Ανταρτική Ομάδα Σατανά οι αντάρτες του Κρουσώνα

 (Ιστορίες από την αντίσταση στην Κρήτη)

Αιφνιδιασμός γερμανών και μάχη σώμα με σώμα από αντάρτες στο κρουσανιώτικο φαράγγι. Το συγκλονιστικό φωτογραφικό ντοκουμέντο οφείλεται σε άγγλο στρατιωτικό σύνδεσμο που βρισκόταν στην περιοχή  μαζί με τους αντάρτες. Η φωτογραφία είναι από το αρχείο του Αντώνη Σανουδάκη.

Αναφορά του Χριστομιχάλη Ξυλούρη  Αρχηγό Ανωγείων για την ομάδα ΣΑΤΑΝΑ: 
«Απάντησις επί των υποβληθεισών εκθέσεων των Αρχηγών Εθνικής Αντιστάσεως Κρήτης»

…η ανταρτική ομάς αύτη ευθύς από της πρώτης στιγμής της συστάσεώς της και μέχρι τέλους, εξεπλήρωσε πλήρως το καθήκον της εις όλους τους τομείς της δράσεώς της και τας προς την πατρίδα υποχρεώσεις της με απαράμιλλον καρτερικότητα, γενναιοψυχίαν και ηρωισμόν, συντελέσασα τα μέγιστα εις την απόκτησιν της ελευθερίας… 

«Το σχόλιο ανήκει στον Αρχηγό Ανωγείων και Άνω Μυλοποτάμου, (μετά τη δολοφονία του Στεφανογιάννη), Χριστομιχάλη Ξυλούρη για την Ανταρτική Ομάδα Σατανά. Το σχόλιό του εμπεριέχεται σε μια πολυσέλιδη έκθεση (41 σελίδων), η οποία απευθύνεται στο ΓΕΣ με ημερομηνία 28 Νοεμβρίου 1963. Στην έκθεσή του, (κι αυτή είναι αδημοσίευτη), ο Χριστομιχάλης Ξυλούρης έχει δώσει τίτλο «Απάντησις επί των υποβληθεισών εκθέσεων των Αρχηγών Εθνικής Αντιστάσεως Κρήτης» 

Αν αναζητήσει κάποιος τις απαρχές της Αντίστασης των Κρουσανιωτών εναντίον των δυνάμεων του Άξονα θα σταθεί στον Ιούνιο του 1940, τέσσερις μήνες πριν την έναρξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου, όταν φτάνει στο Ηράκλειο ο Άγγλος Πεντλέμπουρυ και αναλαμβάνει υποπρόξενος δίπλα στον Πρόξενο της Αγγλίας Ηλιάδη. Ο Πεντλέμπουρυ δεν έρχεται στην Κρήτη για πρώτη φορά. Από τα ανέκδοτα απομνημονεύματα του Μιχάλη Ακουμιανάκη, Αρχηγού της Ε.Ο.Δ.Π. Ηρακλείου-Λασιθίου διαβάζουμε μεταξύ άλλων για τον Πεντλέμπουρυ :

…αρχάς του 1928 έφθασε στην Βίλλα Αριάδνη ο Τζων Πεντλέμπουρι με την γυναίκα του Χίλντα.

…ήτο ένας εντυπωσιακός τύπος, ψηλός με αθλητική εμφάνιση…

…ο Τζων Πεντλέμπουρι διορίζεται επιμελητής της Κνωσσού το 1930…

…το 1940 η κατάστασις στην Ευρώπη ήτο πολύ κακή. Ο Χίτλερ είχε καταλάβει πολλές χώρες της Ευρώπης και δεν υπήρχε αμφιβολία ότι θα προέβαινε στην κατάληψιν των Βαλκανικών χωρών. Η προπαγάνδα οργίαζε στην Ελλάδα. Ο Τζων Πεντλέμπουρυ είχε διοριστεί ως Γενικός Πρόξενος της Αγγλίας στην Κρήτη. Ανέλαβε μεγάλην δραστηριότητα για στρατιωτική οργάνωσιν της Κρήτης. Προπαντός ενδιαφέρθηκε και οργάνωσε ομάδες αντιστάσεως στις πόλεις και τα χωριά της Κρήτης εναντίον επιθέσεως των Γερμανών. Πράγματι είχε κατορθώσει να επιτύχει τον σκοπόν αυτόν. Είχε πολλούς έμπιστους φίλους εις όλη την Κρήτη που ήσαν Αγγλόφιλοι. Η Βίλλα «Αριάδνη» υπήρξε το κέντρο των δραστηριοτήτων του Πεντλέμπουρυ…

