Συνοπτική έκθεση των γεγονότων από τον Νομάρχη Ηρακλείου για το βενιζελικό κίνημα του 1935 στην Κρήτη.

Πώς επικράτησε το κίνημα του 1935 στην Κρήτη
Η εμπιστευτική έκθεση στον πρωθυπουργό
•Ελάχιστοι αξιωματικοί έμειναν πιστοί στην κυβέρνηση
•Η παρέμβαση του βουλευτή Γεωργίου Μαρή

•Οι ηγέτες του πραξικοπήματος στο νομό Ηρακλείου
Το κίνημα του 1935 έθεσε υπό περιορισμό όλους τους κυβερνητικούς παράγοντες και τοποθέτησε στη θέση τους ανθρώπους που ήταν φίλα προσκείμενοι στη δημοκρατική παράταξη. Εκείνους που βοήθησαν στο να εκραγεί το “βενιζελικό κίνημα”.

Μεταξύ των οποίων τέθηκε σε περιορισμό και ο τότε νομάρχης Ηρακλείου Μιχ. Σγουρός που αντικαταστάθηκε από τον Α. Πρωτοπαπαδάκη. Ο τελευταίος έμεινε ελάχιστα φυσικά στη Νομαρχία Ηρακλείου, αφού το κίνημα απέτυχε. Ο Σγουρός επιστρέφει στη θέση του και στις 15 Μαρτίου στέλνει την πρώτη του εμπιστευτική έκθεση στον Π. Τσαλδάρη.

Πρόκειται ίσως για την πρώτη συνοπτική έκθεση των γεγονότων στην Κρήτη και ειδικά στο Ηράκλειο, όπου το κίνημα κατάφερε να επικρατήσει. Η έκθεση Σγουρού είναι άκρως αποκαλυπτική αφού:

- Δεν βρήκε παρά ελάχιστους αξιωματικούς να είναι πιστοί στην κυβέρνηση των Λαϊκών.

- Προσπάθησε να πείσει ματαίως τον κόσμο να αντισταθεί.

- Αποδεικνύεται η άσκοπη παρουσία του στόλου στην Κρήτη

- Μιλάει για τον “μεσολαβητικό” ρόλο που έπαιξε ο βουλευτής Γ. Μαρής.

- Αναφέρεται στα ονόματα των βουλευτών και όλων όσοι έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στο να εκραγεί το κίνημα.

Στην έκθεση επίσης γίνεται ιδιαίτερα μνεία για εκείνους, τους λίγους αξιωματικούς “που εναντιώθηκαν στους στασιαστές”, αλλά και στην παραδειγματική τιμωρία που πρέπει να τύχουν οι “συνωμότες”.

Η έκθεση

Αναλυτικά στην έκθεση του νομάρχη αναφέρεται:

