Αρχές Φθινοπώρου του 1856 ήταν, όταν διορίστηκε Βαλής και Μουσίρης (Πολιτικός και Στρατιωτικός Διοικητής) της Κρήτης ο πρωτογιός του ελεεινού από κάθε άποψη Αρβανίτη Μουσταφά Γκηριτλή πασά (σφαγέα του Αρκαδίου, το 1866) Βελής, σε αντικατάσταση του γέροντα Μεχμέτ Εμίν πασά, που ανακλήθηκε από το Σουλτάνο.
Ο Βελής είχε γεννηθεί στην Κρήτη, όταν σ’ αυτή κατείχε τη θέση του Βαλή και Μουσίρη, ο πατέρας του. Μάνα του ήταν μια αιχμάλωτη Κρητικιά από το σόι των Βολάνηδων.
Ο Βελής ανατράφηκε στην Κρήτη
στα «Σερσεμπίλια» και δεν υστερήθηκε σε τίποτε απ’ όσα παρείχε στον καιρό του η
ανατροφή «άρχοντα». Σπούδασε στα πιο καλά σκολειά της Πόλης, που λειτουργούσαν
κατά την εποχή του. Έμαθε και Γαλλικά. Κι όταν ο Μουσταφάς έγινε «Σανδραζάμης»
(Πρωθυπουργός) στην Πόρτα, ο Βελής απέχτησε την ιδιότητα του Πρεσβευτή. Κι αυτή
του βοήθησε να καλλιεργήσει πιο πολύ τα Γαλλικά του με σπουδές στο Παρίσι ως
Πρεσβευτής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που διορίστηκε από το Μπαμπά του στην
Πόλη του Φωτός την Εσκοτισμένη…
Αυτός υπέγραψε ως εκπρόσωπος
της Τουρκίας και τη Συνθήκη συμμαχίας της Χώρας του με τις Μεγάλες Δυτικές
Ευρωπαϊκές Δυνάμεις, που συνασπίστηκαν
κατά της Ρωσίας (Κριμαϊκόςπόλεμος 1853-1856. Αρκετά επίκαιρος και κατά την εποχή μας). Αυτός υπέγραψε
ως πληρεξούσιος της Τουρκίας και τη Συνθήκη Ειρήνης στο Παρίσι μετά το τέλος
του Κριμαϊκού πολέμου, ανεμίζοντας το «Χάττ-Ι Χουμαγιούν» (Hatt-ı Hümayun –Αυτοκρατορικό Διάταγμα), ως πανάκεια
της Τούρκικης «Τανζιμάτ» (Μεταρρύθμισης)
στο Παρίσι, για να γίνει αποδεχτή η Τουρκία στο Club των απατεώνων της Δύσης, καθώς «όμοιος ομοίω αεί
πελάζει»…
Αυτός, λοιπόν, ο Βελής
στέφθηκε «Βαλής και Μουσίρης» της Κρήτης
ύστερ’ απ’ όλ’ αυτά, γιατί, λέει, κρίθηκε από τον Αυτοκράτορα της Γαλλίας(!) Λουδοβίκο
Ναπολέοντα ο «καταλληλότερος» για ν’ αρχίσει την εφαρμογή αυτού του «περίπτυστου» (Β.Ψιλάκης) «Ισλαχάτ
Φερμανί» (Μεταρρυθμιστικού Διατάγματος).
Κι ο «καταλληλότερος» αυτός,
όπως κ οι σύγχρονοί μας εν Ελλάδι «Καταλληλότεροι» ή «Αναντικατάστατοι», έκαμε
κουρελού το «Χαττ-Ι Χουμαγιούν» και την Κρήτη… «χουμά – κουτάλια».
Αυτός, λοιπόν, ο Βελή Εντίν
Ραφαάτ πασάς ήταν ό,τι πιο ελεεινό κι αχρείο υποκείμενο θα μπορούσε να στείλει
η Πόρτα και να του αναθέσει τη θέση του
Γενικού Διοικητή του Νησιού. Επαλήθευσε το «του μπαμπά του μοιάζει ο Γιάννης»…
Ψηλόλιγνος ομορφάντρας. «Εράσμιος
και ελκυστικός» (Β.Ψιλάκης). Αλλά, τάφος κεκονιαμένος! Βάρβαρος, αισχρός,
αιμοσταγής, γιατί, όπως είπα: « ο
γεννήσας υιόν, ουκ απέθανε»!…
Άκουσαν μέσα στο Ναό οι
Ελληνοκρητικοί Χριστιανοί και «μουτισμένοι» κρυπτοχριστιανοί τα παχιά
λόγια, που αυτός ξεστόμισε, με τον παρισινό αέρα, την ευφράδεια, το λεβέντικο
παράστημα, τη θεατρική υποκρισία κι ουρανομήκη αλαζονεία που τον διέκριναν,
κατά τον πανηγυρικό εορτασμό της επετείου έκδοσης του «Χάττ-Ι Χουμαγιούν», που
οργανώθηκε πομπώδης στα Χανιά και συνέπεσε λίγες μόλις μέρες από τον ερχομό του
στην Κρήτη. Πίστεψαν στις εξαγγελίες του. Ξεθάρρεψαν. Εκδηλώθηκαν κ οι
Κρυπτοχριστιανοί. Τότε αποκαλύφτηκαν πολλοί από τους «εξισλαμισμένους» πιστοί
χριστιανοί και μάλιστα στο Μυλοπόταμο του Ρεθέμνους και στην Πεδιάδα του
Ηρακλείου.