Στο ανέκδοτο αρχείο του Μιχάλη Ακουμιανάκη που έχει δωρηθεί από τη σύζυγό του στη Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη Ηρακλείου, υπάρχει μια σημαντική επιστολή του Πάτρικ Λη Φέρμορ με ημερομηνία 10 Ιουνίου 1991. Στην επιστολή ο Πάτρικ Λη Φέρμορ λέει μεταξύ άλλων στον Ακουμιανάκη: …Σου στέλνω το λόγο που έβγαζε ο Νικ. Χάμοντ δια την τελετή δια το Πεντλέμπουρυ. Μου φαίνεται θαυμάσιο και ξεύρω πως θα συγκινήσει πολύ εσύ που τον ήξερες όλη τη ζωή σου…

Ο Νικ Χάμοντ ήταν ο στενότερος συνεργάτης του Πεντλέμπουρυ. Έχει μείνει με το όνομα Χάμσον στη μνήμη των Κρητών Αντιστασιακών που τον γνώρισαν κατά τη μάχη της Κρήτης μέχρι την αναχώρησή του στη Μέση Ανατολή.

Στον λόγο που εκφώνησε ο Νικ Χάμοντ στο Λονδίνο στη μνήμη του Πεντλέμππυρυ λέει μεταξύ άλλων:

…την τρίτη ημέρα του Ιουνίου (1940) εφύγαμε με το αεροπλάνο μέσω της Κέρκυρας στας Αθήνας. Το καθήκον του Ιωάννου ήτο να οργανώση κρυφά ένα δίκτυο αντιστάσεως στη Κρήτη, η οποία θα ενεργήση εάν οι Γερμανοί θα κατέχουν το νησί. Αλλά στα κρυφά επειδή η Ελληνική κυβέρνηση ήτο ακόμη ουδετέρα.

Λοιπόν η Ελληνική Κυβέρνηση επέτρεψε στον Ιωάννη να πάη στην Κρήτη ως υποπρόξενος της διπλωματικής υπηρεσίας…

Στις αρχές Μαΐου 1941 ήμαστε ακόμη μαζύ στο Ηράκλειον για μια βδομάδα. Εγώ ήρθα με την οπισθοχώρηση από τη Στερεά Ελλάδα. Ο Ιωάννης είχε διαλέξει στα χωριά τους άντρες του και είχε κανονίσει την οργάνωσι των ανταρτών του και δυο Άγγλοι αξιωματικοί – και αυτοί καθηγηταί – ήτανε βοηθοί του έξω από το Ηράκλειον. Όλοι ήτανε έτοιμοι, αλλά δυστυχώς οι αντάρται δεν ήτανε καλά οπλισμένοι διότι τα όπλα πήγανε στη Στερεά Ελλάδα. Ο Ιωάννης όμως ενθουσιάζεται με τον πόλεμο ότι κοντεύει και ήθελε να κάνει επίθεσι στο νησί Κάσο να γυρίζη με Ιταλούς αιχμαλώτους και να μάθει τα σχέδια των πολεμίων.

Ο Ιωάννης και εμείς είμαστε σύμφωνοι να πάμε και μερικοί αντάρται του Ιωάννου στην Κάσο τη νύχτα 19 με 20 Μαΐου…

Στενός φίλος του Προξένου της Αγγλίας στο Ηράκλειο Ηλιάδη ο Κρουσανιώτης Αντώνης Γρηγοράκης ή Σατανάς. Η φιλία του αυτή τον έφερε πολύ κοντά και στον Πεντλέμπουρυ αφού κέρδισε αμέσως την εμπιστοσύνη του.

