25 Ιουλίου 2015

Διεθνιστικά πρελούδια στην επαναστατημένη Κρήτη του 1866

Μια αποτυχημένη προσπάθεια ανατίναξης Τουρκικού πλοίου στα Σφακιά το 1867.
ΕΞΕΤΑΖΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΠΗΓΕΣ:
There was Monsieur Gustave Flourens an enthusiastic Philhellene whose writings had done much to make known the wrongs of Crete There was the jovial light hearted Jules Anemos also a Frenchman though his name might seem to be Greek and Monsieur Poinsot another Frenchman who had arrived in the island in command of some fifty foreign volunteers MM Flourens Anemos and Poinsot were all by this time experienced Cretans They had spent the dreary winter at Omalo .

... Ο ηλεκτρισμός δεν στάθηκε ικανός να βοηθήσει την Κρητική επανάσταση του 1866-1869. Το 1867 μια ετερόκλητη ομάδα εμφανίστηκε στη Χώρα Σφακιών, αποτελούνταν από 7 άνδρες : τρεις Γάλλοι, ένας Βρετανός, ένας Ούγγρος και δύο Έλληνες. Επικεφαλής της ομάδας ήταν ο Γάλλος Gustave Flourens συγγραφέας, μαχόμενος δημοσιογράφος και μελλοντικός στρατηγός της παρισινής Κομμούνας. Οι ξένοι είχαν κατέβει στο νησί σαν εθελοντές στην υπηρεσία του Κρητικού λαού. Ήταν περίοδος που οι Κρήτες περνούσαν πολύ δύσκολα και η ομάδα έψαχνε να βρει πλοίο για να μεταβεί στην Αθήνα προκειμένου να ενημερώσουν για την άμεση ανάγκη ανεφοδιασμού του νησιού με τρόφιμα και πολεμοφόδια. Ο Φλουράνς ήταν φιλέλληνας και προσπαθούσε να πείσει ανθρώπους με επιρροή, όπως ο Βίκτωρ Ουγκώ, να στηρίξουν την Κρητική εξέγερση. Έκπληκτοι ενημερώθηκαν πως στα Σφακιά βρίσκονταν ένας Αμερικανός o Sidney de Kay πρώην ταγματάρχης των Βορείων στον Αμερικανικό εμφύλιο πόλεμο, που συνοδευόταν από τον Ελληνοαμερικανό ∆. Ροδοκανάκη (υπηρέτησε στο Αμερικανικό ναυτικό). Στόχος των δύο ανδρών ήταν να χρησιμοποιήσουν ένα εκρηκτικό μηχανισμό (την ονόμαζαν τορπίλη) για να ανατινάξουν μια τουρκική φρεγάδα. Οι ονομαζόμενες «τορπίλες» είχαν παραληφθεί από την Αγγλία, ανήκαν «στην υπερ των Κρητών Επιτροπή των Αθηνών» και ήταν αποθηκευμένες στη Σύρο.

Ο εκρηκτικός μηχανισμός (η ονομαζόμενη τορπίλη) βρίσκονταν στο σημείο D και συνδέονταν με κύκλωμα Α μέσω καλωδίου C. Όταν ο χειριστής έβλεπε με το τηλεσκόπιο το πλοίο-στόχο έκλεινε το ηλεκτρικό κύκλωμα με το διακόπτη Η προκαλούνταν ηλεκτρικός σπινθήρας και γινόταν η έκρηξη.

