Ο Τύπος της Κρήτης 1831 -1913 Μέρος ( Ι )

Συνοπτικό χρονικό της τέταρτης εξουσίας στην Κρήτη . Μια προσπάθεια παρουσίασης του συνόλου των Κρητικών εφημερίδων από τότε που πρωτοεμφανίστηκαν στην Μεγαλόνησο έως  σήμερα. 

Στα Χανιά την τότε  πρωτεύουσα της υπόδουλης από τους Αιγύπτιους νήσου εκδόθηκε η πρώτη εφημερίδα της Κρήτης Βακάϊ Γκιρίτ  01-Ιαν-1831 και  ήταν δίγλωσση στα Ελληνικά και στα Τούρκικα. Ενώ δέκα χρόνια αργότερα  1841 ακολουθεί  η αμιγώς Ελληνόγλωσση εφημερίδα ΡΑΔΑΜΑΝΘΥΣ  με έδρα όχι  κάποιο  τουρκοκρατούμενο αστικό κέντρο αλλά το Βαφέ  Αποκορώνου στην μόνιμα επαναστατημένη ενδοχώρα. Από αυτήν την πρώτη αυτή περίοδο προέρχεται μια από της πιο  Ιστορικές καθημερινές εφημερίδες της Κρήτης αλλά και του   περιφερειακού τύπου στην Ελλάδα από το 1901  ο ΚΗΡΥΞ των Χανίων αφού κατάφερε και υπεραιωνόβισε έκλεισε δυστυχώς πρόσφατα τον τεράστιο ιστορικό της κύκλο.     Αλλά και η άλλη μεγάλη εφημερίδα της Κρήτης  η ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ του Ρεθύμνου  διανύοντας  ένα αιώνα συνεχούς  παρουσίας από τον Σεπτέμβριο του 1912  έμελλε να καταστεί η μακροβιότερη εν ενεργεία εφημερίδα της Κρήτης και μια από τις πιο μακρόβιες της Ελλάδας. Εκδίδεται χωρίς διακοπή -με εξαίρεση τα χρόνια της κατοχής- από το 1912 μέχρι σήμερα!

ΤΟ ΚΕΝΟ ΜΙΑΣ ΕΠΟΧΗΣ
Η μελανή περίοδος για το τμήμα περιοδικών και εφημερίδων της Βικελαίας Δημοτικής βιβλιοθήκης Ηρακλείου  είναι από το 1897-1905 καθώς εξαιτίας των σφαγών που πραγματοποιούσαν οι Τούρκοι, δεν υπάρχει κανένα υλικό της συγκεκριμένης εποχής. Τότε μάλιστα πολλά από τα αρχεία είτε κάηκαν είτε καταστράφηκαν.

     Μέρος  ( Ι )   1831 -1913  

(Κατά την μακραίωνη  διάρκεια της πρώτης  περιόδου της τουρκοκρατίας στην Κρήτη, 1669 μ.Χ.- 1830 μ.Χ.  η τυπογραφία ήταν απαγορευμένη όχι μόνο για τους υπόδουλους Έλληνες, αλλά και για τους Τούρκους. )

 Από την  πρώτη δίγλωσση  εφημερίδα  στα Χανιά κατά την περίοδο της Αιγυπτιοκρατίας  υπό τον Μωχάμετ Αλι 1830 -1840 έως την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα το  Μάιο του 1913 κατά χρονολογική σειρά

Vakayi Giridiye

01-Ιαν-1831 έως  1840  Χανιά   

     

Εκδότης Αιγυπτιακή διοίκηση   Η πρώτη εφημερίδα που εκδόθηκε στην Κρήτη και συγκεκριμένα  στα Χανιά ήταν την περίοδο της  Αιγυπτιακής. κυριαρχίας  ". Η εφημερίδα κυκλοφορούσε στα Τούρκικα και στα Ελληνικά .Στα "Κρητικά Γεγονότα" ήταν συνδρομητές όλοι οι πρόξενοι και οι εκπρόσωποι κρατών στην Κρήτη, οι οποίοι πλήρωναν 80 γρόσια ετησίως". Σήμερα 1 φύλλο της εφημερίδας φυλάσσεται στο Ιστορικό Μουσείο Ηρακλείου και άλλα 2 φύλλα σε εκείνο των Χανίων.