Στη μυστική αποστολή του Άγγλου Πεντλέμπουρυ και του συνεργάτη του Νικ Χάμοντ στην Κάσο ένας από τους συμμετέχοντες ήταν και ο Γεώργιος Δραμουντάνης ή Στεφανογιώργης. Έχει διασωθεί ένα ανέκδοτο κείμενο του Στεφανογιώργη ο οποίος αναφέρεται στη μυστική αυτή αποστολή. Γράφει ο Στεφανογιώργης: …κατά τας αρχάς Απριλίου 1941 ο εν Ηρακλείω Βρετανός Πρόξενος Πετλέμπουρυ προσεκάλεσεν εις το γραφείον του εν πάση μυστικότητι, τους κ.κ. Εμμ. Μπαντουβάν, Αντ. Γρηγοράκην ή Σατανάν και εμέ και μετά μικράν προεισαγωγήν, μας ηρώτησεν εάν θα είμεθα διατεθειμένοι, να ενεργήσωμεν μίαν επιχείρησιν σαμποτάζ εις τα Δωδεκάνησα, αορίστως - χωρίς να διευκρινίζη εις ποίαν εκ των νήσων επακριβώς και πότε, μαζί και με ομάδα Βρετανών κομάντος. Αυτοστιγμής αναφέραμεν και του εδηλώσαμεν ότι ευχαρίστως δεχόμεθα άνευ ουδεμιάς αντιρρήσεως και ότι είμεθα έτοιμοι, ανά πάσαν στιγμήν. Τότε, μας ανεκοίνωσεν ότι η επιχείρησις θα ενηργήτο από 10 Έλληνας και 10 Βρετανούς κομάντος, ότι θα ήτο εξαιρετικώς επικίνδυνος και μάλιστα, μας συνέστησεν ότι θα ήτο προτιμώτερον να εκλέξωμεν δέκα (10) άλλους άνδρες και να μη λάβωμεν μέρος ημείς, εις την εξαιρετικώς επικίνδυνον αυτήν αποστολήν, διότι υπήρχε πιθανότης να είμεθα περισσότερον χρήσιμοι εις άλλην περίπτωσιν. Ηρνήθημεν κατηγορηματικώς και διαμαρτυρήθημεν, διότι τούτο ήτο άντικρυς αντίθετον και προς τα Κρητικά ήθη και προς τα ανδρικά έθιμα και του εδηλώσαμεν, ότι την επομένην θα είμεθα έτοιμοι με τους υπολοίπους επτά, δια την συμπλήρωσιν της ομάδος.

Η επιχείρησις του σαμποτάζ αυτή επραγματοποιήθη όντως και οι λαβόντες μέρος Έλληνες αντάρται μετά των Βρετανών κομάντος, είναι ονομαστικώς οι κάτωθι :

1) Εμμανουήλ Γ. Μπαντουβάς 2) Αντώνιος Γρηγοράκης ή Σατανάς 3) Γεώργιος Στεφ. Δραμουντάνης 4) Αναστάσιος Μπουτζαλής 5) Αντώνιος Καράς 6) Απόστολος Ξωμεριτάκης 7) Γεώργιος Κόλιας 8) Αθανάσιος Αντωνόπουλος…

Η συμμετοχή του Αντώνη Γρηγοράκη ή Σατανά στην αποστολή της Κάσου αποδεικνύει και την απαρχή της Κρουσανιώτικης Αντίστασης πριν την πτώση των αλεξιπτωτιστών στο νησί μας.

