Η ανταρσία των χωρικών του Ρεθύμνου το 1571.

Η Πολιτική κοινωνική και στρατιωτική κατάσταση στην Κρήτη κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας.

Μετά την έναρξη της εκστρατείας των Τούρκων εναντίον της Κύπρου άρχισε μια νέα δύσκολη περίοδος για την Κρήτη. Οι συχνές ναυτικές επιδρομές τους εναντίον της είναι φανερά προμηνύματα του κινδύνου που την απειλούν. Και μετά την κατάκτηση της Κύπρου εντείνεται η αγωνία των Κρητικών. Πιστεύουν πως έρχεται πια η σειρά του μεγάλου νησιού τους, που έχει μεταβληθεί στον ακροτελεύτιο προμαχώνα των Βενετών προς την Ανατολή. Οι κάτοικοί του βρίσκονται στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Στον ορίζοντα συσσωρεύονται τα σύννεφα της μελλοντικής θύελλας, που θα ξεσπάσει ύστερ' από 70 χρόνια. Η μάχη της Κρήτης είναι πια εν όψει.

Αν λοιπόν η Γαληνότατη Δημοκρατία θέλει να κρατήσει την θέση της στην Ανατολική Μεσόγειο και γενικά το κύρος της μέσα στον ευρωπαϊκό κόσμο, πρέπει να μην χάση τον μεγάλον εκείνο προμαχώνα μέσα στην ανοικτή θάλασσα. Η κατάσταση όμως μέσα στο νησί δεν είναι καθόλου ευχάριστη. Οι κάτοικοι, ιδίως της υπαίθρου, είναι ταλαιπωρημένοι και αγανακτισμένοι από τις αλλεπάλληλες αγγαρείες και στρατεύσεις των Βενετών. Γι' αυτούς τους λόγους η στάση τους απέναντι του νησιού και των κατοίκων πρέπει

ν' αλλάξει. Και πραγματικά από τώρα και στο εξής-παρά τους εσωτερικούς και εξωτερικούς περισπασμούς των- αποστέλλουν εκεί ικανούς αξιωματικούς με οδηγίες για τα καθήκοντά τους, για την συμπεριφορά τους απέναντι των κατοίκων και ιδίως των φεουδαρχών, για την στάση τους απέναντι των Τούρκων, για τις επιθεωρήσεις που πρέπει να κάνουν κ. λ.. Όπως γράφει ο Moro στα 1602, «Η Κρήτη είναι ο σφυγμός και το κυριότερο νεύρο των θαλασσινών δυνάμεων της Βενετίας ». Μεγάλο όμως κίνδυνο παρουσιάζουν οι απέραντες ακτές, ο ανοικτές στον εχθρό, με τους πολλούς όρμους και τα λιμάνια και είναι αδύνατο να τις υπερασπιστούν, γιατί χρειάζονται πολλά στρατεύματα, πολύ περισσότερα απ' όσα είναι διαθέσιμα. Ούτε είναι εύκολο να μεταφερθούν γρήγορα οι άνδρες από το να μέρος στο άλλο, το τυχόν απειλούμενο, γιατί οι δρόμοι είναι πανάθλιοι και, ωσότου γίνει η μετακίνηση, ο εχθρός θα έχει αποβιβασθεί και θα έχη εισδύσει στο εσωτερικό. Μολαταύτα κατανοείται η ανάγκη να ληφθούν μέτρα, ώστε να εμποδισθή η απόβαση, τουλάχιστο στις παραλίες εκείνες, που βρίσκονται κοντά στις μεγάλες πόλεις, στον Χάνδακα και στα Χανιά. 