Δεν πέρασε όμως καλά-καλά
ενάμισης χρόνος κι ο Βελής έβγαλε τη
μούρη από το ντορβά κ είδαν οι Ελληνοκρητικοί με τι τσινιάρικο μουλάρι είχαν να
κάμουν.
Κατακουρέλιασε το
Αυτοκρατορικό Διάταγμα, που ως «καταλληλότερου» του εμπιστεύτηκε να θέσει
πρώτος σ’ εφαρμογή ακόμη κι ο Λουδοβίκος Ναπολέων, αν ο Βελής έλεγε την
αλήθεια…
Αντί της Ισονομίας οι
Ελληνοκρητικοί έτυχαν βάναυσης, πρόστυχης, ελεεινής και κακούργας συμπεριφοράς
από μέρος του.
Αντί της ανεξιθρησκίας
κινήθηκαν διωγμοί των Χριστιανών της Κρήτης. Και μάλιστα, ύστερ’ από το ισχυρό
«σοκ» που δοκίμασαν οι Μουσουλμάνοι με το να δουν χωριά ολόκληρα που λογάριαζαν
Μουσαλμανικά ν’ αποκαλύπτονται Ορθόδοξα Χριστιανικά στο Μυλοπόταμο και στην
Πεδιάδα, όπου κι οργίασαν τα όργανα του
Βελή.
«Εν τω μεγαλοπρεπεί και
αμέμπτω την εξωτερικήν όψιν και το παράστημα Βελή δεν ελάλει προ πολλού ήδη ο
αβροπρεπής και μειλίχιος Παρισινός, αλά το μηδόλως εκ της Εσπερίας ανακαινισθέν
και βελτιωθέν εσωτερικόν κτήνος» (Β. Ψιλάκης).
Ο ακόρεστος σκορπαλευράς κ
ίσως γι’ αυτό και «προικοθήρας» Βελής,
κατασπατάλησε σε ασωτίες τη μεγάλη προίκα της πάμπλουτης γυναίκας που
τον παντρεύτηκε.
Στο Παρίσι, απ’ όπου «ήγε
μεθ’ εαυτού ιδιαίτερον γραμματέα ευγενή
τινα νέον, τον Γκαρέν, και νεάνιδά τινα ευειδή ως θαλαμηπόλον ή παιδαγωγόν. Αύτη
μετά τινα χρόνον εδηλητηριάσθη…»(ό.π.)
Στο Ηράκλειο, «ότε διήγε μετά της περιωνύμου
Καμπάνας και άλλων γυναίων πανημερίως» (ό.π.). Κι όπου αλλού και μ’ όποια
παρέα.
Κι αφού δεν του ήταν αρκετά ο
νόμιμος μισθός, που έπαιρνε ως Γεν. Διοικητής Κρήτης και τα πλούσια δώρα, που
λάβαινε από την πατρική οικογένεια της συζύγου του κι από άλλους «κουβαρντάδες»
δωρητές, επέβαλε φόρους επί φόρων στις πλάτες των Ελληνοκρητικών.
Αντί για το «χαράτσι», που είχε καταργηθεί,
επέβαλε το «νιζάμπαρασί». Αυτός ήταν είδος ισόβιου φόρου, που επιβλήθηκε στους Χριστιανούς
Ελληνοκρητικούς, που δεν επιστρατευόταν ως αντίτιμο της «απαλλαγής» τους από το
στρατό. Ήταν ετήσιος κυμαινόμενος φόρος, που επιβάρυνε από 32 έως 800 γρόσια το
κάθε αρσενικό άτομο από τη γέννηση ως το
θάνατό του, ανάλογα με την οικονομική του κατάσταση, που υπολογιζόταν
αυθαίρετα.
Επέβαλε το λεγόμενο
«Μιντατιγιέ», που ήταν, λέει, προαιρετικός φόρος ακαθόριστου ποσού, που
αλλοίμονο σ’ όποιο δεν τον κατέβαλε, γιατί ερμηνευόταν ως …αντικαθεστωτική η
άρνηση να πληρώσεις στο Κράτος αυτό το «νταβατζηλίκι».