Ελληνική Δημοκρατία
Νομαρχία Ηρακλείου
Εν Ηρακλείω τη 15 Μαρτίου 1935
Εμπιστευτική
Προς τον Εξοχώτατον Κύριον Πρόεδρον της Κυβερνήσεως
Τον Κύριον Υπουργόν των Εσωτερικών
Τον Κύριον Υπουργόν των Στρατιωτικών
Αθήνας
Εχομεν την τιμήν να υποβάλωμεν Υμίν τα κατωτέρω. Το μεσονύκτιον της 1ης προς την 2αν Μαρτίου έλαβον το κρυπτογραφικόν τηλεγράφημα δι’ ου μοι εγνωρίζετο η εν Αθήναις έκρηξις του στασιαστικού κινήματος. Αμα τη λήψει τούτου προέβην δια των ολίγων εμπίστων αστυνομικών οργάνων, ά διέθετον, εις την κατάληψιν των Τηλεγραφείων και Τηλεφώνων εις ά ετοποθέτησα τους εμπίστους εκ των Τ.Τ.Τ. υπαλλήλων τους δε υπόπτους εξ αυτών απεμάκρυνα, συνάμα δε απηγόρευσα την διαβίβασιν τηλεγραφημάτων ως και τας δια των τηλεφώνων αστικάς και υπεραστικάς συνδιαλέξεις. Ταυτοχρόνως εκάλεσα παρ’ εμοί προς λήψιν των απαραιτήτων στρατιωτικών μέτρων τον έμπιστον Ταγματάρχην του ενταύθα Πεζικού Συντάγματος κ. Νικόλαον Πλεύρην ως και το Φρούραρχον Ηρακλείου Συνταγματάρχην Σέργιον Αριστοτέλην, όν ενόμιζον αν όχι έμπιστον τουλάχιστον φίλα φρονούντα προς το νόμιμον Καθεστώς. Προς τούτοις εξέδωκα ανακοινωθέν προς τον Λαόν δια του οποίου συνίστων ου μόνον ψυχραιμίαν αλλά και απόλυτον πειθαρχίαν και πίστιν προς την Κυβέρνησιν ήτις τάχιστα θα επάτασσε τους στασιαστάς. Ούτω διέρρευσεν η 2α Μαρτίου καθ’ όλην την διάρκειαν της οποίας ζωηρά παρετηρείτο η κίνησις των εν Ηρακλείω φιλελευθέρων, η κίνησις δ’ αύτη επετείνετο όσον παρήρχετο η ημέρα και επετάθη έτι περισσότερον όταν επληροφορήθησαν το εν Χανίοις συγκροτηθέν συλλαλητήριον και τον λόγον όν κατ’ αυτό εξεφώνησεν ο αρχηγός αυτών, συνάμα δε και ότι ανεμένετο από στιγμής εις στιγμήν ο κατάπλους εις Χανία του στασιάσαντος Στόλου. Αντελήφθην αμέσως ότι δεν θα εβράδυνε να εκραγή και εν Ηρακλείω επαναστατικόν κίνημα και εσκέφθην εάν και κατά πόσον θα ήτο δυνατή και αποτελεσματική οιαδήποτε αντίστασις κατ’ αυτού. Προς τούτο ανεμέτρησα τους εμπίστους εκ των αξιωματικών εν τε τω Στρατώ και τη Χωροφυλακή και το συμπέρασμα ήτο πενιχρώτατον, ένας Ταγματάρχης του Στρατού και τρεις έως τέσσαρες κατώτεροι αξιωματικοί, εκ δε της Χωροφυλακής τέσσαρες έως πέντε κατώτεροι αξιωματικοί, εις Ενωματάρχης και δέκα πέντε έως είκοσι χωροφύλακες. Παρά ταύτα ηδυνάμην ν’ αντιδράσω οπωσδήποτε αποτελεσματικώς στηριζόμενος εις τον φανατισμόν των ενταύθα φίλων μας ως και εις την αδιαφορίαν μεθ’ ης υπεδέχθη την έκρηξιν τούτου το πλείστον των λαϊκών μαζών, εάν οιανδήποτε αντίστασιν δεν καθιστά αρκετά δύσκολον αλλά προ παντός άσκοπον η εν Κρήτη παρουσία του στασιάσαντος Στόλου.
Ούτως είχον τα πράγματα όταν την 10ην πρωινήν της Κυριακής, δευτέραν ημέραν του κινήματος εν Κρήτη, με ειδοποίησεν ο Βουλευτής Ηρακλείου Γεώργιος Μαρής ότι επιθυμεί να με ίδη. Συνηντήθην μετ’ αυτού και κατά την συνάντησιν μου εξέφρασε την οδύνην του δια την έκρηξιν του κινήματος αλλά μου εδήλωσε συγχρόνως ότι εφ’ όσον ο αρχηγός των έκαμε την εκτροπήν αυτήν ήσαν υποχρεωμένοι να τον συνδράμουν και μου εζήτησε να λύσω την λογοκρισίαν προς αποφυγήν ματαίων συγκρούσεων. Εις τούτο ηναγκάσθην να συναινέσω, έχων υπ’ όψει μου τ’ ανωτέρω, εντός ολίγου δε κατελήφθη υπ’ αυτών, ως επαναστατών, το Νομαρχιακόν Κατάστημα αφού προ ολίγης ώρας είχε προσχωρήσει το ενταύθα 43ον Σύνταγμα Πεζικού πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, ως και η δύναμις της Χωροφυλακής εκτός ολιγίστων αξιωματικών, ενός ενωματάρχου και 15-20 περίπου Χωροφυλάκων.
Καθ’ όλην την διάρκειαν του στασιαστικού κινήματος καθ’ ήν διετέλουν υπό επιτήρισιν εν τη οικία μου, οι στασιασταί ετήρησαν στάσιν εφεκτικήν και τούτο οφείλεται αναμφισβητήτως εις το ότι είχον αντιληφθή το λίαν ενδεχόμενον της καταστολής της επαναστάσεως εφ’ όσον δεν είχον προσχωρήσει εις αυτήν, ως ανέμενον, σοβαραί στρατιωτικαί μονάδες, ως και μεγάλα τμήματα του Κράτους.
Εις την έκρηξιν του κινήματος επρωτοστάτησαν οι Βουλευταί, οι Γερουσιασταί και Πολιτευταί του Φιλελευθέρου κόμματος Ηρακλείου, οι φιλελεύθεροι Δημοσιογράφοι Ανδρέας Ζωγράφος Δ/ντής της Ανορθώσεως και Κων/νος Καφετζάκης Δ/ντής της Δράσεως, το εν Ηρακλείω Τμήμα και τα εν τοις διαφόροις χωρίοις του Νομού Παραρτήματα της Δημοκρατικής Αμύνης και πολλοί άλλοι. Αντιθέτως το πλείστον του Λαού και ιδίως τωνεπαγγελματικών, εργατικών και αγροτικών τάξεων, μετά τελείας αδιαφορίας, φθασάσης μέχρι δυσφορίας, εδέχθη την έκρηξιν της επαναστάσεως. Την αυτήν δε στάσιν ετήρησε καθ’ όλην την διάρκειαν του κινήματος. Η αδιαφορία δε αύτη της μεγάλης πλειονότητος του Λαού συνετέλεσεν αναμφισβητήτως εις το να συγκρατήση τους επαναστάτας, τουλάχιστον κατά τας πρώτας αβεβαίας ημέρας, από του να προβούν εις τας συνήθεις των βιαιότητας εναντίον των αντιπάλων των. Αντελήφθησαν ευθύς εξ αρχής ότι το πλείστον του εργαζομένου Λαού μετά, μη αποκρυπτομένης, δυσφορίας ήκουσε την έκρηξιν του νέου κινήματος και ότι συνεπώς ουδεμίαν απολύτως διάθεσιν είχε να ενισχύση τούτο οπωσδήποτε και ευχαρίστως θα επληροφορήτο της καταστολής αυτού. Η αντίληψις των δ’ αύτη περί των διαθέσεων του Λαού έναντι της επαναστάσεως απεδείχθη ευρισκομένη εντός της πραγματικότητος, ως απέδειξεν άλλως τε ο Λαός δια του ογκοδεστάτου και ενθουσιώντος συλλαλητηρίου όπερ συνεκρότησεν εν Ηρακλείω την επομένην της φυγής του αρχιστασιαστού (13 Μαρτίου) και δια του υποβληθέντος ήδη προς Υμάς, δι’ εμού, ψηφίσματός του και καθ’ ό ιδιαιτέρως όλως ηξίωσε και ετόνισε ότι επιθυμεί την αμείλικτον και παραδειγματικήν τιμωρίαν των οπωσδήποτε ενισχυσάντων το κίνημα ως και την ριζικήν εκκαθάρισιν απασών των υπηρεσιών Στρατιωτικών και Πολιτικών εκ των αναξίων αυτών υπαλλήλων οίτινες χρησιμεύουσιν εκάστοτε ως πυρήνες των εκκολαπτομένων εκνόμων κινημάτων.

