Από την αυτονομία της Κρήτης (1898) έως την επανάσταση του Θερίσου (1905)

ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ

Στις 24 Ιανουαρίου1897  Κρήτες επαναστάτες που στρατοπέδευαν στο Ακρωτήρι. Χανίων αποφάσισαν να κηρύξουν την ένωση με την Ελλάδα, οι εξεγερμένοι που υπολογίζονται σε 700-2.000. εξέδωσαν κείμενο διακήρυξης.το οποίο επιτροπή αποτελούμενη από σημαντικές μορφές της εξέγερσης, μεταξύ των οποίων και ο Βενιζέλος, παρέδωσε στους προξένους των Μεγάλων Δυνάμεων


Στις 31 Ιανουαρίου με απόφαση της κυβέρνησης Δηλιγιάννη,αποβιβάστηκε στο Κολυμπάρι Χανίων ελληνικό στράτευμα αποτελούμενο από 1.300 οπλίτες και 100 αξιωματικούς, υπό την ηγεσία του Τιμολέοντα Βάσσου για να ενισχύσει τους Χριστιανούς της Κρήτης .
Την επόμενη ημέρα οι Μεγάλες Δυνάμεις ανακοίνωσαν ότι θα έθεταν υπό την προστασία τους τις κυριότερες πόλεις της Κρήτης, επιβάλλοντας την κατάπαυση του πυρός ακόμα και με στρατιωτικά μέσα.
Στις 7 Ιανουαρίου ο Βενιζέλος μαζί με εξεγερμένους κατέλαβε τον Προφήτη Ηλία.Στις 8 Ιανουαρίου ο στόλος των Μεγάλων Δυνάμεων έπληξε τις θέσεις των επαναστατών δημιουργώντας αντιδράσεις από μερίδα του ευρωπαϊκού τύπου σχετικά με τον απρόκλητο βομβαρδισμό μιας μικρής ομάδας εξεγερμένων.Σημαντική έκταση πήρε το γεγονός της ανύψωσης της ελληνικής σημαίας από τον Σπύρο Καγιαδελάκη στη διάρκεια των βομβαρδισμών.

Στις 22 Φεβρουαρίου εκλέχτηκε μέλος της εξαμελούς διοικητικής επιτροπής των επαναστατών. Τον Απρίλιο του ίδιου έτους ξέσπασε ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 αναγκάζοντας την Ελλάδα να αποσύρει την ναυτική μοίρα από την Κρήτη.
Στις αρχές του καλοκαιριού πραγματοποιήθηκε η πρώτη επαναστατική συνέλευση, ενώ στις 26 Ιουνίου πραγματοποιήθηκε η δεύτερη, στους Αρμένους Αποκορώνου, όπου ο Ελευθέριος Βενιζέλος εξελέγη μέλος της τριμελούς επιτροπής που θα ανακοίνωνε τις αποφάσεις της συνέλευσης στις Μεγάλες Δυνάμεις..
Στην τρίτη συνέλευση, στις Αρχάνες εξελέγη πρόεδρός της. Στη συνέλευση αυτή υποστήριξε την άποψη για ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα απορρίπτοντας την ιδέα της αυτονομίας. Η ατμόσφαιρα ήταν τεταμένη οδηγώντας αρκετές φορές τους συμμετέχοντας σε ακραίες ενέργειες. Η κατάσταση οδηγήθηκε στα άκρα όταν ο Βενιζέλος και οι υποστηρικτές του αρνήθηκαν να υπογράψουν τη διακήρυξης για αυτονομία με αποτέλεσμα να προκληθούν επεισόδια. Αποτέλεσμα ήταν ο Βενιζέλος να διακόψει τη συνεδρίαση και να αποχωρήσει. Για την κίνησή του αυτή τού αφαιρέθηκε η προεδρία και του απαγορεύθηκε η συμμετοχή στις συνεδριάσεις του σώματος..
 Τελικά η διακήρυξη για αυτονομία ψηφίστηκε.

ΚΡΗΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΚΑΙ Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΘΕΡΙΣΟΥ

 Οι Μεγάλες Δυνάμεις είχαν αποδεχθεί σχέδιο για αυτονόμηση του νησιού. Το νέο καθεστώς θεωρήθηκε από τον Βενιζέλο και τους οπαδούς του μεταβατικό και προσωρινό. Έλαβε μέρος στη συνέλευση του Μυλοπόταμου, καθώς και στις συνεδριάσεις της εκτελεστικής επιτροπής, που είχε αναλάβει τις διαπραγματεύσεις σχετικά με το σχήμα για αυτονομία. Τελικά αποφασίστηκε η Οθωμανική Αυτοκρατορία να διατηρήσει μια μορφή κυριαρχίας και να διοριστεί ως Ύπατος Αρμοστής της Κρήτης ο πρίγκιπας Γεώργιος της Ελλάδας. Ο τελευταίος διόρισε με τον ερχομό του μια δεκαεξαμελή επιτροπή με κύρια αρμοδιότητα την εκπόνηση νομοθετικής εργασίας που επρόκειτο να ψηφιστεί από τη γενική συνέλευση, όταν αυτή δημιουργείτο. Στην επιτροπή αυτή συμμετείχε κι ο Βενιζέλος
Λόγω της νέας μορφής διοίκησης προκηρύχθηκαν εκλογές για τις 24 Ιανουαρίου 1898, στις οποίες και εξελέγη ως αντιπρόσωπος Χανίων. Η συμβολή του στη σύνταξη του συντάγματος κρίνεται καθοριστική, κατακρίθηκε όμως για τις ασάφειές του και τον υπερβολική συγκέντρωση εξουσιών στο πρόσωπο του Ύπατου Αρμοστή. Στη συνέχεια διορίστηκε σύμβουλος επί της δικαιοσύνης στο πρώτο υπουργικό συμβούλιο, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι τον Απρίλιο του 1901.
Παρά την επιτυχία του στον υπουργικό θώκο σύντομα ήρθε σε ρήξη με τον Ύπατο Αρμοστή πρίγκιπα Γεώργιο. Ο τελευταίος κυβερνούσε σ’ ένα βαθμό αυταρχικά και χειριζόταν μόνος του την εξωτερική πολιτική της Κρητικής Πολιτείας, χωρίς να λαμβάνει υπόψη του τις συμβουλές και τις απόψεις των υπουργών του. Ο Βενιζέλος θεωρούσε απαραίτητη την ανακήρυξη της Κρήτης σε αυτόνομο πριγκιπάτο, για να επέλθει με πιο θεσμικό τρόπο η ένωση με την Ελλάδα. Επιπλέον με την ανακήρυξη της αυτονομίας η συνέλευση, κατά τον Βενιζέλο, θα έπρεπε να προχωρήσει στην εκλογή ανώτατου άρχοντα τερματίζοντας ταυτόχρονα την κυριαρχία των Μεγάλων Δυνάμεων στο νησί. Αντίθετα, ο Ύπατος Αρμοστής είχε ξεκινήσει ήδη τις επαφές με ξένους ηγέτες, που όμως δεν απέφεραν αποτέλεσμα. Παράλληλα, στον αθηναϊκό τύπο

δημοσιεύονταν αιχμηρά άρθρα εναντίον των απόψεων του Βενιζέλου, ο οποίος χαρακτηριζόταν ως ανθενωτικός. Στις 5 Μαρτίου 1901 υπέβαλε την παραίτησή του για λόγους υγείας, που όμως δεν έγινε δεκτή. Στις 18 Μαρτίου υπέβαλε για δεύτερη φορά την παραίτησή του για λόγους που αφορούσαν την κακή σχέση του με τους συναδέλφους και τον Ύπατο Αρμοστή.
Ούτε όμως αυτή τη φορά έγινε αποδεκτή. Δύο μέρες αργότερα, στις 20 Μαρτίου με διάταγμα που εκδόθηκε και ήταν βαρύτατα προσβλητικό ο Βενιζέλος απολύθηκε από την θέση του. Σημαντική συμμετοχή στην όλη διαμάχη φαίνεται να είχε ο Α. Παπαδιαμαντόπουλος, γραμματέας του Ύπατου Αρμοστή και το Παλάτι. Ο πρώτος σε μυστική έκθεση προς την κυβέρνηση Γ. Θεοτόκη χαρακτήριζε τον Βενιζέλο όργανο των ξένων δυνάμεων, φρόντιζε συνεχώς να φτάνουν στο υπουργείο εξωτερικών αναφορές που τον παρουσίαζαν ως όργανο των ξένων δυνάμεων, ενώ σταθερά, όπως και το παλάτι, διοχέτευε στον αθηναϊκό τύπο εμπρηστικά άρθρα εναντίον του κρητικού πολιτικού.

