Το τελευταίο ριζίτικο ;

Ο πλούτος μου είναι το σπαθί κι δόξα το ντουφέκι, που ρίχνει στους τυράννους μου φωθιά και αστροπελέκι.*
Στίχοι που στάθηκαν αφορμή, (δεδομένο ότι στην εποχή μας δεν νοούνται επ’ ουδενί ) να αναρωτηθώ πιο θεωρείται ως το τελευταίο χρονικά καταγραμμένο ριζίτικο;. Με μια διαδικτυακή αναζήτηση που έκανα, παρότι βρήκα αρκετές αξιόλογες πληροφορίες, δεν νομίζω ότι καλύπτεται πλήρως το θέμα. Εκτός του ότι θεωρώ έκπληξη το γεγονός ότι η πιθανή χρονολογία των τελευταίων ριζίτικων μετατοπίζεται σε πιο πρόσφατο χρόνο.

Καθώς  νόμιζα, ότι τα τελευταία ριζίτικα που καταγράφηκαν στην κοινή πολιτισμική συνείδηση των Κριτών, δημιουργήθηκαν την περίοδο της Γερμανικής κατοχής, (1940/45) εξυμνώντας την αντίσταση στην Κρήτη. Όπως σημειώνει σε ένα σημείο στο άρθρο του «Ριζίτικα και νεοριζίτικα» ο Γεώργιος Λουπάσης στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα. «Σημειώνω πάντως ότι ο Παπαγρηγοράκης στη Συλλογή του περιέλαβε τραγούδια σχετικά με τον πόλεμο κατά των Γερμανών το 1941, χωρίς να τα χαρακτηρίσει “νεοριζίτικα”.»  

Υπάρχουν όμως ριζίτικα ακόμα πιο πρόσφατα, όπως μας πληροφορεί η ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ της Φιλίας – Μαρίας Πομόνη.
«Τα παραδοσιακά τραγούδια ως μέσο περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης. Μελέτη περίπτωσης: Τα Ριζίτικα παραδοσιακά τραγούδια της Κρήτης»
Συγκεκριμένα από το κεφάλαιο (6.2.1.5 Ιστορική συνείδηση) της παραπάνω εργασίας σταχυολόγησα ορισμένα στοιχεία που τεκμηριωμένα παραθέτουν με χρονολογική σειρά τα ριζίτικα:
222ο τραγούδι
Στο Ιστορικό αυτό ριζίτικο υπάρχουν αναφορές στην επίσημη ένωση της Κρήτης με
την υπόλοιπη Ελλάδα, την 1η Δεκεμβρίου του 1913.
" Εσιγανέψαν οι καιροί κι επάψαν οι γι' ανέμοι,
πάψαν κι εσένα οι στράτες σου, Σουλτάνο, απού την Κρήτη.
Στην Κρήτη μπλιό σου δεν πατείς, στην Κρήτη δεν διαβαίνεις,
παρά στην Κόκκινη Μηλιά ".
224ο τραγούδι
Στην περίπτωση του συγκεκριμένου τραγουδιού γίνεται μνεία στη συμμετοχή των
Κρητών στον Μακεδονικό αγώνα ( 1903 -1908 ).
" Ο Καραβίτης είν' ο γεις και ο Μπολάνης άλλος κι ο Νικολούδης κι ο Μακρής κι ο
γέρος ο Καούδης, και τσι Βουλγάρους κυνηγούν ".
241ο τραγούδι
Πρόκειται για ένα δημοτικό τραγούδι προσκλητήριο πριν από τη γερμανική επίθεση
εναντίον της Κρήτης ( 1941 ).
" Άντρες, γυναίκες και παιδιά, τση Κρήτης αντρειωμένοι, τση λευτεριάς τη ρήγισσα
ήρθανε να σκλαβώσουν ... ".
269ο τραγούδι
Στο ριζίτικο αυτό αναφέρονται οι καταστροφές των Γερμανών στο νησί.
" Οι Γερμανοί πλακώσανε με χίλια αεροπλάνα, ρίχνουν κανόνια, μονετσιά, στρατιώτες με τσ'
ομπρέλες, την Κρήτη για να πάρουνε και να τήνε σκλαβώσουν ".
275ο τραγούδι
Κατά τη διάρκεια της πρώτης περιόδου του Κυπριακού Αγώνα (1955 - 1959)
ποιήθηκαν και τραγουδήθηκαν στην Κρήτη πολλά νεοριζίτικα τραγούδια, μέσω των
οποίων εκφράζεται η συμπαράσταση προς τον Κυπριακό λαό. Ομοίως και στα
τραγούδια 276 και 277.
" Ακούσετ' είντα μήνυσεν η Κύπρο εις την Κρήτη: Κρήτη κι αν είμαστ' αδελφοί, στείλε
μας τα παιδιά σου, που ξέρουν και πολεμούν, να μάσε βοηθήσουν για να λευτερωθώ
και εγώ ". 

ΥΓ
Αυτά επί του παρόντος, για περαιτέρω,καλό είναι να απευθυνθούμε κυρίως στους Κρητικούς από την μπάντα των Χανιών, μήπως μας διαφωτίσουν περισσότερο, εάν τυγχάνει από προσωπική εμπειρία, να γνωρίζουν περισσότερα επί του θέματος.

*Ο πλούτος μου είναι το σπαθί κι η δόξα το τουφέκι
που ρίχνει στους τυράννους μου φωτιά κι αστροπελέκι.
Για γούνα έχω το ράσο μου, κοντό χωρίς τσοχάδες,
οπού σκεπάζει το κορμί, που δεν ψηφά τσ’ αγάδες.
Μ’ αυτά τρυγώ, μ’ αυτά πατώ, μ’ αυτ’ αλωνοθερίζω,
μ’ αυτά και τσ’ αξαρμάτωτους σαν βασιλιάς ορίζω.
Κι όσοι στη μέση τ’ άρματα σαν άνδρες δε φορούσι
σαν σκύλοι στα ποδάρια μου πέφτουν και προσκυνούσι.

(Από την έκδοση Παύλου Γ. Βλαστού, Ο γάμος εν Κρήτη. Εν Αθήναις 1893)