Κουζουλάδες : John Pendlebury ο κατάσκοπος αρχαιολόγος που ήξερε κάθε πατουχιά της Κρήτης.

29 Ιουλίου 2016

John Pendlebury ο κατάσκοπος αρχαιολόγος που ήξερε κάθε πατουχιά της Κρήτης.

John Pendlebury Άγγλος αρχαιολόγος, ο οποίος, λίγα

χρόνια πριν από το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, διέσχισε με τα πόδια την Κρήτη σε όλο το μήκος της ακολουθώντας διαδρομές δρόμων και μονοπατιών που θεωρούσε αρχαία.

Ο Βρετανός αρχαιολόγος εκτελέστηκε από τους Γερμανούς κατακτητές στις 22 Μαΐου 1941. Ο Pendlebury είχε διτελέσει Επιμελητής της Βρετανικής Σχολής Αθηνών στην Κνωσό τη δεκαετία του 1930, οπότε και είχε εργαστεί μαζί με τον Arthur Evans στις τελευταίες του ανασκαφές στην Κνωσό και αναστηλωτικές εργασίες στο Ανάκτορο.

Η αρχαιολογική έρευνα οδήγησε τον Pendlebury στο Λασίθι, όπου και έσκαψε τη Μινωική θέση Καρφί και το σπήλαιο Τράπεζας. Δεινός ορειβάτης και λάτρης της Κρητης, ο Pendlebury τους τελευταίους μήνες πριν το θάνατό του είχε αρχίσει να συνεργάζεται στενά με Κρητικούς για την οργάνωση της αντίστασης σε περίπτωση εισβολής των Γερμανών στην Κρήτη. Και γι αυτό ένα από τα πρώτα μελήματα των Γερμανών ήταν να τον συλλάβουν και να τον εκτελέσουν. Το αντιστασιακό έργο του Pendlebury συνέχισαν άλλοι βρετανοί, όπως ο συνάδελφός του Pendlebury και πρώην Υποδιευθυντής της Βρετανικής Σχολής Αθηνών, Tom Dunbabin.

JOHΝ PENDEEBURΥ

'Ο Jοhn Devitt Strongfellow Pendlebury, Υιός τοΰ Δρος Η.S. Pendlebury, διακεκριμένου χειρουργού καί παθολόγου, έγεννήθη έν Λονδίνο τό 1904 καί έξεπαιδεΰθη εις τό Winchester School και εις το Penbroke College τοΰ Καΐμπριτζ.’Ακόμη καί ώς μαθητής έπέδειξεν ιδιαίτερον ενδιαφέρον διά τήν αιγυπτιολογίαν καί τούς κλασικούς καί ενωρίς εταξίδευσεν εις τήν Ελλάδα, χωρίς όμως τότε νά επισκεφθή καί τήν Κρήτην, τήν νήσον τήν όποιαν τόσον ήγάπησε καί εις ΰπεράσπισιν τής όποιας τόσον προθύμως έθυσιάσθη.

Είς τό Cambridge, οπού τό πρώτον τόν συνήντησα, διέπρεψε το σον ώς εξαίρετος αθλητής όσον καί σπουδαστής καί ήτο υπερήφανος, διότι άντεπροσοπευσε τήν ’Αγγλίαν είς το άλμα είς ΰψος κατά τους ’Ολυμπιακούς ’Αγώνας.

Άπεστάλη ώς σπουδαστής τής Βρεττανικής Σχολής ’Αρχαιολογίας είς τάς ’Αθήνας το 1927 και το επόμενον έτος ένυμφεύθη την συσπουδάστριάν του Hilda White, εξ ής απέκτησε υιόν καί κόρην.

Παρεστάθη αύτη ώς βοηθός είς το αρχαιολογικόν του έργον μέχρι τοϋ 1939.Αί κΰριαι δημοσιεύσεις του υπήρξαν τά Aegyptiaca (1930), τό Handbook to the Palace of Minos (1933) και το Archaeology of Crete (1939).

Παραλλήλως μέ τήν εργασίαν του είς τάς ανωτέρω δημοσιεύσεις ό Ρ. ύπήρξεν επί επτά έτη Διευθυντής των άνασκαφών τής Tell el Aniarna έν Αϊγυπτω καί επί εξ έτη ’Επιμελητής τής ’Αγγλικής Άρχαιολ. Σχολής εν Κνωσώ ,δημοσιεύσας πολυτίμους εκθέσεις των άνασκαφών του είς άμφοτέρους τούς χώρους τοΰτους καί είς τό Τζερμιάδο Λασηθίου, ώς καί άνεκτίμητον κατάλογον τοΰ Στρωματογραφικοΰ Μουσείου τής Κνωσού.

