24 Φεβρουαρίου 2022

Ο παππούς του προπάππου.

Ένα ιδιαίτερο φωτογραφικό κειμήλιο που πρόσφατα ανασύρθηκε από τα ράφια της λησμονιάς, εκεί όπου βρέθηκε καταχωνιασμένο, (Θεός κατέχει μετά από πόσους χρόνους;) στο άδυτο βασίλειο του σκοταδιού και της νάφθας. Ώσπου έφτασε τελικά η ώρα ώστε να εκπληρωθεί ο πραγματικός σκοπός της απαθανάτισης των ''ανυποψίαστων'' προγόνων που αποτύπωσε ο καλλιτεχνικός φακός ενός σπουδαίου πιονιέρου φωτογράφου, Γεώργιου Μαραγιάννη (1860-1924) στο φωτογραφικό του κάδρο.

Ως είδος η έντυπη φωτογραφική πλάκα άνηκε στα ιδιαίτερα αντικείμενα που βρίσκονταν συνυφασμένα με το νήμα της τύχης των προσώπων που απεικονίζουν, ακολουθώντας αναγκαστικά την μοίρα τους με ότι αυτή επιφύλασσε στο πέρασμα των χρόνων. Έτσι και η φωτογραφία μας, η ορθότερα τα οικεία πρόσωπα τα οποία πολύ όμορφα κι αγέρωχα απεικονίζονται, βρέθηκαν στην περιδίνηση πολέμων και όχι μόνον που κάλυψαν μεγάλο μέρος του 20ου αιώνα, σημαδεύοντας την χώρα και τους κατοίκους της. (Μακεδονικός Αγώνας{1904 -1908}-Βαλκανικοί Πόλεμοι {1912-1913}–Μεγάλος Πόλεμος{1914-1918}–Μικρασιατική Εκστρατεία{1919–1922}-Β.Π.Π {1939 -1945}- Εμφύλιος {1946–1949}) Κι ώμος άντεξε, παρακάμπτοντας ως δια μαγείας με μια δρασκελιά περισσότερο από έναν αιώνα, η ''ψυχή'' της φωτογραφίας όπως αποτυπώθηκε από τα πενιχρά μέσα της εποχής των περιοδευόντων φωτογράφων κατά την περίοδο της κρητικής αυτονομίας στα τέλη του 19ου αιώνα, μετουσιώθηκε στην ψηφιακή ''αιωνιότητα'' του 21ου αιώνα. Με αφορμή της δημοσίευσης αυτής της ''συγκινητικής'' φώτο (για την οποία θα αναφερθώ με μια ιδιαίτερη ανάρτηση) εστιάζω στην φωτογραφική ''κίνηση'' της εποχής παραθέτοντας σχετικά μερικούς ενδιαφέροντες υπερσύνδεσμους για Φωτογράφοι και φωτογραφεία στο Ηράκλειο του χθες.

