθέτησης της κρίσης ενόψει της νέας αυτής τροπής των πραγμάτων και με τη δραματική πτώση της δημοτικότητας του πρίγκιπα και την καθολοκή σχεδόν συμπαράσταση στους επαναστάτες του Θερίσου έληξε η επανάσταση με την υπογραφή πρωτοκόλλου και την ουσιαστική αποδοχή των ορων του (2 Νοεμβρίου 1905). Το Κρητικό ζήτημα περνούσε σε νέα φάση και βρισκόταν πια πολύ κοντά στην οριστική λύση του. Οι Μεγάλες Δυνάμεις αποφάσισαν να παραχωρήσουν στο Βασιλιά των Ελλήνων Γεώργιο τον Α’ το δικαίωμα να ορίζει εκείνος τον ύπατο Αρμοστή της Κρήτης. Η πολιτική του Πρίγκιπα είχε αποτύχει.

Υπέβαλε την παραίτησή του στις 12 Σεπτεμβρίου 1906 και αναχώρησε οριστικά από την Κρήτη γεμάτος πικρία.Στις 9 Σεπτεμβρίου του 1906, μετά τις εξελίξεις επί του Κρητικού ζητήματος και μετά από πρόταση του Βασιλιά Γεωργίου του Α΄ ο Α. Ζαΐμης διορίστηκε από τις Μεγάλες Δυνάμεις Ύπατος Αρμοστής της Κρήτης, διαδεχόμενος τον παραιτηθέντα προηγουμένως Πρίγκιπα Γεώργιο. Στην Κρήτη αποβιβάστηκε στις 18 Σεπτεμβρίου του 1906 όπου αμέσως αναλαμβάνοντας τα καθήκοντά του και μετά την ορκωμοσία του στο νέο πιο φιλελεύθερο σύνταγμα που συντάχθηκε προσπάθησε και επέτυχε να συνδιαλλάξει τα αντιμαχόμενα μέρη όπως είχαν διαμορφωθεί μετά την επανάσταση του Θερίσσου παρέχοντας γενική αμνηστία.

Ακολούθως συνέχισε το έργο του προκατόχου του στην οργάνωση της διοίκησης της Κρητικής Πολιτείας, η οποία κατ΄ ουσία αποτελούσε "κράτος κατ΄ εντολή" των Μεγάλων Δυνάμεων, υπό την Υψηλή Πύλη, εντός της επικράτειας της Οθωμανικής

Αυτοκρατορίας, (όπως ήταν η Ηγεμονία Σάμου και η Μολδοβλαχία), δηλαδή χωρίς διπλωματική εκπροσώπηση, ενώ οι κάτοικοι θεωρούνταν επίσημα υπήκοοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Σημαντικό επίσης έργο του Α. Ζαΐμη ήταν η κατόπιν έγκρισης, (σχετικής διακοίνωσης), των Μεγάλων Δυνάμεων οργάνωση της εντόπιας κρητικής πολιτοφυλακής, η λεγόμενη Κρητική Χωροφυλακή, διοικούμενη από Έλληνα αξιωματικό και στελεχωμένη από Έλληνες. Μετά την συγκρότηση αυτής αποχώρησαν από την Κρήτη και τα μέχρι τότε εγκατεστημένα διεθνή στρατεύματα.

Την θέση του Αρμοστή διατήρησε ο Α. Ζαΐμης μέχρι τις 12 Οκτωβρίου του 1908 όπου και παύθηκε το αρμοστιακό καθεστώς υπό των ίδιων των Κρητών πραξικοπηματικά όταν κήρυξαν την Ένωση της Κρήτης με το Βασίλειο της Ελλάδος, σε συνεννόηση βέβαια με τον τότε Πρωθυπουργό της Ελλάδας Γ. Θεοτόκη.