Αλλά δεν αποδεικνύει μόνο αυτό το γεγονός την καθοριστική συμβολή του Κρουσώνα στην Αντίσταση της Κρήτης. Αυτό προκύπτει και από πλήθος άλλα γεγονότα. Θα διαβάσω μικρά αποσπάσματα από τις ανέκδοτες σημειώσεις των αδελφών Αντώνη και Δημήτρη Δομαλάκη. Γράφει ο Αντώνης Δομαλάκης :

Πριν ένα μήνα από την κατάληψη της Κρήτης με εκάλεσε ο Αντώνιος Γρηγοράκης με τον γαμπρό του Φίλιππο Μακατούνη να πάω στο σπίτι του που με ήθελε να μου πει για μια σοβαρή υπόθεση. Πήγα λοιπόν αμέσως και παρόντος του Ενωματάρχου Κρουσώνος Μαράκη Χρήστου και του Άγγλου Ταγματάρχου Πεντλέμπουρυ μου ενεπιστεύθησαν το μυστικό του αγώνος και μου εζήτησαν την συμπαράστασίν μου. Μου είπε ο Άγγλος Ταγματάρχης ότι θα μας στείλει όπλα στο Σταθμό Χωροφυλακής. Ύστερα από λίγες ημέρες μας έστειλαν τα όπλα εις τον Σταθμόν Χωροφυλακής Κρουσώνος δια μέσου του χωρίου Λουτρακίου. Μεταφέρθησαν με ζώα. Ενθυμούμαι μάλιστα από αυτούς που τα μετέφεραν μερικά άτομα, τον Νικόλαον Τακάκην, τον Γεώργιο Χαρονιτάκην και τον Σοφοκλή Κρασαδάκην, αυτοί μετέφεραν τα όπλα που είχε ξεφορτώσει το αυτοκίνητο στο χωριό τους.

Εκαλέσαμεν διαφόρους νέους της εμπιστοσύνης μας και μαζί με ένα Λοχαγό Άγγλο (Νικ Χάμοντ ή Χάμσον) παρέλαβαν μέρος του οπλισμού και εφύγανε μερικοί για τη Νίδα να φρουρήσουνε το οροπέδιον τη υπόδειξη του Ταγματάρχου Πεντλέμπουρυ διότι είχε πληροφορίες ότι θα έπεφταν εις την Νίδαν οι Γερμανοί και θα το χρησίμευαν ως ομητήριον το λεκανοπέδιον τούτο. Ύστερα από λίγες ημέρες που πέσανε οι αλεξιπτωτιστές πήραμε με πολλούς συγχωριανούς τον οπλισμόν μαζί με τον αείμνηστον Χρήστο Μαράκην Ενωμοτάρχη και κατεβήκαμε στον αγώνα. Η πρώτη μάχη εδόθηκε στο Μετόχι των Κωνσταντινίδηδων. Κατά την μάχη εφονεύθησαν και εξουδετερώθησαν τα πρώτα φυλάκια του εχθρού. Εγώ και ο αδελφός μου ο Δημήτρης και ο Γεώργιος Κοκοσάλης μαζί και ο Δημήτρης… (το επίθετο αδιάγνωστο) και ο Γωνιανάκης ο Γιώργης καταλάβαμε το Μετόχι και πήραμε τα πρώτα όπλα του εχθρού και τα μετάλλια του φονευθέντος αξιωματικού τα οποία φυλάσσει ο αδελφός μου. Κατά την μάχην είχαμε απώλειες. Εφονεύθη ο Νικόλαος Αγιομυργιανάκης και ετραυματίστηκε ο Αστρινάκης Νικόλαος. Κατά την μάχην είχαμε μαζί και άοπλους με ρόπαλα…

Στα γραπτά του άλλου αδελφού Δημήτρη Δομαλάκη διαβάζουμε :

…το 1940 τον μήνα Μάιον είχα στενή συνεργασία με τον Πεντλέμπουρυ και με τον Αντώνιο Γρηγοράκη ή Σατανά. Στις 20 Μαΐου είχαμε την πτώση των Γερμανών. Εβρισκόμεθα τότε στην μεθόριον γραμμή Τσαλικάκι Αντίμπεη Μετόχι απ’όπου δώσαμε τις πιο σκληρές μάχες εναντίον των Γερμανών. Ο τομέας μας τότε έπαιζε τον πιο σπουδαίο ρόλο στην πτώσιν των αλεξιπτωτιστών. Κρατήσαμε εκεί γύρω στις 10 ημέρες πολεμώντας με ψυχή κάνοντας μεγάλη φθορά στους Γερμανούς. Το αεροδρόμιον τότε κατείχον οι Εγγλέζοι οι οποίοι ύστερα από τον αγώνα που έκαμαν εναντίον των κατακτητών εγκατέλειψαν αυτό και ήλθαν μαζί μας για τον σκοπό αυτό. Στο διάστημα αυτό είχαμε 50 τραυματίες εκ των οποίων οκτώ ήταν Εγγλέζοι οι οποίοι μεταφέρθησαν στον Κρουσώνα όπου ενοσηλεύθησαν από το γιατρό Ιωάννη Γεωργαντά και μετά μέσω του Τομ, Εγγλέζου, μεταφέρθησαν στη Μέση Ανατολή…