Και ταύτα μεν ως προς την στάσιν, τα αισθήματα και τας αντιλήψεις της πλειονότητος του Λαού του Νομού Ηρακλείου κατά τε την έκρηξιν του κινήματος, την διάρκειαν και την καταστολήν αυτού ως και τας επιβαλλομένας κυρώσεις δια την ματαίωσιν εις το μέλλον επαναλήψεως αυτού. Ως προς δε την συμπεριφοράν των Στρατιωτικών και Πολιτικών Αρχών αύτη υπήρξεν η εξής.
Το ενταύθα εδρεύον 43ον Πεζικόν Σύνταγμα προσεχώρησε την δευτέραν ημέραν εις την επανάστασιν, πλην το του Ταγματάρχου Πλεύρη Νικολάου και πέντε ή εξ κατωτέρων αυτού αξιωματικών. Αρχικώς ηρνήθη να προσχωρήση ο Φρούραρχος Συνταγματάρχης Σέργιος Αριστοτέλης αλλά την επομένην προσεχώρησε και ούτος. Εκ των αξιωματικών της Χωροφυλακής οι πλείστοι, πλην ελαχίστων, προσεχώρησαν. Κατά την άρσιν υπ’ εμού της λογοκρισίας, ήτις έλαβε χώραν ως ανωτέρω μνημονεύω, την δευτέραν ημέραν της εκρήξεως του κινήματος άφησα να υπονοηθή ότι έδει να παραμείνουν οι αξιωματικοί της Χωροφυλακής εις τας θέσεις των προς τήρησιν της τάξεως. Εχω όμως την πεποίθησιν ότι ασχέτως του υπαινιγμού μου τούτου οι πλείονες εξ αυτών θα προσεχώρουν εις την επανάστασιν. Εκ των αξιωματικών της Χωροφυλακής των μη προσχωρησάντων τρεις ανθυπασπισταί ο Πωλιουδάκης Ιωάννης, Δασκαλάκης Γεώργιος και Βαβουρανάκης, ο Ενωματάρχης Καπετανάκης και εκ των Χωροφυλάκων οι Δασκαλάκης Μιχαήλ του Γεωργίου και Μαχμουτάκης Αντώνιος του Ιωάννου επέδειξεν καθ’ όλην την διάρκειαν του κινήματος εξαιρετικήν τόλμην και ευψυχίαν και εγένοντο ο στόχος της επιθέσεως των στασιασάντων προϊσταμένων και συναδέλφων των. Τούτου ένεκεν και προς παραδειγματισμόν των άλλων προτείνω όπως ικανοποιηθώσιν ούτοι ηθικώς δια της αμέσου προαγωγής τούτων εις τον αμέσως ανώτερον βαθμόν εκείνου ον σήμερον κατέχουσι.
Εκ των άλλων υπαλλήλων, εξαιρουμένων των Δικαστικών, οίτινες εστάθησαν εις το ύψος της αποστολής των, ως και πολλών εκ των υπαλλήλων του Υπουργείου της Συγκοινωνίας, πολλοί υπάλληλοι και ιδίως εκ των Εκπαιδευτικών, το πλείστον των διδασκάλων, εξεδήλωσαν επαναστατικά φρονήματα και ήλθον εις αντεγκλήσεις και προστριβάς με τους φιλονόμους και νομοταγείς πολίτας, εξήψαν τα πάθη και προ κάλεσαν συρράξεις μεταξύ των πολιτών. Η πλειονότης των διδασκάλων της υπαίθρου εγένοντο οι υποκινηταί της επαναστάσεως. Η διαγωγή δε ενίων εκ των εν λόγω υπαλλήλων υπήρξε τοιαύτη προς τε τους πολίτας και το νόμιμον Κράτος ώστε δεδικαιολογημένως προυκάλεσε την αγανάκτησιν της κοινής γνώμης προς καθησύχασιν της οποίας εθεώρησα ορθόν και επιβεβλημένον όπως απομακρύνω τούτους προσωρινώς της υπηρεσίας των και μέχρις ότου οριστικώς κανονισθώσιν τα κατ’ αυτούς.
Και ήδη ως εν επιλόγω υποβάλλω Υμίν και την εμήν γνώμην. Αύτη είναι απολύτως σύμφωνος προς το κοινόν αίσθημα. Αμείλικτος, παραδειγματική και άνευ οίκτου τιμωρία των πρωταιτίων και των οπωσδήποτε ενισχυσάντων την ανταρσίαν ώστε εις το μέλλον ούτε να τολμήση τις να διανοηθεί παρόμοιο κίνημα. Αρσις της μονιμότητος των Δημοσίων υπαλλήλων και εκκαθάρισις αυτών εξ όλων των επαναστατικών στοιχείων, διότι ούτω μόνον και ουχί δια των σήμερον υφισταμένων αστείων και φιλελευθέρων ως επί το πλείστον, Συμβουλίων, είναι δυνατόν να κατορθωθή ώστε αι διάφοροι Κρατικαί Υπηρεσίαι αποκτήσουν συνείδησιν Κρατικών Οργάνων και ουχί πρακτόρων του πρώτου αρχομανούς ανισορρόπου.
Ευπειθέστατος
Ο Νομάρχης

