Tρία κάστρα της Κρήτης.
Απόσπασμα (Σούδα) από μια πολύ ενδιαφέρουσα και εμπεριστατωμένη μελέτη του Αντιστράτηγου, Προέδρου της Ελληνικής Επιτροπής Στρατιωτικής Ιστορίας κ. Ιωάννη Κακουδάκη. Ο κ. Κακουδάκης παρουσιάζει τεκμηριωμένα, τα σημαντικότερα, τρία από τα εννέα κάστρα του νησιού μας: Τη Γραμβούσα, τη Σούδα και τη Σπιναλόγκα. Η εργασία αυτή μπορεί - πέρα από την αξία της ως δημοσίευμα - να αποτελέσει και σημαντικό στοιχείο για κάθε μελετητή της Ελληνικής Ιστορίας. ΣΟΥΔΑ
Ο κόλπος της Σούδας, 8 χλμ. ανατολικά των Χανίων, είναι ένα από τα ασφαλέστερα φυσικά λιμάνια της Μεσογείου. Κύρια χαρακτηριστικά του είναι ο ευνοϊκός προσανατολισμός, το ικανοποιητικό βάθος, το στενό στόμιο με πλάτος 2.6 χλμ. και μήκος 8 χλμ. και οι πολλαπλές του διευκολύνσεις. Γι’ αυτό, κατά τη διάρκεια των τελευταίων έξι αιώνων τουλάχιστον, ίσως και παλαιότερα, χρησιμοποιήθηκε ως ναύσταθμος, όπως και σήμερα. Το όνομα του προέρχεται από τη λατινική λέξη sudes = πάσσαλος, χαράκωμα, στενή δίοδος.
Στην είσοδο του λιμανιού, στη ΒΑ πλευρά, βρίσκεται η βραχονησίδα της Σούδας. Εδώ αρχικά υπήρχε μόνο ένα μοναστήρι του Αγ. Νικολάου και γι’ αυτό το νησί πριν οχυρωθεί λεγόταν Φραρονήσι (Φράροι ή Φλώροι είναι οι καθολικοί μοναχοί). Στη βορειοδυτική πλευρά του, βρίσκεται ένα άλλο μικρό νησάκι σχεδόν στρογγυλό, που αναφέρεται στους βενετσιάνικους χάρτες ως «νησί των κουνελιών». Στην αρχαιότητα τα νησάκια αυτά λεγόταν Λευκαί, είτε λόγω του φυσικού τους χρώματος, είτε γιατί κατά τη μυθολογία στο σημείο αυτό είχαν καταποντιστεί οι Σειρήνες, μετά την ήττα τους από τις Μούσες σε μουσικό διαγωνισμό και «άσπρισαν από το κακό τους» (Στεφ. Βυζάντιος).9
Ο περίβολος του φρουρίου κύκλωνε όλο το νησί, εκτός από την ανατολική πλευρά. Η περιμετρική τείχιση ήταν, άλλωστε, και η μοναδική λύση, γιατί το μικρό ύψος της νησίδας σε σχέση με τον περίγυρο (υψόμετρο μόλις 29 μ.) δημιουργούσε πρόβλημα στην άμυνα. Το φρούριο είχε συνολική έκταση 85 στρέμματα. Στο βόρειο και δυτικό τμήμα του περιβόλου διαμορφώθηκε πλήρες (προμαχωνικό )μέτωπο: Το τείχος ενισχυόταν με τέσσερις προμαχώνες που συνδέονταν με ευθύγραμμα τμήματα προσαρμοσμένα στη διαμόρφωση του εδάφους. Στη βόρεια πλευρά ήταν ο επιπρομαχώνας Mocenigo, το νεκροταφείο και μια δεξαμενή.