                                                           * * *

Κατά την Β’ Περίοδο τουρκοκρατίας στην Κρήτη, (1840 –1898)   Έως την Σύμβαση της Χαλέπας (1878) απαγορεύεται , η λειτουργία τυπογραφείων και η έκδοση εφημερίδων στην Κρήτη και η  ενημέρωση των Κρητικών περιορίζεται σε έντυπα που εκδίδονται αλλού, όπως στη Σύρο, την Αθήνα, την Κωνσταντινούπολη.  
ΡΑΔΑΜΑΝΘΥΣ    1841 έως ( άγνωστο)  Αθήνα Εκδότης  Βιβυλάκης Εμμανουήλ   Αυτός ο πρωτοπόρος μεγάλος Κρητικός επαναστάτης την μια με το τουφέκι και την άλλη με την πένα ,ύστερα από το άδοξο τέλος  της Κρητικής επανάστασης του 1841  ξεκίνησε  στην Αθήνα μία μεγάλη προσπάθεια κι έναν διαρκεί εκδοτικό αγώνα, υπερασπίζοντας με την εφημερίδα του τα συμφέροντα της Κρήτης αλλά και των Κρητικών . ΡΑΔΑΜΑΝΘΥΣ   1841 έως ( άγνωστο)  Εκδότης Επαναστατική επιτροπή  Αναφέρεται ότι η Επαναστατική Επιτροπή εξέδιδε την εφημερίδα "Ραδάμανθυς" ,ως  την πρώτη κρητική εφημερίδα που εκδόθηκε στο νησί , το 1841 στον Βαφές Αποκορώνου  
ΚΡΗΤΗ  1867  Εκδότης Επαναστατική Συνέλευση Η πρώτη τεκμηριωμένα κρητική φωνή ελευθερίας, περισσότερο φυσικά ως επαναστατικό έντυπο παρά  εφημερίδα η “Κρήτη” εμφανίστηκε κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1866 χωρίς μόνιμο τόπο έκδοσης σε κινητό τυπογραφείο που λόγω βέβαια των συνθηκών δεν κυκλοφορεί σε τακτά διαστήματα. كريت   - Γκιρίτ  -  Κρήτη   01-Ιαν-1868  έως  (άγνωστο)   (δίγλωσση Εφημερίς)  

 Χανιά   Με την ανακήρυξη της Κρήτης σε Γενική Διοίκηση κυκλοφόρησε η “Κρήτη”, η ημιεπίσημη εφημερίδα της Τουρκικής Διοικήσεως

 Επιτρέπεται η εν τη Νήσω σύστασις Φιλεκπαιδευτικών συλλόγων, τυπογραφείων και η έκδοσις εφημερίδων”. Σύμβαση της Χαλέπας άρθρο 15 (1878)

Μίνως   Δεκέμβριος 1880  έως  Ιούνιος 1889   Εκδότης  Χ.Π. Λυδάκης    Ηράκλειο                          
  Η πρώτη Ηρακλειώτικη εφημερίδα είναι η "ΜΙΝΩΣ" το πρώτο φύλλο της οποιας χρονολογείται το 1880. Ιδιοκτήτης της ΜΙΝΩΣ ήταν ο Χ.Π. Λυδάκης και κόστιζε στο Ηράκλειο 1,5 γρόσι, στα Χανιά και το Ρέθυμνο 2 γρόσια και στο εξωτερικό 2,5 γρόσια.  
Τα Άπτερα,         Μάιος 1880  έως  Μάρτιος 1881     Χανιά                             
Ιντι Μπαχ (Επαγρύπνηση)  Ιανουάριος 1881 έως  Δεκέμβριος 1886 Χανιά 