Για να αμυνθεί από τις επιθέσεις των αντιπάλων εγκαινίασε μια σειρά άρθρων με τον τίτλο «Γεννηθήτω Φώς» στην εφημερίδα «Κήρυξ Χανίων», όπου περιέγραφε την πολιτική του Ύπατου Αρμοστή. Μεταξύ των επιθέσεων που δέχθηκε ξεχωρίζει αυτή του Μητροπολίτη Κρήτης Ευμένιου, που τον χαρακτήρισε προδότη.

Ο Βενιζέλος απάντησε με νέο άρθρο, για το περιεχόμενο του οποίου μηνύθηκε από τον Μητροπολίτη και καταδικάστηκε σε δεκαπενθήμερη φυλάκιση, την οποία και εξέτισε στη φυλακή Ιτζεδίν. Στις εκλογές του 1903, το κόμμα του Βενιζέλου ηττήθηκε αναδεικνύοντας 5 βουλευτές. Μετά από συνεννοήσεις με άλλες ηγετικές μορφές της πολιτικής σκηνής τέθηκε επικεφαλής της «Ηνωμένης Αντιπολίτευσης», η οποία στις 26 Φεβρουαρίου 1905 διακήρυξε την ένωση με την Ελλάδα, και σε περίπτωση αδυναμίας την αυτονομία της νήσου, καθώς και την αναθεώρηση του συντάγματος. Στις 23 Μαρτίου 1905, ο Βενιζέλος μαζί με 1.000 ενόπλους συγκεντρώθηκαν στον Θέρισο. Σύντομα στον Θέρισο κατέφθασαν άλλοι 7.000 πολεμιστές από διάφορα σημεία της Κρήτης.

Στις 20 Απριλίου, η Συνέλευση κήρυξε την ένωση με την Ελλάδα και ζήτησε από τον Ύπατο Αρμοστή να πληροφορήσει τις Μεγάλες Δυνάμεις γι’ αυτή την εξέλιξη, οι οποίες όμως αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν την ανακήρυξη. Τον Μάιο πραγματοποιήθηκαν εκλογές, στις οποίες η παράταξη των Βενιζέλου, Φούμη και Πωλογεωργάκη συγκέντρωσε 33.279 ψήφους αναδεικνύοντας 39 αντιπροσώπους έναντι 78 αντιπροσώπων του πρίγκιπα Γεωργίου. Στις 15 Ιουλίου οι Μεγάλες Δυνάμεις έδωσαν προθεσμία 15 ημερών στους επαναστάτες, τελεσίγραφο που δεν έγινε δεκτό. Όταν έληξε η προθεσμία, οι Μεγάλες Δυνάμεις κήρυξαν στρατιωτικό νόμο. Μετά από συμβουλή του πρωθυπουργού της ΕλλάΎπατος Αρμοστής ζήτησε από τη Συνέλευση να προχωρήσει στην αναθεώρηση του συντάγματος. Στις 2 Νοεμβρίου, ο Βενιζέλος και οι επαναστάτες παρέδωσαν τα όπλα. Παράλληλα οι Μεγάλες Δυνάμεις έστειλαν μια διερευνητική επιτροπή για να αξιολογήσουν την κατάσταση στο νησί.
Στις 23 Ιουλίου 1906, αποφασίστηκε η διεθνής δύναμη που βρισκόταν στο νησί να αποχωρήσει, να ανατεθεί σε Έλληνες αξιωματικούς, που θα έπρεπε να αποχωρήσουν από τον ελληνικό στρατό, να οργανωθεί εκ νέου η πολιτοφυλακή, να δοθεί δάνειο 9.300.000 φράγκων στην Κρητική Πολιτεία, να υπάρξει πλήρη ισότητα Χριστιανών και Μουσουλμάνων κ.α. Αν και η ελληνική κυβέρνηση και το παλάτι διαφωνούσαν με τη λύση, ο Βενιζέλος καθώς και ο διάδοχος του ελληνικού θρόνου πρίγκιπας Κωνσταντίνος τάχθηκαν υπέρ αυτού του σχεδίου με αποτέλεσμα ο πρίγκιπας Γεώργιος να παραιτηθεί από τη θέση του Ύπατου Αρμοστή για να διευκολύνει την κατάσταση. Ως αντικαταστάτης του δας Δημητρίου Ράλλη, ο επιλέχθηκε ο Αλέξανδρος Ζαΐμης.

ΠΗΓΗ

http://history-pages.blogspot.gr/2012_05_01_archive.html