Νομοθέτησε έγγειο φορολογία κ
επέβαλε διαφορετικό ποσοστό φορολόγησης της γης και των προϊόντων που απέδιδε
από μέρος σε μέρος, αυθαίρετα και κατ’ εκτίμηση της παραγωγής και της αξίας του
ακινήτου.
Για πιο σίγουρη είσπραξη των
έγγειων κυρίως προσόδων, χωρίς να εξαιρεί και την υπόλοιπη φορολογία, επέβαλε
το σύστημα ενοικίασης των φόρων, την είσπραξη των οποίων ανέθετε με δημοπρασίες
σε φοροεισπράχτορες. ιλτιζάμ. Άτομα, που στην πλειοψηφία τους πολλαπλασίαζαν τον
απαιτούμενο φόρο αυθαίρετα για να αισχροκερδήσουν και μετερχόταν κάθε είδους
βία για την είσπραξη των φόρων αυτών. Δεν ήταν όμως και λίγοι όσοι από αυτούς
έχασαν την περιουσία τους αντί για να την αυξήσουν όπως έλπιζαν, επειδή δε
μετερχόταν ανέντιμα, άτιμα και καταπιεστικά μέσα για την είσπραξη των
φόρων. Άλλοι έχασαν και τη ζωή τους
ακόμη ή αναγκάστηκαν να διαφύγουν στο
εξωτερικό ή να φυγοδικούν κάτω από άθλιες συνθήκες για ν’ αποφύγουν την
κρεμάλα…
Ο τρόπος αυτός είσπραξης των έγγειων φόρων με το σύστημα της
ενοικίασης, διατηρήθηκε στην Κρήτη ως το πρώτο μισό του 20ου αιώνα τουλάχιστο. Θυμούμαι
συγκεκριμένα πρόσωπα, όπως τον
επικαλούμενο στη Λούτρα επίσημα Σπράχτορα, που κατά την έσχατη
τουρκοκρατία και μετά ήταν εισπράχτορας φόρων. Ακόμη και στην Πηγή τον Παντελή
Στρογγυλάκη, που εγώ ο ίδιος ειδοποίησα να έρθει στη «Σγουρή» στο αλώνι του
Χατζηγιάννη να ζυγιάσομε άλλοτε τα
ρεβίθια, άλλοτε τα κουκιά κι άλλοτε το στάρι και να εχτιμήσει την ποσότητα του
άχυρου, που αποτελούσε παραγωγή από την ιδιοχτησία μας, που έσπερνε «συμμισακά»
ο Γιάννης Χατζηγιάννης (1948-1953)…
Ο Βελής, πέραν από αυτά κι
άλλα, επέβαλε και τον φόρο οδοποιίας και
σκληρές και πολυήμερες αγγαρείες στους υπηκόους του Ελληνοκρητικούς. Ιδιαίτερα
σκληρός είχε αποδειχτεί για την είσπραξη του τελευταίου αυτού φόρου, που μεγάλο
ποσοστό του έμπαινε στη δική του τσέπη. Γι’ αυτό και δε μπόρεσε να κατασκευάσει
παρά «μέρος μόνον παραλιακής οδού ελεεινής και τρισαθλίας από Ρεθύμνης προς
Χανία, ενώ είχεν εισπράξει επί εν μόνον έτος περί τα 6 εκατομ. γρόσια και η
συγκοινωνία προ πάντων των τριών παραλίων πόλεων μετά του εξωτερικού διεξήγετο
εισέτι διά πλοιαρίων, πακέτων λεγομένων, διά τε την κυβερνητικήν αβελτηρίαν και
την ελεεινήν των λιμένων κατάστασιν» (ό.π.).
Η θρασύτητα, η αιμοβορία, η απληστία, το μίσος
προς τους Έλληνες, η βία κ η
ελεεινότητα του Βελή τον οδηγούσαν στο
να εκστομίζει κι ο ίδιος βρισιές και φοβέρες κατά των Ελληνοκρητικών, όπως:
«Ίντα θαρρείτε μωρέ Κερατάδες; Ο μπαμπάς μου
σας έκαμε να ‘χετε ούλοι σας από ένα μουλάρι. Εγώ θα σας(ε) κάμω να ‘χετε κάθε δέκα ένα γάιδαρο, έτσα
γαϊδάροι που ‘σαστονε. Θα σας(ε) κάμω να τυλίσσεστε με ψάθες»…
ΠΗΓΗ
Εφημερίδα ΡΕΘΕΜΝΟΣ Β. Ψιλάκη: «Ιστορία της Κρήτης», Δ’, Εκδ. Μινώταυρος. Κ.ά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Μην πυροβολείτε ασκόπως