Αυτά γράφουν μεταξύ άλλων τα αδέρφια Δομαλάκηδες για τη μάχη της Κρήτης, μια μάχη που μόνο λαμπρές σελίδες πρόσθεσε στην ιστορία του χωριού Κρουσώνα αλλά και των γειτονικών χωριών Σάρχου, Λουτρακίου και Κορφών.

Ο Αρχηγός της Κρουσανιώτικης Αντίστασης Αντώνης Γρηγοράκης ή Σατανάς πολεμούσε μαζί με τον Πεντλέμπουρυ και άλλους Κρουσανιώτες στις δυτικές συνοικίες του Ηρακλείου. Εκεί ο Σατανάς βίωσε το θάνατό του φίλου του Πεντλέμπουρυ από τους Γερμανούς αλεξιπτωτιστές τις πρώτες ημέρες της μάχης.Ενωμένοι όλοι οι Κρουσανιώτες έδωσαν το παρόν στις φονικές μάχες με τους αλεξιπτωτιστές το τρίτο δεκαήμερο του Μαΐου εγκαταλείποντας οικογένεια, συγγενείς, σπίτια, περιουσίες, ανταποκρινόμενοι στο κάλεσμα της πατρίδας.

Μετά τη μάχη αμέσως οργανώθηκε το Αντάρτικο του Κρουσώνα από τον Αρχηγό Αντώνη Γρηγοράκη ή Σατανά και έξι υποομάδες όπως αναφέρεται στην Έκθεση που κατατέθηκε προς το ΓΕΣ αμέσως μετά την απελευθέρωση. Επικεφαλής των οπλαρχηγείων οι Μενέλαος Ξυλούρης, Δημήτρης Δομαλάκης, Αντώνης Δομαλάκης, Νικόλαος Βιδάκης, Χαράλαμπος Γιανναδάκης και Ιωάννης Ανδρεαδάκης.

Τον Αύγουστο του 1941, μετά από πολλές προσπάθειες, ο Πλωτάρχης του Αγγλικού Ναυτικού Φράνσις Πουλ προσεγγίζει την ακτή του μοναστηριού Πρέβελη με το υποβρύχιο του Θράσερ αναζητώντας τους Βρετανούς που απέμειναν στο νησί μετά τη μάχη της Κρήτης και έναν Κρητικό. Τον Κρουσανιώτη Αντώνη Γρηγοράκη ή Σατανά. Η συνάντηση αυτή πραγματοποιήθηκε με τη μεσολάβηση του Αρχηγού Ανωγείων και Άνω Μυλοποτάμου Γιάννη Δραμουντάνη-Στεφανογιάννη και περιγράφεται με πολλές λεπτομέρειες από το Δημήτρη Λεμονάκη. Αποσπάσματα της περιγραφής του Δημήτρη Λεμονάκη περιλαμβάνονται στο υπό έκδοση βιβλίο «Γιάννης Δραμουντάνης-Στεφανογιάννης» από το οποίο διαβάζω :