Ο Αμερικανός επέλεξε ως στόχο μια ατμοκίνητη φρεγάτα που συμμετείχε στο ναυτικό αποκλεισμό της Κρήτης και ήταν αγκυροβολημένη στο λιμάνι του Λουτρού. Ο κόσμος αντιλήφθηκε την προσπάθεια ανατίναξης και κατέβηκαν στην παραλία για να δουν τι θα συμβεί. Έγιναν τρεις προσπάθειες ανατίναξης. Στην πρώτη ένας ντόπιος δύτης προσπάθησε να προσκολλήσει την «τορπίλη» , έγινε όμως αντιληπτός από το σκοπό του καταστρώματος και εγκατέλειψε. Στη δεύτερη προσπάθεια η «τορπίλη» δέθηκε στη μέση ενός μεγάλου σχοινιού οι δύο άκρες του οποίου σύρονταν από ένα καΐκι και μία άκατο. Τα δύο πλοιάρια θα περνούσαν το ένα από αριστερά και το άλλο από δεξιά του Τουρκικού πλοίου και μόλις η τορπίλη βρίσκονταν κάτω από το πλοίο θα πυροδοτούνταν από την ακτή. ∆υστυχώς και πάλι έγινα αντιληπτοί και το σχέδιο ναυάγησε. Η φρεγάτα μετακινήθηκε αφήνοντας την άγκυρα με το σημαντήρα. Στην τρίτη προσπάθεια τοποθέτησαν τον εκρηκτικό μηχανισμό στην άγκυρα. Όταν το τουρκικό πλοίο επέτρεψε για να μαζέψει την άγκυρα και την έσυρε πάνω στο πλοίο έγινε η πυροδότηση αλλά δυστυχώς τα εκρηκτικά δεν εξερράγησαν. Η εξήγηση που δόθηκε ήταν πως είχε φθαρεί το καλώδιο και επομένως δε λειτούργησε το κύκλωμα πυροδότησης.(περιοδικό Νέαρχος τεύχος 27, 2003, αναφορά στη βιβλιογραφία)
ΠΩΣ ΓΙΝΟΤΑΝ Η ΠΥΡΟ∆ΟΤΗΣΗ ΤΩΝ ΕΚΡΗΚΤΙΚΩΝ ΕΚΕΙΝΗ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ; Κατά τη γνώμη των μελετητών (;) χρησιμοποιούσαν μια συστοιχία πυκνωτών της εποχής (πυκνωτές Leyden). Η εκφόρτιση των πυκνωτών (κλείνοντας το κύκλωμα με το διακόπτη) δημιουργούσε ηλεκτρικό σπινθήρα που πυροδοτούσε το εκρηκτικό (υποθέτουμε πυρίτιδα). Η γνώμη τους στηρίζονταν στην περιγραφή του Βρετανού στρατιωτικού ανταποκριτή Hilary Skinner ο οποίος περιέγραφε: «Η συσκευή αποτελείται από ηλεκτρική λάγηνο η οποία συνδέεται με το Torpedo (τορπίλη)....Μελετώντας τα βιβλία φυσικής της περιόδου παρόμοια αναφορά βρίσκουμε και στο βιβλίο (σελ. 251) του Τιμ. Αργυρόπουλου το 1899 «αν διαβιβάσουμε ηλεκτρικό σπινθήρα λουγδουνικής λαγήνου ή συστοιχίας σε πυρίτιδα ή Ο πρώτος άλλων εύφλεκτων μιγμάτων, τα μίγματα αυτά αναφλέγονται. Χρήση αυτής της πυκνωτής διαδικασίας γίνεται για ανάφλεξη εκρηκτικών υλών στους υπόνομους ή στις (Leyden) υποβρύχιες τορπίλες». Στο ΕΚΦΕ Χανίων κατασκευάστηκε μια μικρή συστοιχία από πυκνωτές Layden, φορτίστηκαν με την ηλεκτροστατική μηχανή και κλείνοντας το κύκλωμα εκφόρτισης παράγεται ο απαραίτητος ηλεκτρικός σπινθήρας για την πυροδότηση των εκρηκτικών.