Τουρκόφωνη εφημερίδα  Χανίων 
Τα Λευκά Όρη,   Απρίλιος 1881 έως Δεκέμβριος1881 Εκδότες Ε Βενιζέλος Κ.Φούμη, Χ.Πωλογεωργάκη και Ι.Μοάτσο. Χανιά  

  Σαντάι Γκιρίτ (Φωνή της Κρήτης) Ιανουάριος 1881 έως Δεκέμβριος 1883 Χανιά 
Τουρκόφωνη εφημερίδα  Χανίων
Κίσσα         Ιανουάριος 1881 έως Ιανουάριος 1887   Χανιά                                                    

Ίσως  να πρόκειται για την πρώτη σατυρική εφημερίδα της Κρήτης  
Πατρίς   Νοέμβριος 1881 έως Δεκέμβριος 1903     Χανιά  

Αλήθεια                      Ιούλιος 1881 έως (άγνωστο)               Χανιά
      

Νέος Ραδάμανθυς  Ιανουάριος 1881  έως Σεπτέμβριος 1884  Ρέθυμνο                    Εκδότης  Καλαϊτζάκης Στυλιανός Ε. Ίδρυσε το πρώτο τυπογραφείο στο Ρέθυμνο. Η εφημερίδα Νέος Ραδάμανθυς κυκλοφόρησε ανελλιπώς κάθε εβδομάδα μέχρι τις 22-9-1884 οπότε και συμπλήρωσε τα 180 φύλλα.

Εύπολις                       03-Μαρ-1881 έως 18-Μαρ-1881        Ηράκλειο

Λευκά Όρη          Φεβρουάριος 1882 έως Αύγουστος 1885  Χανιά

Αρκάδιον    Σεπτέμβριος  1884  έως Δεκέμβριος 1888   Εκδότης  Στ. Εμμανουήλ Καλαϊτζάκης  Ρέθυμνο       Στις 29-9-1884 ο Καλαϊτζάκης μετονομάζει τον Νέο Ραδάμανθυ σε Αρκάδιον    Σ’ αυτήν τη φάση ο Καλαϊτζάκης αποφασίζει να δώσει στην εφημερίδα του πιο δυναμικό αντιπολιτευτικό χαρακτήρα απέναντι στην Τουρκική Διοίκηση... Η αρθρογραφία της είναι τόσο επιθετική ώστε η Τουρκική εφημερίδα των Χανίων Ιντιμπάχ ζητά την παύση του Αρκαδίου επειδή δημοσίευσε πράγματα που “ούτε εφημερίδα των Αθηνών θα τολμούσε να δημοσιεύσει Πράγματι μετά από δύο προσωρινές παύσεις το Αρκάδιον παύεται οριστικά στις 27-9-1888 επειδή δημοσίευσε “πράγματα πειρακτικά τη Κυβερνήσει Νέα Εβδομάς         Ιανουάριος 1885   έως  Δεκέμβριος 1889         Ηράκλειο

 Παρησία   Μάρτιο 1885  έως  Ιουνιο1889   Εκδότης Νικ. Δρουλίσκος,  Συγκελάκης Γ.Ι  Ρέθυμνο      Ως εκδότης της Παρρησίας. εμφανιζόταν ο Νικ. Δρουλίσκος, όμως ήταν φανερό πως επρόκειτο για εφημερίδα του Στυλιανού Καλαϊτζάκη, αφού τυπωνόταν στο τυπογραφείο του και κυκλοφορούσε μόνο όσο διάστημα ήταν κλειστό το Αρκάδιον.. Έτσι το Αρκάδιον θα εναλλάσσεται με την Παρρησία σε ένα παιχνίδι πρωτοφανούς εμπαιγμού της εξουσίας. Δηλαδή όταν κλείνει το Αρκάδιον τη θέση του παίρνει η Παρρησία και αντιστρόφως. Το πόσο εξόφθαλμος ήταν ο εμπαιγμός της τουρκικής εξουσίας καταφαίνεται από το γεγονός ο Καλαϊτζάκης δεν έμπαινε στον κόπο να χρησιμοποιήσει διαφορετική αρίθμηση των φύλλων για κάθε εφημερίδα, αλλά διατηρούσε την ίδια αρίθμηση και για τους δύο τίτλους! Μιράτ Γκιρίτ (Κάτοπτρο της Κρήτης)           Αύγουστος 1886 έως  (άγνωστο)    Χανιά Τουρκόφωνη εφημερίδα  Χανίων Άμυνα   Σεπτέμβριο 1885  έως  Οκτώβριο 1888    Εκδότης  Γύπαρης Γεώργιος  Χανιά Καρτερία                          1886    έως  (άγνωστο)                         Ρέθυμνο Ίδη  Μάρτιο 1888  έως Ιούνιο 1889 Εκδότης  Καλοειδάς Χ.Α.   Ρέθυμνο Αλήθεια            Ιανουάριος 1888 έως Δεκέμβριο 1889          Χανιά Λευκά Όρη      Δεκέμβριο 1888 έως  (άγνωστο)               Χανιά         Στις 5-6-1889,διακόπηκε η κυκλοφορία των εφημερίδων, αφού κηρύχθηκε στρατιωτικός νόμος στο νησί και ανακλήθηκαν τα προνόμια που είχαν παραχωρηθεί με τη Σύμβαση της Χαλέπας. Μεσόγειος Δεκέμβριος 1891 έως  Νοέμβριος 1892  Χανιά       