Στα 1571 γενικός προνοητής του νησιού διορίζεται ο Marino Cavalli με απόλυτη εξουσία στην ξηρά. Η θέση αυτή είναι ανώτερη από του δούκα της Κρήτης, γιατί αυτός τώρα από πρώτος διοικητής γίνεται ουσιαστικά μέλος του διοικητικού συμβουλίου. Ο Cavalli φτάνει στο νησί στις 17 Μαρτίου 1571 και μένει εκεί 22 μήνες . Βρήκε τους Κρητικούς, προ πάντων τους χωρικούς, πολύ ερεθισμένους, γιατί οι Βενετοί είχαν αρματώσει 20 γαλέρες (αντί για τις 10 η 12 που εξόπλιζαν πριν) και από τους 9.000 άνδρες, που είχαν επιβιβάσει σ' αυτές, λίγοι είχαν επιστρέψει στην πατρίδα τους. Άλλοι είχαν σκοτωθεί, άλλοι είχαν πεθάνει από αρρώστιες και άλλοι είχαν μείνει στα καράβια, χωρίς καμιά ελπίδα ν' απολυθούν. Και σα να μην έφτανε αυτό, ήλθε νέα διαταγή να εξοπλίσουν 40 ακόμη γαλέρες. Οι κάτοικοι αγανακτισμένοι αντιδρούσαν στην νέα στρατολογία και πολλοί απ' αυτούς, που στρατολογούσαν με ψεύτικες υποσχέσεις, λιποτακτούσαν και έφευγαν στα βουνά. Έτσι αναγκάζονταν οι Βενετοί να πιάνουν όσους τριγύριζαν ξένοιαστοι στους δρόμους, άνδρες συνήθως μεγάλης ηλικίας, γεγονός που μεγάλωνε ακόμη περισσότερο τον ερεθισμό των πνευμάτων. Ακόμη στρατολόγησαν 1.000 άνδρες για τις επισκευές των φρουρίων, αλλά πολλοί απ' αυτούς έφευγαν από την εργασία. Με αυτούς τους τρόπους στρατολογήθηκαν -εκτός από τα πληρώματα το στόλου (για 40 Κρητικές και 20 βενετικές γαλέρες) - και συγκεντρώθηκαν στο Μεγάλο Κάστρο (Χάνδακα) 5.000 Έλληνες, που συχνά δημιουργούσαν ταραχές και συμπλοκές στις πλατείες και στην αγορά , ενώ ο εχθρικός κίνδυνος ήταν άμεσος.

Τον ίδιο κιόλας χρόνο (1571) οι Τούρκοι με πολλά καράβια αποβιβάζονται στην Σούδα, περνούν από περιοχή σε περιοχή λεηλατώντας, καίοντας και αιχμαλωτίζοντας και έρχονται στο Ρέθυμνο στις 7 Ιουνίου, την μέρα που γιόρταζαν στο νησί το Corpus Cristi. Οι Έλληνες οπλοφόροι που αποτελούσαν την μικρή φρουρά του Ρεθύμνου βλέποντας τους Τούρκους δεν έδειξαν καμιά προθυμία να υπερασπίσουν την πόλη και σκορπίστηκαν. Αλλά και οι κάτοικοι της περιοχής που είχαν στρατολογηθεί για να την υπερασπίσουν, όπως γράφει στην έκθεσή του ο φρούραρχος του Χάνδακα Latinus Orsini, βρίσκοντάς την εγκαταλελειμμένη, για να εκδικηθούν «τους Βενετούς αρχόντους και κυρίους των» για τις καταπιέσεις τους λεηλάτησαν οι ίδιοι την πόλη κι' έπειτα βγήκαν έξω στα χωριά, για να σκοτώσουν τους άρχοντες που θα έβρισκαν στον δρόμο τους.

Πραγματικά οι διάφορες υπερβασίες των Βενετών είχαν φτάσει την εποχή εκείνη στα άκρα. Οι καταχρήσεις των υπαλλήλων, η βαριά φορολογία (ο λαός κατέβαλλε το τρίτο της παραγωγής του, σε μερικά μέρη και περισσότερο), που είχε ως αποτέλεσμα την τοκογλυφία των προνοητών και των Βενετοκρητικών, φαίνεται, αρχόντων, καθώς και η μαύρη αγορά με το αλάτι, είδος πρώτης ανάγκης για τον γεωργικό πληθυσμό (για το αλάτισμα των κρεάτων, ψαριών, ελιών, τυριού κ. λ.), συνετέλεσαν, ώστε την εποχή εκείνη να ξεσηκωθούν οι χωρικοί του Ρεθύμνου και γεμάτοι εκδικητικά αισθήματα να προβούν σε λεηλασίες και φόνους (Αύγουστος 1571). Απελπισμένοι ύστερα θέλησαν να έλθουν σε συνεννοήσεις με τους Τούρκους, αλλά ο στόλος τους είχε φύγει. Οι αρχές έπειτα, όπως γράφει ο Cavalli, έδωσαν αμνηστία στον λαό, αλλά τιμώρησαν σκληρά τους αρχηγούς της ανταρσίας: 8 παπάδες και ένας λαϊκός, από τους πρώτους του τόπου, κρεμάστηκαν .

ΠΗΓΗ
 Το καταπληκτικό έργο του Απόστολου Βακαλόπουλου Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, Γ' τομ., Θεσσαλονίκη 1968.

http://www.egolpion.com/F145B310.el.aspx