CHAPTER XXII AMERICAN VOLUNTEERS

(Στο κεφάλαιο αυτό αναφέρεται το γεγονός της αποτυχημένης απόπειρας που αναφέραμε). Rhodokanaki an American citizen of Greek origin had served in the Federal navy during the great civil war Mr De Kay had been a major in the Federal cavalry and had also taken part in the late American struggle ... Εντοπίσαμε τις περιγραφές του Skinner στο παραπάνω σύγγραμμά του για το γεγονός, όχι όμως και την περιγραφή κάποιων τεχνικών στοιχείων του εκρηκτικού μηχανισμού. Οι πληροφορίες αυτές δεν υπάρχουν ούτε στη μετάφραση του βιβλίου του στα ελληνικά «Σκληραγωγίαι εν Κρήτη κατά το 1867" από τον Θ.Γ. Δίξωνα (Εθνικό τυπογραφείο 1868) Στα Χανιώτικα Νέα (14-7-2012) γράφει ο Γ.Π. Εκκεκάκης για το ρόλο του Λ.Ροδοκανάκη στον εφοδιασμό των επαναστατημένων Κρητών με όπλα υψηλής τεχνολογίας. Για το συγκεκριμένο γεγονός γίνεται αναφορά στο ημερολόγιο του περιηγητή Edwards Postlethwaite (μετάφραση Λ. Εκκεκάκη) « καθώς προχωρούσαμε συναντήσαμε τον Captain (ψευδώνυμο) που ήταν Έλληνας την καταγωγή, κάτοικος Αμερικής. Τύχαινε εκείνη τη στιγμή να υπάρχει στ’ ανοικτά μια τούρκικη φρεγάτα και σκόπευε να την καταστρέψει με τορπίλη. Εμείς φυσικά δεν μπορούσαμε να μείνομε για να παρακολουθήσομε την έκβαση της επιχείρησης κι έτσι, αφού ανταλλάξαμε φιλικούς αποχαιρετισμούς, συνεχίσαμε το δρόμο μας για το χωριό Ανώπολη»... Άρθρο στην Εστία το 1885 του Ν.Κ. Γουλίνη (λοχαγού του πυροβολικού) «Τορπίλλαι και Τορπιλλοβόλα» ∆ ιαβάζοντας το άρθρο της Εστίας διαπιστώσαμε ότι δεν έχει καμία σχέση με το γεγονός της απόπειρας στα Σφακιά, αναφέρεται σε μια τελείως διαφορετική τεχνική τορπιλισμού . ∆εν έχει σχέση μ’ αυτό που ονομάζεται «ηλεκτρική τορπίλη». Ο Φλωράνς βρισκόταν προσωρινά στην Αθήνα, όπου σε λίγο έφθασαν οι φήμες μιας επικείμενης επανάστασης των Κρητών κατά των Οθωμανών. Στις 25 Μαρτίου 1866 πραγματοποιήθηκε στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου της Αθήνας μία μεγάλη και δυναμική διαδήλωση αλληλεγγύης προς τους Κρήτες, η οποία πολύ γρήγορα κατέληξε σε συγκρούσεις με την αστυνομία. Ανάμεσα στους συλληφθέντες κατά τα επεισόδια εκείνης της ημέρας ήταν και ο Γκουστάβ. Υπερασπίστηκε τον διωκόμενο από τους ορθόδοξους θεοκράτες 30χρονο τότε συγγραφέα Εμμανουήλ Ροϊδη (1836 - 1904) για το βιβλίο του «Η Πάπισσα Ιωάννα» με άρθρο του στην γαλλόφωνη εφημερίδα «L' independanceHellenique» της 3ης Απριλίου 1866. Στην Κρήτη εντάχθηκε στους επαναστατικούς κύκλους του νησιού, όπου ήδη συμμετείχαν αρκετοί ξένοι, κυρίως γαριβαλδινοί Ιταλοί και ευρωπαίοι σοσιαλιστές και αναρχικοί από διάφορες χώρες, καθώς και 100 περίπου εθελοντές από την Πάτρα με επικεφαλής τον Δήμο Σκαλτσογιάννη. Πήρε τον βαθμό του λοχαγού και αργότερα, το καλοκαίρι του 1868,η «Εθνοσυνέλευση της Κρήτης», που ήδη του είχε χορηγήσει τιμητική ιθαγένεια, τον όρισε επίσημο πρέσβη της απέναντι στο βασίλειο της Ελλάδος. Ζήτησε με τηλεγραφήματά του από την Γαλλική κυβέρνηση την προάσπιση των εθνικών δικαιωμάτων των Κρητών και έφυγε για την Αθήνα, προκειμένου να συνομιλήσει με τον μονάρχη, ο οποίος όμως όχι μόνον δεν τον δέχθηκε, αλλά διέταξε επιπλέον την σύλληψή του, ενώ ο πρέσβης της Γαλλίας ζητούσε και την απέλασή του. Μετά από διαδηλώσεις συμπαράστασης από δημοκράτες και ριζοσπάστες, όπως λ.