Ηράκλειον      Αύγουστο 1893  έως Αύγουστο 1896     Εκδότης  Αλεξίου Στυλιανός . Μ   Ηράκλειο Χακιχάτ  (Αλήθεια)  Ιανουάριος  1894 έως Δεκέμβριος 1895  Χανιά                  Τουρκόφωνη εφημερίδα  Χανίων Αυγή                         Απρίλιο 1895 έως Οκτώβριο 1895      Χανιά              1896   έναρξη της περιόδου της Αυτονομίας της Κρήτης Μικρά Εφημερίς          Νοέμβριος 1896 έως   Δεκέμβριος 1896    Χανιά Πρόοδος                         05-Ιαν1897  έως 12-Ιαν-1897               Ηράκλειο        Αναγέννησις  Δεκέμβριο 1898  έως Νοέμβριο 1907   Εκδότης  Παπαδάκης Θεμ. Γ. Ρέθυμνο,  ακολουθεί φιλοπριγκιπική στάση , δηλαδή τάσσεται  υπέρ του Ύπατου Αρμοστή Πρίγκιπα Γεωργίου και της πολιτικής του

Επίσημος  Εφημερίς της Κρητικής Πολιτείας

 25- Δεκεμβρίου  1898 έως 31- Δεκεμβρίου 1915          Χανιά

 

 
Ρέθυμνον    Νοέμβριος 1898  έως Δεκέμβριο 1898   Εκδότης  Καλαϊτζάκης Στυλιανός   Ρέθυμνο

Κρήτη     Δεκέμβριο 1898   έως Φεβρουάριο 1899 Εκδότης Ιωάννης Σειράγας Ρέθυμνο

Επιθεώρησις         Οκτώβριο 1899  έως Οκτώβριο 1900            Χανιά Έρευνα    Ιούλιο 1899 έως Μάρτιος 1900    Χανιά   ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ  1899 έως  (άγνωστο ) Εκδότης Μαρκόπουλος Δευκαλίων Σ. Ηράκλειο 1900     ΑΛΗΘΕΙΑ    1900 έως  (άγνωστο )   Εκδότης  Αλεξίου Σ.    Ηράκλειο ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΙΣ  1900 έως1905  Εκδότης  Παπαδόπετρος Γ. Θεμιστοκλής Παπαδάκης Ρέθυμνο  φιλοπριγκιπική 

 Κήρυξ 1901 έως 2005           Εκδότης  Κοτζαμπασάκης Παρ.     Χανιά                                

 Ίσως η πιο Ιστορικότατη  Κρητική  εφημερίδα  είναι ο Κήρυξ  των Χανίων η οποία εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1901, από τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Ο «νέος Κήρυκας» διαδέχθηκε τον «Κήρυξ» τον Ιούνιο του 2005  έως τον Ιανουάριο του 2011 που έκλεισε οριστικά .

