Μιτάτο (το θολιαστό σπίτι)

Αρχιτεκτονική Κρήτης

Το θολιαστό σπίτι ή αλλιώς σπιτοκάλυβο είναι πέτρινο καμπυλόμορφο σπίτι, κυκλικού συνήθως σχήματος σκεπαζόμενο με "ψευτοθόλο". Σήμερα υπάρχει μόνο σε έρημες τοποθεσίες και κατοικείται από βοσκούς.
Το συναντούμε στο οροπέδιο της Νίδας, στον Ψηλορείτη, στα Σφακιά αλλά και σε άλλες περιοχές. Η μορφή του είναι όμοια με τις προϊστορικές κυκλικές καλύβες της Σκωτίας και της Ιρλανδίας, τα χτίσματα με εκφορικό θόλο στην Απουλία, στη Σαρδηνία και στις Βαλεαρίδες. Βασικά υλικά του είναι τα κλαδιά και η πέτρα καθώς η έλλειψη ξυλείας είναι πλήρεις από την περιοχή. Στο πέρασμα των χρόνων δέχτηκε τροποποιήσεις και έτσι σήμερα μπορούμε να το βρούμε με ελλειπτικό σχήμα, στεγασμένο με δώμα - με λιακό - οριζόντιο και παραδοσιακό.

Το καμπυλόσχημο αυτό σπίτι δεν κατοικείται πια μόνιμα, αποτελεί εποχιακό καταφύγιο από τους βοσκούς

και βρίσκεται μακριά από τα χωριά, ψηλά στα βουνά. Τα περισσότερα από αυτά που έχουν σωθεί μέχρι σήμερα βρίσκονται σε άσχημη κατάσταση εξαιτίας της περαστικής χρήσης τους.

Όπως προαναφέρθηκε, το κυκλικό ή ελλειψοειδές σχήμα του καταλήγει σ`έναν ψευτοθόλο. Ο θόλος αυτός, κατασκευασμένος από σχιστόπλακα, είναι υπερυψωμένος έτσι ώστε στη μέση του σπιτιού ο άνθρωπος να στέκεται όρθιος ενώ στα πλαϊνά του πρέπει να σκύβει. Η πόρτα είναι στενή και χαμηλή, ενώ παράθυρα δεν υπάρχουν. Για την κατασκευή χώρων μαγειρέματος και τζακιού χρησιμοποιούνται πέτρες, ενώ οι κατασκευές αυτές είναι πολύ απλές και λιτές. Επίσης μια μεγάλη σχιστόπλακα χρησιμοποιείται για τραπέζι.

Αρχικά στο θολιαστό σπίτι δεν υπήρχε κανένα άνοιγμα εκτός από την πόρτα. Όμως ήταν εξαιρετικά δύσκολος ο εξαερισμός και ο φυσικός φωτισμός του χώρου. Με την εξέλιξη της μορφής του, δημιουργείται ένα άνοιγμα στην κορυφή του θόλου με απλό τράβηγμα μερικών πετρών, βοηθώντας έτσι στην έξοδο του καπνού από τον χώρο. Αργότερα η πόρτα γίνεται ψηλότερη και το πάτωμα αποκτάει δύο επίπεδα δημιουργώντας ένα χώρο για ύπνο στρωμένο με θάμνους. Ακόμη ανοίγεται ένα μικρό παραθυράκι και μια θυρίδα χωνευτή στον τοίχο για το λυχνάρι, το μαχαίρι και ψωμί.

ΠΗΓΗ:

Αναδημοσίευση αποσπάσματος

http://hellas.teipir.gr/thesis/kriti/paradosi/spiti.htm