Η ύδρευση αποτελούσε σοβαρό πρόβλημα. Γινόταν από δεξαμενές, αλλά το νερό που συγκέντρωναν έφθανε για 500 στρατιώτες και αρκούσε μόνο για 8 μήνες. Το πρόβλημα λύθηκε, όταν κατά την πολιορκία οι Τούρκοι έριξαν μία βόμβα που έπεσε πάνω σε ένα βράχο, τον έσπασε και βρέθηκε μια πηγή πόσιμου νερού.10
Το 1646 οι Τούρκοι επιτέθηκαν, ενώ ακόμη γίνονταν έργα και τότε φάνηκαν οι αδυναμίες του. Τα τουρκικά κανόνια ισοπέδωσαν τις αποθήκες, τους στρατώνες και άλλες εγκαταστάσεις, όμως οι αμυνόμενοι δεν έχασαν το θάρρος τους, ώσπου ο εχθρός είδε το μάταιο της προσπάθειας του και σταμάτησε την επίθεση. Τότε οι Βενετοί άρχισαν να ανοικοδομούν τα ερείπια. Διοικητής ήταν ο Gerolano Dona, ο οποίος γράφει στην αναφορά του(1647): «Σήμερα ύψωσα στο υψηλότερο σημείο του φρουρίου τη σημαία για να δείξουμε στον εχθρό την αφοβία μας και ότι δεν τον λαμβάνουμε υπόψη».
Οι Τούρκοι δεν κατάφεραν να το κατακτήσουν το1669 και παρέμεινε στα χέρια των Βενετών για μισό αιώνα μετά την κατάληψη της Κρήτης. Έγινε ανεπίσημη πρωτεύουσα του Βασιλείου της Κρήτης και οι Βενετοί το είχαν ονομάσει «Οφθαλμό του Βασιλείου». Σταδιακά έγινε καταφύγιο Κρητών επαναστατών Το 1692 οι κάτοικοι του φρουρίου είχαν φθάσει τους 600 και αργότερα τους 800 (με την έκρηξη του τελευταίου βενετοτουρκικού πολέμου). Η Σούδα ήταν βάση κουρσάρων σύμφωνα με σουλτανικό φιρμάνι του 1715.11
Πολιορκήθηκε σκληρά για 72 ημέρες κατά τον τελευταίο ^ενετοτουρκικό πόλεμο και παραδόθηκε μετά από ηρωική αντίσταση στις 27 Σεπτεμβρίου 1715, όχι τόσο από αμυντική ανεπάρκεια, αλλά κυρίως για λόγους πολιτικούς (έλλειψη ενδιαφέροντος από τη μητρόπολη). Έτσι, έσβησε και το τελευταίο ίχνος της Βενετσιάνικης κυριαρχίας στην Κρήτη.12
Στην περίοδο της τουρκοκρατίας εξακολούθησε να προσφέρει τις υπηρεσίες του στους νέους του κυρίαρχους. Έγινε πολεμικός ναύσταθμος, μόνιμο αγκυροβόλιο και σταθμός ανεφοδιασμού του μουσουλμανικού στόλου. Μετά το 1821 έγινε επίκεντρο πολεμικών επιχειρήσεων Ελλήνων και Τούρκων. Η Σούδα και η Σπιναλόγκα ήταν τα τελευταία καταφύγια των χαΐνηδων13 (επαναστατών).
Παρέμεινε στα χέρια των Τούρκων ως το 1898. Στις 3 Νοεμβρίου του έτους αυτού αποχώρησε και η τελευταία τουρκική δύναμη, 100 άνδρες. Την εποχή της Κρητικής Πολιτείας 1898 - 1913, η Σούδα έγινε επίκεντρο ενδιαφέροντος των Μεγάλων Δυνάμεων (4 στόλων). Την περίοδο αυτή κτίστηκε και ο Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου.
Στις 14 Φεβρουαρίου 1913 αφαιρέθηκε η τουρκική σημαία από τενεκέ, που είχαν τοποθετήσει οι Τούρκοι, θέλοντας να διατηρήσουν την τοπική επικυριαρχία τους, και στη θέση της τοποθετήθηκε μια μαρμάρινη στήλη με την επιγραφή:
Απόσπασμα (Σούδα) από μια πολύ ενδιαφέρουσα και εμπεριστατωμένη μελέτη του Αντιστράτηγου, Προέδρου της Ελληνικής Επιτροπής Στρατιωτικής Ιστορίας κ. Ιωάννη Κακουδάκη. Ο κ. Κακουδάκης παρουσιάζει τεκμηριωμένα, τα σημαντικότερα, τρία από τα εννέα κάστρα του νησιού μας: Τη Γραμβούσα, τη Σούδα και τη Σπιναλόγκα. Η εργασία αυτή μπορεί - πέρα από την αξία της ως δημοσίευμα - να αποτελέσει και σημαντικό στοιχείο για κάθε μελετητή της Ελληνικής Ιστορίας. ΣΟΥΔΑ
Ο κόλπος της Σούδας, 8 χλμ. ανατολικά των Χανίων, είναι ένα από τα ασφαλέστερα φυσικά λιμάνια της Μεσογείου. Κύρια χαρακτηριστικά του είναι ο ευνοϊκός προσανατολισμός, το ικανοποιητικό βάθος, το στενό στόμιο με πλάτος 2.6 χλμ. και μήκος 8 χλμ. και οι πολλαπλές του διευκολύνσεις. Γι’ αυτό, κατά τη διάρκεια των τελευταίων έξι αιώνων τουλάχιστον, ίσως και παλαιότερα, χρησιμοποιήθηκε ως ναύσταθμος, όπως και σήμερα. Το όνομα του προέρχεται από τη λατινική λέξη sudes = πάσσαλος, χαράκωμα, στενή δίοδος.