…Αύγουστος μήνας 1941 ήρθε ο αγγελιοφόρος του Ιωάννη Δραμουντάνη Στεφανογιάννη από τα Ανώγεια Μυλοποτάμου, ο Κωνσταντίνος Δραμουντάνης, εις το σπίτι μου στο Κρουσώνα και μου λέει, ότι έχω μια επιστολή για το θείο σου το Σατανά και πρέπει να του την δώσω στο χέρι. Φύγαμε αμέσως για το λιμέρι μαζί με τον κομιστή της επιστολής Κώστα Δραμουντάνη. Διαβάζοντας την επιστολή ο Σατανάς με πολύ λίγα λόγια, του λέει. Αγαπητέ Σύντεκνε μόλις λάβεις την επιστολή μου αυτή να έλθεις το συντομότερο προς συνάντησή μου όπου είναι μεγάλη ανάγκη. Πράγματι φύγαμε αμέσως με κατεύθυνση προς τα Ανώγεια…

Ύστερα από αυτή την πληροφορία που είχε πάρει ο Ηγούμενος Λαγουβάρδος στέλνει επιστολή με αγγελιοφόρο στα Ανώγεια του Στεφανογιάννη και του λέει μέσα για την επείγουσα ανεύρεση του Σατανά διότι ο Πουλ όπου του άφησε οδηγίες φεύγοντας από τη Μονή με όσους στρατιώτες μπόρεσε να πάρει, ότι, επανέρχομαι μετά τρεις ημέρες και πρέπει ο Σατανάς να είναι εδώ...

Κατά την ενάτη νυκτερινή ώρα επλησίασε το σκάφος εκεί που είμαστε συγκεντρωμένοι. Ο καπετάνιος του σκάφους Πλωτάρχης Πουλ πρωτού ρίξουν την λαστιχένια βάρκα είπε. Μην τρέχετε και πέσετε μαζεμένοι στη βάρκα, διότι έχω διαταγή να πάρω μόνο το Σατανά από το Στρατηγείο και όσους Άγγλους στρατιώτες είναι εδώ και μην ανησυχείτε διότι οι αποστολές αυτές θα συνεχισθούν και σιγά σιγά θα τους πάρωμε κάτω όλους τους κυνηγημένους από τους Γερμανούς…

Ο πρώτος λοιπόν Κρητικός που μεταφέρθηκε στη Μέση Ανατολή από τους συμμάχους, τον Αύγουστο του 1941, ήταν ο Κρουσανιώτης Αρχηγός Αντώνης Γρηγοράκης ή Σατανάς, ο πιο στενός φίλος του Πεντλέμπουρυ. Επέστρεψε πίσω τον Οκτώβριο του 1941 με οδηγίες για τις ένοπλες ανταρτικές ομάδες συνοδεύοντας τον Άγγλο Συνταγματάρχη Τζακ Σμιθ Χιουζ με σταθμό ασυρμάτου. Από τότε και μέχρι την εκ νέου αναχώρηση του στη Μέση Αναστολή, (λόγω ασθενείας), τον Ιούνιο του 1942 μετά τα σαμποτάζ των αεροδρομίων Καστελλίου Πεδιάδος και Ηρακλείου, συνεργάστηκε αρμονικά με τους Αρχηγούς της ένοπλης Κρητικής Αντίστασης Καπετάνιους Μανόλη Μπαντουβά, Γιώργη Πετρακογιώργη και Γιάννη Δραμουντάνη-Στεφανογιάννη.

Στο σημείο πρέπει να σημειώσω πως ο Αντώνης Γρηγοράκης ή Σατανάς έλαβε μέρος στην πρώτη σύσκεψη των Αρχηγών που έγινε στη θέση «Κορακόπετρα» του Ψηλορείτη, μητάτο του Αρχηγού Ανωγείων Γιάννη Δραμουντάνη-Στεφανογιάννη τον Απρίλιο του 1942 και στη δεύτερη σύσκεψη των Αρχηγών στη θέση «Μύθια» του Ψηλορείτη, τέλη Απριλίου-αρχές Μαΐου 1942. Αυτή η δεύτερη σύσκεψη των Αρχηγών έμελλε να έχει καθοριστική εξέλιξη στην πορεία της μέχρι τότε ενωμένης Κρουσανιώτικης Αντίστασης. Μιας πορείας που άρχισαν να απλώνονται πάνω της σκιές  στις αρχές Απριλίου 1942 όταν στον Κρουσώνα ο Κωστής Τζουλιάς σκότωσε τον Κώστα Τζουλιαδάκη ή Τζούγκρη. Στη σύσκεψη της Μύθιας, (λεπτομέρειες μας αποκαλύπτει το έγγραφο με αριθμό 7/1942 από το Αρχείο της Ανεξάρτητης Ομάδος Ανωγείων), αποφασίστηκε η εκτέλεση των «διασημοτέρων συνεργατών των κατακτητών» όπως αυτολεξί αναγράφεται σ’αυτό.