χ. ο βουλευτής Ρόκκος Χοϊδάς, αφέθηκε ελεύθερος, όμως μετά από λίγο συνελήφθη ξανά με αίτηση του πρέσβη της Γαλλίας και απελάθηκε στην Μασσαλία. Ο Γάλλος εθελοντής που αναφέρεται με το όνομα Jules Anemos, στην περιγραφή του Skinner, αποδείχθηκε (Καλλιβρετάκης Λ) πράκτορας της Γαλλικής κυβέρνησης με το όνομα Jules Ballot και έγραψε βιβλίο με επιχειρήματα υπέρ της αναγκαιότητας της τουρκικής κατοχής της Κρήτης. Σημειώστε μια περίεργη σύμπτωση! Την ίδια χρονιά δηλ. το 1867 ο Άλφρεντ Μπέρναρντ Νόμπελ εφηύρε τη δυναμίτιδα. Τελειοποίησε τον τρόπο παρασκευής της νιτρογλυκερίνης και ίδρυσε εργοστάσιο παραγωγής της σε μεγάλες ποσότητες. Το 1873 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου εφηύρε την νεοδυναμίτιδα ή ζελατοδυναμίτιδα (1875) και την πολεμική άκαπνη πυρίτιδα (βαλλιστίτιδα, 1888). Από τα κέρδη των επιχειρήσεών του προέρχονται τα χρηματικά ποσά των βραβείων Νόμπελ. Παρατηρήσεις: ακροδέκτης (-) μεταλλικό στέλεχος ακροδέκτης (+) μέσα μεταλλικό φύλλο διηλεκτρικό μεταλλικό φύλλο έξω μεταλλικό φύλλο Με δεδομένο ότι την εποχή εκείνη είχαν κατασκευαστεί στήλες του βόλτα αρκετά ισχυρές για να προκαλέσουν πυροδότηση και την άγνοιά μας (μέχρι στιγμής) για το καλώδιο που χρησιμοποίησαν, διατηρούμε ορισμένες επιφυλάξεις ως προς την εγκυρότητα της περιγραφής του Skinner (δεν ήταν γνώστης σχετικής επιστήμης). Τα γραφόμενα του Αργυρόπουλου διασταυρωμένα είναι ακριβή, αλλά δεν αναφέρονται στο συγκεκριμένο περιστατικό. Αν το σχήμα είναι έγκυρο τότε το εκρηκτικό δεν μπορεί να ήταν πυρίτιδα, γιατί απαιτείται μεγάλη ποσότητα. Θα έπρεπε να είναι όπως το σχέδιο του 1861. Αντίθετα το σχήμα παραπέμπει σε παρόμοια πειράματα που έγιναν για τη σταθεροποίηση της νιτρογλυκερίνης σε νάρκες από την οικογένεια Νόμπελ (και άλλους). Αποτελεί αντικείμενο έρευνας, της εφημερίδας μας, πως βρέθηκε το υλικό στη Σύρο και από που το προμηθεύτηκε η «υπέρ των Κρητών επιτροπή των Αθηνών».

Έχουμε την υπόνοια ότι επρόκειτο για άχρηστο πολεμικό υλικό... ...Παρά την αποτυχία της απόπειρας (την πλήρωσαν οι Σφακιανοί με μερικούς κανονιοβολισμούς) η όλη επιχείρηση ανησύχησε του Τούρκους για δύο κυρίως λόγους: (α) φάνηκε ότι οι Έλληνες έχουν ή μπορούν να προμηθευτούν σύγχρονα όπλα και (β) υπήρχε ανάμιξη Αμερικανών στις Ελληνοτουρκικές συγκρούσεις. Σχέδιο τορπίλας του 1861 χρησιμοποιήθηκε στο Αμερικανικό εμφύλιο Πειραματική επίδειξη υποβρύχιων ναρκών από τη βιομηχανία των Νόμπελ που κατέληξαν σε αποτυχία.

ΠΗΓΗ

(μια εργασία του Δ. Μπεχτσούδη και του ΕΠΑΛ.Ελ. Βενιζέλου Χανίων). Απρίλιος 2013