Στην είσοδο του λιμανιού, στη ΒΑ πλευρά, βρίσκεται η βραχονησίδα της Σούδας. Εδώ αρχικά υπήρχε μόνο ένα μοναστήρι του Αγ. Νικολάου και γι’ αυτό το νησί πριν οχυρωθεί λεγόταν Φραρονήσι (Φράροι ή Φλώροι είναι οι καθολικοί μοναχοί). Στη βορειοδυτική πλευρά του, βρίσκεται ένα άλλο μικρό νησάκι σχεδόν στρογγυλό, που αναφέρεται στους βενετσιάνικους χάρτες ως «νησί των κουνελιών». Στην αρχαιότητα τα νησάκια αυτά λεγόταν Λευκαί, είτε λόγω του φυσικού τους χρώματος, είτε γιατί κατά τη μυθολογία στο σημείο αυτό είχαν καταποντιστεί οι Σειρήνες, μετά την ήττα τους από τις Μούσες σε μουσικό διαγωνισμό και «άσπρισαν από το κακό τους» (Στεφ. Βυζάντιος).9
Ο περίβολος του φρουρίου κύκλωνε όλο το νησί, εκτός από την ανατολική πλευρά. Η περιμετρική τείχιση ήταν, άλλωστε, και η μοναδική λύση, γιατί το μικρό ύψος της νησίδας σε σχέση με τον περίγυρο (υψόμετρο μόλις 29 μ.) δημιουργούσε πρόβλημα στην άμυνα. Το φρούριο είχε συνολική έκταση 85 στρέμματα. Στο βόρειο και δυτικό τμήμα του περιβόλου διαμορφώθηκε πλήρες (προμαχωνικό )μέτωπο: Το τείχος ενισχυόταν με τέσσερις προμαχώνες που συνδέονταν με ευθύγραμμα τμήματα προσαρμοσμένα στη διαμόρφωση του εδάφους. Στη βόρεια πλευρά ήταν ο επιπρομαχώνας Mocenigo, το νεκροταφείο και μια δεξαμενή.
Η ύδρευση αποτελούσε σοβαρό πρόβλημα. Γινόταν από δεξαμενές, αλλά το νερό που συγκέντρωναν έφθανε για 500 στρατιώτες και αρκούσε μόνο για 8 μήνες. Το πρόβλημα λύθηκε, όταν κατά την πολιορκία οι Τούρκοι έριξαν μία βόμβα που έπεσε πάνω σε ένα βράχο, τον έσπασε και βρέθηκε μια πηγή πόσιμου νερού.10
Το 1646 οι Τούρκοι επιτέθηκαν, ενώ ακόμη γίνονταν έργα και τότε φάνηκαν οι αδυναμίες του. Τα τουρκικά κανόνια ισοπέδωσαν τις αποθήκες, τους στρατώνες και άλλες εγκαταστάσεις, όμως οι αμυνόμενοι δεν έχασαν το θάρρος τους, ώσπου ο εχθρός είδε το μάταιο της προσπάθειας του και σταμάτησε την επίθεση. Τότε οι Βενετοί άρχισαν να ανοικοδομούν τα ερείπια. Διοικητής ήταν ο Gerolano Dona, ο οποίος γράφει στην αναφορά του(1647): «Σήμερα ύψωσα στο υψηλότερο σημείο του φρουρίου τη σημαία για να δείξουμε στον εχθρό την αφοβία μας και ότι δεν τον λαμβάνουμε υπόψη».