 Ιστοσελίδα    http://www.kirikas.net/news/index.php

http://www.kirikas.net/news/content/view/1590/51/lang,/

 ΕΛΛΑΣ    1901 έως  (άγνωστο )     Εκδότης  Παπαδάης Ιωάννης     Χανιά       ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΣ   1901 έως  1904 Εκδότης Κωστογιάννης Στυλιανός Ρέθυμνο        ,μια από τις πλέον αξιόλογες εφημερίδες της εποχής, δεδομένου ότι φιλοξένησε σημαντικά λογοτεχνικά, ιστορικά και λαογραφικά κείμενα, με φιλοπριγκιπική στάση . ΝΟΜΟΣ    1901 έως  (άγνωστο )  Εκδότης  Μαρκόπουλος Γεωργιος Σ. Ηράκλειο ΝΕΑ ΕΡΕΥΝΑ  1902 έως  (άγνωστο )  Εκδότης  Φραντζεσκάκης Μ. - Μπορτόλης Λ.  Χανιά           ΣΗΜΑΙΑ  1902 έως  (άγνωστο )  Εκδότης             Διγενάκης Κωνσταντίνος Ι. Χανιά    ΙΔΗ  1903 έως (άγνωστο )  Εκδότης  Παπαδάκης Θεμ. Γ. Ρέθυμνο ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ  1907 έως (άγνωστο)  Εκδότης  Στυλ. Καλαϊτζάκης, Ρέθυμνο  φιλοβενιζελική υποστηρίζοντας δηλαδή  την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΙΣ   1908 έως (άγνωστο )     Εκδότης   Γεωργίος Σμπώκος Ρέθυμνο ΕΝΩΣΙΣ  1909 έως (άγνωστο )     Εκδότης   Βασίλειος Στ. Καλαϊτζάκης  Ρέθυμνο φιλοβενιζελική ΔΡΑΣΙΣ   1910  έως (άγνωστο )  Εκδότης Στυλ. Ε. Καλαϊτζάκης               Ρέθυμνο ΘΑΡΡΟΣ     1911 έως (άγνωστο)              Εκδότης  Ανδρουλιδάκης Μίνως Κ. Ρέθυμνο Χαρακτηριστικό αυτής της εφημερίδας ήταν ότι τυπωνόταν όπως η Εστία των Αθηνών, δηλαδή με την τελευταία σελίδα για πρώτη. ΜΟΥΝΤΑΦΑΑ ( Άμυνα) 1911 έως (άγνωστο)  τουρκόφωνη εφημερίδα Ρέθυμνου όργανο των Νεότουρκων ΤΟ ΑΡΚΑΔΙ  1912 έως (άγνωστο)   Εκδότης  Ιωάννης Δ. Παλιεράκης Ρέθυμνο (ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ    Σεπτέμβριος 1912 ( η έκδοση συνεχίζεται)   Εκδότης  Καλαϊτζάκης Βασίλειος   Ρέθυμνο   Καθημερινή πολιτική  εφημερίδα  

 Ιστοσελίδα  http://www.kritep.gr/portal/index.php?ke           
         

 * * *   

ΠΗΓΕΣ :

http://www.perifereianews.gr/portal/page?_pageid=134,201156&_dad=portal&_schema=PORTAL

http://www.libret.gr/silogi.html 

 http://www.typography-museum.gr/typography.php#6

 http://arxeiomnimon.gak.gr/browse/resource.html?tab=01&id=164975

http://sitianews.blogspot.gr/2008/10/blog-post_5904.html

http://www.kairatos.com.gr/bikelaia/efimerides.htm

 http://agonigrammi.wordpress.com/2012/03/29/%CF%84%CE%BF-%CF%87%CF%81%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CF%81%CE%B5%CE%B8%CE%B5%CE%BC%CE%BD%CE%B9%CF%8E%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%85-%CF%84%CF%8D%CF%80%CE%BF%CF%85-1881-2011/

Συνεχίζεται   πατήστε εδώ για το ( ΙΙ ) Μέρος