Για τον Κρουσώνα αποφασίστηκε η εκτέλεση των Τζουλιάδων τους οποίους είχε προσεγγίσει ο αρχηγός της Γερμανικής κατασκοπίας του Ηρακλείου Χάρτμαν.

Την αποστολή ανέλαβαν τέσσερα παλικάρια της Αντίστασης του Κρουσώνα. Και είναι χαρακτηριστικός ο διάλογος του Μενέλαου Ξυλούρη (όπως τον αποκαλύπτει σε ανέκδοτο χειρόγραφό που μου παρέδωσε ο Κωνσταντίνος Φανουράκης), με τον Αντώνη Δομαλάκη που ήθελε να πάρει μέρος στην επιχείρηση.

-Αντώνη, εσύ να μην πας. Δεν πρέπει να πάτε και τα δυο αδέρφια γιατί δεν ξέρουμε τι εξέλιξη θα έχουν τα γεγονότα. Πρέπει να μείνει ο ένας να στηρίξει τα παιδιά του άλλου !!!

Τα γεγονότα που ακολούθησαν την εκτέλεση των Τζουλιάδων ήταν καταιγιστικά και δραματικά. Το ιστορικό χωριό Κρουσώνας χωρίστηκε σχεδόν στα δύο. Οι Γερμανοί κατέφθασαν στο χωριό και έκαψαν 17 σπίτια. Αυτό αναφέρει στις ανέκδοτες σημειώσεις του ο Ξυλούρης Μύρωνας του Μιχαήλ τις οποίες ο γιος του Γιώργης έθεσε υπ’όψιν μου.

Και οι έξι Οπλαρχηγοί της Ομάδας ΣΑΤΑΝΑ, Δομαλάκης Αντώνης και Δημήτρης, Χαράλαμπος Γιανναδάκης, Ιωάννης Ανδρεαδάκης, Νικόλαος Βιδάκης και Μενέλαος Ξυλούρης έγιναν οι πλέον καταζητούμενοι των Αρχών Κατοχής της Κρήτης. Τόσο πολύ κυνηγήθηκαν ώστε και αυτοί ακόμη οι Άγγλοι επικεφαλής της κατασκοπείας στην Κρήτη του Συμμαχικού Στρατηγείου, να μένουν άναυδοι σ’αυτό το ανηλεές κυνηγητό. Και παρ’όλες τις προσπάθειες να μην μπορούν να επιτύχουν την απομάκρυνσή τους από την Κρήτη για τη Μέση Ανατολή. Όπως γράφει ο Τομ Ταμπάμπιν, επικεφαλής του Αγγλικού κλιμακίου στην Κρήτη προς το Γιάννη Δραμουντάνη-Στεφανογιάννη σε επιστολή του στις 31 Ιουλίου 1944 :