Οι Τούρκοι δεν κατάφεραν να το κατακτήσουν το1669 και παρέμεινε στα χέρια των Βενετών για μισό αιώνα μετά την κατάληψη της Κρήτης. Έγινε ανεπίσημη πρωτεύουσα του Βασιλείου της Κρήτης και οι Βενετοί το είχαν ονομάσει «Οφθαλμό του Βασιλείου». Σταδιακά έγινε καταφύγιο Κρητών επαναστατών Το 1692 οι κάτοικοι του φρουρίου είχαν φθάσει τους 600 και αργότερα τους 800 (με την έκρηξη του τελευταίου βενετοτουρκικού πολέμου). Η Σούδα ήταν βάση κουρσάρων σύμφωνα με σουλτανικό φιρμάνι του 1715.11
Πολιορκήθηκε σκληρά για 72 ημέρες κατά τον τελευταίο ^ενετοτουρκικό πόλεμο και παραδόθηκε μετά από ηρωική αντίσταση στις 27 Σεπτεμβρίου 1715, όχι τόσο από αμυντική ανεπάρκεια, αλλά κυρίως για λόγους πολιτικούς (έλλειψη ενδιαφέροντος από τη μητρόπολη). Έτσι, έσβησε και το τελευταίο ίχνος της Βενετσιάνικης κυριαρχίας στην Κρήτη.12
Στην περίοδο της τουρκοκρατίας εξακολούθησε να προσφέρει τις υπηρεσίες του στους νέους του κυρίαρχους. Έγινε πολεμικός ναύσταθμος, μόνιμο αγκυροβόλιο και σταθμός ανεφοδιασμού του μουσουλμανικού στόλου. Μετά το 1821 έγινε επίκεντρο πολεμικών επιχειρήσεων Ελλήνων και Τούρκων. Η Σούδα και η Σπιναλόγκα ήταν τα τελευταία καταφύγια των χαΐνηδων13 (επαναστατών).
Παρέμεινε στα χέρια των Τούρκων ως το 1898. Στις 3 Νοεμβρίου του έτους αυτού αποχώρησε και η τελευταία τουρκική δύναμη, 100 άνδρες. Την εποχή της Κρητικής Πολιτείας 1898 - 1913, η Σούδα έγινε επίκεντρο ενδιαφέροντος των Μεγάλων Δυνάμεων (4 στόλων). Την περίοδο αυτή κτίστηκε και ο Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου.
Στις 14 Φεβρουαρίου 1913 αφαιρέθηκε η τουρκική σημαία από τενεκέ, που είχαν τοποθετήσει οι Τούρκοι, θέλοντας να διατηρήσουν την τοπική επικυριαρχία τους, και στη θέση της τοποθετήθηκε μια μαρμάρινη στήλη με την επιγραφή:
Το λιμάνι της Σούδας δοκιμάστηκε σκληρά και στον Α' και στον Β' Παγκόσμιο πόλεμο. Στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, στην ακτή προς το Ακρωτήρι τορπιλίστηκε το υπερωκεάνιο Μινεβάσκα 27.000 τόνων. Στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο χρησιμοποιήθηκε ως λιμάνι ανεφοδιασμού και εξόρμησης του αγγλικού στόλου
9. Σπανάκης, Η Κρήτη Β’.
10. Όπως αναφέρει ο Coronelli, βλ. Gerola Munumenti IV, 33.
11. Aρακαδάκη1999, 74
12. Mέρτζιος 1956, 26.
13. Αρακαδάκη 1999, 74.
14. Σπανάκης, Η Κρήτη Β’, 346-349.
ΠΗΓΗ
Εφημερίδα ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ
Αναδημοσίευση αποσπάσματος
9. Σπανάκης, Η Κρήτη Β’.
10. Όπως αναφέρει ο Coronelli, βλ. Gerola Munumenti IV, 33.
11. Aρακαδάκη1999, 74
12. Mέρτζιος 1956, 26.
13. Αρακαδάκη 1999, 74.
14. Σπανάκης, Η Κρήτη Β’, 346-349.
ΠΗΓΗ
Εφημερίδα ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ
Αναδημοσίευση αποσπάσματος
Tρία κάστρα της Κρήτης
Θέματα & Αφιερώματα 18/6/2003
Θέματα & Αφιερώματα 18/6/2003
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Μην πυροβολείτε ασκόπως