ΠΗΓΗ

Αναδημοσίευση από την εφημερίδα   ΠΑΤΡΙΣ

http://www.patris.gr/articles/55054/19174?PHPSESSID=#.WZAD1LgxER8

ΦΩΤΟ

Οι κρατούμενοι της φωτογραφίας είναι στελέχη του Κόμματος Φιλελευθέρων στην Κρήτη. Πόζαραν στον φωτογραφικό φακό στο προαύλιο της φυλακής της Νεάπολης, τον Απρίλιο του 1935, μετά τις συλλήψεις τους, που ακολούθησαν το αποτυχημένο κίνημα της 1ης Μαρτίου εκείνης της χρονιάς. Η φωτογραφία ανήκει στον πρώην υπουργό και βουλευτή Φοίβο Ιωαννίδη, ο πατέρας του οποίου, Ιωάννης, ήταν ανάμεσα στους συλληφθέντες για το κίνημα. Ο Ιωάννης Ιωαννίδης διακρίνεται πρώτος αριστερά, στη σειρά των κρατουμένων που κάθονται. Είχε ενεργό ρόλο στην αντίσταση κατ ά των Γερμανών και σκοτώθηκε στις 11 Μαΐου 1944 από τα πυρά των κατακτητών, μετά από προδοσία

http://dslasithiou.gr/syllogos/istoria/