Αγαπητέ Γιάννη

αν έρχεται ο Μπαντουβάς μέχρι την Κυριακή ίσως και την Δευτέρα θα είναι καλά – πρόκειται να φεύγουν οι αρχηγοί και αι οικογένειες των – δυστυχώς είναι πολύ ορισμένες αι θέσεις και δεν υπάρχει μέρος δια τους Κρουσανιώτας – στενοχωρώ πάρα πολύ δι’αυτούς, αλλά έτσι είναι το πράγμα – θα φεύγουν ο Μπαντουβάς ο Πετρακογιώργης ο γιατρός τα γυναικοπαίδια και καθένας θα πάρη μαζύ του ένα ή δυο ανθρώπους όχι περισσότερους – λοιπόν δεν υπάρχει θέσι δι’όλους ούτε τους Κρουσανιώτες, και είμαι αναγκασμένος να τους αφήνω αυτή τη φορά – λυπούμαι πολύ, και είναι δια μένα ζήτημα τιμής διότι υπόσχεσα να τους υποστηρίξω κατά την δύναμιν – θα μείνουν επίσης άλλοι καταδιωκωμένοι εκ την παρέα του Πετρακογιώργη, αλλά δι’αυτούς δεν έχω την ιδία υποχρέωση – σε βεβαιώνω ότι δεν θα είμαι ήσυχος μέχρι που κινδυνεύουν εδώ αυτά τα παιδιά – αν μπορείτε να τους ευκολύνετε σε παρακαλώ πολύ να κάνετε το δυνατόν αν τύχεις να τους δεις παρακαλώ να τους παραμείνετε και να τους πεις ότι δεν τους λησμονούμε – διότι θα μάθουν ασφαλώς ότι έφυγον οι αρχηγοί και δεν μπορούμε να το κρύψωμε απ’αυτούς – και έχω ελπίδες να ξαναγίνη σύντομα αποστολή στην οποία θα είναι αυτοί οι πρώτοι επιβάται…

Ή την επιστολή που στέλνει ο ίδιος ο Τομ Ταμπάμπιν στον Χρίστο Τζιφάκη με ημερομηνία 10 Νοεμβρίου 1942 και αφορά ρίψη εφοδίων στον Ψηλορείτη και το μοίρασμά τους στους άντρες της Αντίστασης. Λέει στην επιστολή του μεταξύ άλλων ο Τομ Ταμπάμπιν :

...εκάναμεν την διανομήν παρουσία του Μανώλη -

το δικό μου ήμυσι διαμοίρασα ώστε να πάρουν εκείνοι που μένουν στο ύπαιθρο και έχουν μεγαλυτέραν ανάγκην δηλαδή οι Άγγλοι με τους Κυπραίους, οι Κρουσανιώτες και οι άνθρωποι του Πετρακογιώργη και του Μπαντουβά…

Και οι δύο παραπάνω επιστολές βρίσκονται στο κλειστό ακόμη Αρχείο της Ανεξάρτητης Ομάδος Ανωγείων.

Τελικά κατάφεραν οι οπλαρχηγοί της Ομάδος Σατανά να διαφύγουν στη Μέση Ανατολή στις αρχές Ιουνίου 1943. Την αποστολή δεν ακολούθησε ο Μενέλαος Ξυλούρης, όμως κι αυτός τελικά διέφυγε λίγους μήνες αργότερα. Να σημειώσω ότι στη Μέση Ανατολή φυγαδεύτηκε και η ηλικιωμένη μητέρα των Δομαλάκηδων η οποία ήταν η μεγαλύτερη σε ηλικία γυναίκα που απεστάλη στη Μέση Ανατολή από την Κρήτη τα χρόνια της Κατοχής κι αυτό λόγω του συνεχούς κυνηγητού των κατακτητών.
Στις σελίδες της τοπικής ιστορίας αλλά και της Κρητικής αντίστασης, πρωταρχική θέση κατέχει ο Αρχηγός Αντώνης Γρηγοράκης ή Σατανάς, οι Συναρχηγοί της Ομάδας μετά το θάνατο του Αρχηγού στο Κάιρο το 1943, καθώς και όλοι οι άντρες της Αντίστασης του Κρουσώνα, των Κορφών, του Σάρχου και του Λουτρακίου. Το αίμα των θυμάτων της τετράχρονης κατοχής πότισε την Κρητική γη.   Ο Κρουσώνας και η γύρω περιοχή υπήρξαν πρωτοπόροι στην έναρξη της Κρητικής Αντίστασης και στον τετράχρονο αγώνα εναντίον των δυνάμεων του Άξονα. Πληρώνοντας  βαρύ τίμημα...

 ΠΗΓΗ

http://www.patris.gr/articles/138115?PHPSESSID=#.VNACv9KsXe4

 Του Γιώργου Καλογεράκη  (δάσκαλος - ιστορικός ερευνητής)