Είς τάς εργασίας του ταύτας έσχε βοηθούς, πλήν τής συζΰγου του, καί άλλα μέλη της ’Αγγλικής Σχολής. Ό Ρ. ’ωδοιπόρησε ευρύτατα πεζή έφ’ ολοκλήρου τής Κρήτης καί ουδείς θά ήδΰνατο νά τόν συναγωνισθή είς τήν γνώσιν των όρέων καί διαβάσεων τής νήσου. Άγωγιάται θά ήδΰναντο καλύτερον τούτου νά γνωρίζουν τάς ιδίας αυτών μικράς περιοχάς, αλλά ουδείς έγνώριζε τό σΰνολον τής νήσου κάλλιον τοΰ Ίωάννου Πεντλέμπιουρυ, ουδείς είχε τόσους φίλους είς τόσα χωρία, όσους οΰτος.

Το 1940 διωρίσθη υποπρόξενος τής Βρεττανίας εις τό ’Ηράκλειον καί όταν οί ’Ιταλοί Εϊσέβαλον είς τά ελληνικά σύνορα έλαβε τήν θέσιν τοΰ Άξιωματικοΰ Συνδέσμου μεταξύ των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων καί τής Βρεττανικής Στρατιωτικής ’Αποστολής. Έπικειμένης τής γερμανικής εισβολής είς τήν νήσον άνέλαβε τήν οργάνωσιν ομάδων κλεφτοπολέμου επί των ορέων τής νήσου.

Τήν 21^ην Μαΐου, οπότε έξαπελύθη ή δι’ αλεξιπτωτιστών γερμανική έπίθεσις κατά τοϋ ’Ηρακλείου, ’ο Ρ. έλαβεν ενεργόν μέρος είς τήν άμυναν: τό απόγευμα άπεφάσισε νά άποπειραθή τολμηράν καί αυτόβουλον προσπάθειαν διασπάσεως τής ζώνης των αλεξιπτωτιστών, ϊνα φθάση είς τό χ. Κρουσώνας, τό οποίον είχε καθορίσει ώς βάσιν τοΰ κλεφτοπολέμου του.

Ό Πέντλεμπιουρυ έπληγώθη είς τήν τοποθεσίαν Καμίνια ’εξω τής Πόρτας των Χανιών τής πόλεως’ Ηρακλείου, ενώ έπυροβόλει άλεξιπτωτιστάς καί διηύθυνε τό πϋρ ελληνικού πολυβόλου. Μετεκομίσθη είς παρακείμενον οϊκίσκον, όπου αί πληγαί του επεδέθησαν υπό γερμανοΰ ιατρού, όστις ύπεσχέθη νά τόν άποστείλη τήν έπομένην είς νοσοκομεΐον.

Τήν έπομένην όμως κατέφθασαν εκεί δύο άλλοι άλεξιπτωτισταί καί άπέπεμψαν τήν γυναίκα τοϋ οϊκίσκου. Τούς είδον άργότερον άνακρίνοντας τόν Ρ. ’εξω τοΰ οϊκίσκου περί των θέσεων των βρεττανικών δυνάμεων καί άφοΰ τρίς ήρνήθη νά δώση πληροφορίαν, τον έπυροβόλησαν και τον έρριψαν άπνουν.

'Ο πρόωρος θάνατος τοΰ ΓΙέντλεμπιουρυ υπήρξε μεγάλη απώλεια διά τό κίνημα τής άντιστάσεως, άλλα εκ τοΰ έργου του σημαντικόν μέρος παρέμεινε και υπάρχουν Καπετάνιοι, τώρα φημισμένοι μεταξύ των ανταρτών, οι οποίοι δια πρώτην φοράν έστρατολογήθησαν ΰπ’ αύτοϋ.

Είναι δΰσκολον νά συγκεφαλαιώση τις εις όλίγας λέξεις τά προτερήματα εκείνου, τόν όποιον προσωπικώς έσεβάσθη ως άνθρωπον και ήγάπησεν ως φίλον, αλλά τουλάχιστον θά έπεθυμουν εγώ νά τονίσω την πολυμέρειαν καί πληρότητα τής έκφράσεώς του.

Το ενδιαφέρον καί ό ζήλος ήσαν εξ ίσου έντονα, είτε συνεζήτει δι’ αρχαιολογίαν είτε δια τό κρίκετ, τήν κρητικήν διάλεκτον, τήν αγγλικήν λογοτεχνίαν ή διά τόν καλύτερον οίνον κάποιας περιοχής.

Ή ζωή του καί ό θάνατός του υπήρξαν όποια αυτός οΰτος θά έπεθύμει' μάς έρχονται εις τόν νοϋν οί στίχοι τοΰ Stevenson:

Under the wide and starry sky

Dig my grave and let me lie

Glad did I live and gladly die,

And I laid me down with a will.*

RICHARD HUTCHINSON

Curator at Knossos)

(Έκ τοΰ Άγγλικοΰ)

Κάτω από τ’ άστρα τ’ ανοιχτού ουρανού,

για νά ξαπλώσω, σκάψε μου τό μνήμα"

— ζωή καί θάνατος γιά μέ χαρά —

μέ προθυμιά σ’ αυτό οδηγώ τό βήμα.