Ο Γεώργιος Μαραγιάννης, φωτογράφος 1860-1924
Του Ανδρέα Μητάκη*
Το χρονικό διάστημα 1881-1913 μπορεί να θεωρηθεί ως μια μεταβατική περίοδος που λήγει με την απελευθέρωση της Χίου από τον τουρκικό ζυγό και την ενσωμάτωσή της στο ελληνικό κράτος το 1912, ομοίως και η Κρήτη το 1913 ενσωματώνεται στο ελληνικό κράτος.
Στα τέλη του 19ου αιώνα, η φωτογραφία είχε ζήτηση στα αστικά κέντρα της υπό κατάρρευση οθωμανικής αυτοκρατορίας. Με αφετηρία την Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη, κατά κύριο λόγο, οι φωτογράφοι έσπευδαν να εγκατασταθούν-συνήθως προσωρινά-όπου υπήρχε ψωμί. Ετσι παρατηρούνταν συχνές μετακινήσεις των φωτογράφων.
Μεγάλα ελληνικά φωτογραφεία της Πόλης και της Σμύρνης είχαν αντιπροσώπους στην ελληνική επαρχία ή καλύτερα, στην αυτοκρατορική επαρχία, με τους οποίους συνεργάζονταν περιοδικά. Οταν κάποιος γνωστός φωτογράφος επρόκειτο να επισκεφθεί μια πόλη, προδημοσίευε μια σχετική αγγελία και όταν έφθανε, όποιος επιθυμούσε να φωτογραφηθεί, έσπευδε στο τοπικό φωτογραφείο του συνεργάτη-αντιπροσώπου ή αν δεν υπήρχε τέτοιο, στο ξενοδοχείο όπου διέμενε ο φωτογράφος. Χαρακτηριστικές είναι οι περιπτώσεις των αδελφών Διαμαντοπούλου και των Ι. Τσίμα και Γ. Μαραγιάννη, που εργάστηκαν με τον τρόπο αυτό.
Ο Γ. Μαραγιάννης γεννήθηκε το 1860 στο Θεολόγο της Θάσου και γύρω στο 1878 άρχισε τη φωτογραφική του σταδιοδρομία στη Χίο όπου και συνεργάστηκε με τον Χιώτη Ιωάννη Τσίμα. Δεν έχει γίνει γνωστό πού έμαθαν τη φωτογραφία οι δύο φίλοι. Στη Χίο, πάντως, πρέπει να πήγαν και να άνοιξαν φωτογραφείο μετά τους σεισμούς. Οι δύο συνεταίροι παντρεύτηκαν τις δύο αδελφές του Στάμου Χαρτούλαρη, που αργότερα θα εργαζόταν και αυτός ως φωτογράφος.
Ακολουθώντας το παράδειγμα άλλων φωτογράφων, ο Γ. Μαραγιάννης θα ανοίξει “Υποκαταστήματα” σε διάφορες πόλεις της τότε οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Οι μετακινήσεις του είναι τόσο συχνές, που δύσκολα μπορεί κανείς να τις παρακολουθήσει.
Κατά τη δεκαετία 1880-1890 εμφανίζεται στη Σύρο μαζί με τον Σαμιώτη φωτογράφο Joseph Pullman, όπως διαβάζουμε και σε καρτ ντε βιζιτ της εποχής “Γεώργιος Μαραγιάννης-Joseph Pullman. Φωτογράφοι της Α.Υ. του Ηγεμόνος της Σάμου, “ΣΥΡΑ”.
Φαίνεται όμως ότι κανείς από τους δύο δεν έμεινε για μεγάλο διάστημα στη Σύρο. Σε μια άλλη φωτογραφία (χονδροκάρτονα) διαβάζουμε: “Γ. Μαραγιάννης-Ιωαν. Τσίμας Φωτογράφοι Εν Χίω και Κρήτη” ενώ σε κάποιες άλλες εμφανίζεται μόνος ο Γ. Μαραγιάννης, αναφέροντας ότι διαθέτει “Υποκαταστήματα” στην Κρήτη και τη Μακεδονία, χωρίς όμως να αναφέρει τις πόλεις.
Το 1889 τον συναντάμε στη Σάμο όπου προτιθέμενος να παραμείνει επί βραχύ διάστημα, ειδοποιεί ότι “ήνοιξε το εργοστάσιο αυτού εν τω ενταύθα ξενοδοχείο του κ. Ιπποκράτους Τρουμπατζίδου”.
Το 1892 γεννήθηκε στη Χίο ο γιος του Γ. Μαραγιάννη, γεγονός που αποδεικνύει ότι μέχρι τότε ο φωτογράφος βρισκόταν εκεί. Ανάμεσα στις φωτογραφίες του από το νησί ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν αυτές που απεικονίζουν μικρά παιδιά. Ο φωτογράφος δείχνει μια ιδιαίτερη ευαισθησία, ενώ παράλληλα και με τρόπο απλό, αναδεικνύει την παιδική αθωότητα και αφέλεια.
Ο Γ. Μαραγιάννης εγκατεστάθηκε μόνιμα στο Ηράκλειο το 1897. Το κατάστημά του ήταν κοντά στην εκκλησία του πολιούχου της πόλης του Αγίου Μηνά. Μαζί με τον Τουρκοκρητικό R. Behaeddin ήταν οι σπουδαιότεροι φωτογράφοι του Ηρακλείου την περίοδο της κρητικής αυτονομίας.
Παράλληλα με τη φωτογραφία ο Μαραγιάννης ασχολήθηκε με τυπογραφικές εργασίες, καθώς και με την έκδοση καρτ ποστάλ. Ετσι, ακολουθώντας μια πορεία παρόμοια με αυτή του Περικλή Διαμαντόπουλου, προτίμησε να παραμείνει στο Ηράκλειο, αφήνοντας το φωτογραφείο της Χίου στον Ιωάννη Τσίμα και στον νεώτερό τους Στάμο Χαρτουλάρη.
Φωτογραφίες του Ιωάννη Τσίμα, συναντάμε μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα χωρίς όμως να αναφέρεται πια ότι συνεργάζεται με τον Γ. Μαραγιάννη. Είναι πιθανό ότι, μετά το 1895, το φωτογραφείο του Μαραγιάννη ανέλαβε μόνος του ο Στάμος Χαρτουλάρης, δίνοντάς του και την επωνυμία “Ο Ηλιος”.

* Ο Ανδρέας Μητάκης είναι πρόεδρος Φιλοτελικής Εταιρείας Ηρακλείου

ΠΗΓΗ

Αναδημοσίευση απο