Αγιοκωνσταντινάτα

Κωνσταντινάτο θα γενώ να μ' έχεις στο λαιμό σου,

βράδυ-πρωί να με φιλείς, σαν κάνεις το σταυρό σου

Ο μύθος για τα Αγιοκωνσταντινάτα που εξομοιώνονται με το τίμιο ξύλο, επικρατεί σε πολλές περιοχές της Κρήτης και χρησιμοποιήθηκε σε διάφορες περιόδους ακόμα και ως μέθοδος ηθοπλασίας. Πρόκειται για νομίσματα βυζαντινής προέλευσης που φέρουν παράσταση των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένη, με σταυρό στη μέση, που λέγεται ότι η κοπή τους έγινε από τον Άγιο Κωνσταντίνο.
Ο θρύλος λέει ότι όταν η Αγία Ελένη βρήκε το Τίμιο Σταυρό του Χριστού, τον έκοψε στα δύο. Το ένα κομμάτι το άφησε εκεί και το άλλο το πήρε μαζί της στη Κωνσταντινούπολη. Τα πριονίδια που έπεσαν κάτω καθώς τον έκοβε τα μάζεψαν, τα ανέμειξαν με πολύτιμα μέταλλα και από το κράμα που προέκυψε κατασκεύασαν τα Κωνσταντινάτα που θεωρούνται φυλακτά*

Tο Kωνσταντινάτο

Tου Γιάννη Xλουβεράκη

Όταν η Αγία Ελένη βρήκε το 326μ.Χ. στα Ιεροσόλυμα θαμμένο τον Τίμιο Σταυρό, διέταξε να κοπεί στα δύο. Ο μισός να παραμείνει στον τόπο του μαρτυρίου και ο άλλος μισός να πάρει το δρόμο προς τη Βασιλεύουσα, την πρωτεύουσα της Ορθοδοξίας.

Την ώρα που το πριόνι χάραζε με τα μεταλλικά του δόντια το τίμιο ξύλο, ο Άρχοντας Χρυσοχόος του παλατιού, έτρεξε, άπλωσε κατάχαμα ένα μεταξωτό υφαντό και μάζεψε το ιερό πριονίδι, για να μην σκορπιστεί και το πατήσουν τα βέβηλα πόδια των ολιγόπιστων και των ασεβών.

Επειτα από μακρύ δρόμο, καθώς ιστορεί ο θρύλος, φθάνοντας στην Πόλη, ο 'Αρχοντας το πήγε στο αυτοκρατορικό νομισματοκοπείο. Μαζί με άλλα πολύτιμα μέταλλα το έρριξε στο χωνευτήρι. Από το φανταστικό αυτό μίγμα κόπηκαν τα πρώτα περιώνυμα φλουριά, τα Κωνσταντινάτα, με το ιδιότυπο βαθουλωτό σχήμα, που έχουν για κύρια παράστασή τους τον Τίμιο Σταυρό, ανάμεσα στον Μεγάλο Κωνσταντίνο και τη μητέρα του Αγία Ελένη.

Τα λεγόμενα Κωνσταντινάτα είναι ποικίλης προελεύσεως χρυσά Βυζαντινά, Ενετικά, Κυπριακά, ακόμα και Τουρκικά βαθουλωτά (σκυφοειδή) νομίσματα, τα οποία υποτίθεται ότι κόπηκαν υπό του ισαποστόλου Κωνσταντίνου του Μεγάλου και παρουσιάζουν κάποια ομοιότητα προς την αγιογραφία. Το Κωνσταντινάτο λέγεται και Άγιοκωνστάντινο και Αϊσεληνάτο, από την Αγία Ελένη, όπως και η ονομασία Κερασελένη, που αποδίδεται στο ουράνιο τόξο και κατά δημώδη πρόληψη στη βάση του κρύβεται κωνσταντινάτο.

Ίσως, η ευλαβική δοξασία ότι το Κωνσταντινάτο, περιέχει μόρια από το Τίμιο Ξύλο, παρακίνησε τη λαϊκή φαντασία να περιβάλλει το περίτεχνο βυζαντινό φλουρί, με πλήθος μαγικές ιδιότητες, τόσες όσες κανένα άλλο σύμβολο των ελληνικών λαϊκών παραδόσεων.

Ο λαός πιστεύει, πώς το Κωνσταντινάτο, όταν λειτουργηθεί από δεσπότη τη Μεγάλη Πέμπτη και μείνει σαράντα μέρες στο εικονοστάσι του σπιτιού, αποτελεί, πριν από όλα, φυλαχτό ακαταμάχητο για όποιον το έχει στον κόρφο του - "επιστέρνιον φυλακτήριον" ακόμη και για βασιλιάδες. Όποιος το φορέσει δεν πρέπει να φοβάται τίποτα. Διώχνει τη βασκανία, σταματάει την αιμορραγία, γιατρεύει τη χρυσή, θεραπεύει την επιληψία, ρίχνει τον ψηλό πυρετό, οι ετοιμόγεννες γεννούν εύκολα, οι ανύπαντρες παντρεύονται γρήγορα, ξεμακραίνει τον παντρεμένο από τα πλάνα γητέματα και το ναυτικό από τις στεριανές σειρήνες, προφυλάσσει από τις πληγές και το άδικο βόλι, είναι ελπίδα του ξενιτεμένου για τον περιπόθητο γυρισμό, κειμήλιο ιερό, από πάππου προς πάππο, για τις μονιασμένες οικογένειες.

Φαίνεται πώς στην αυτοκρατορική εποχή ο Θεός και η πίστη δεν ήταν ζυμωμένα μόνο στις καρδιές αλλά και στα νομίσματα.

Κι αν θέλουμε να δούμε αν είναι γνήσιο το βάζομε στο αλεύρι χωρίς προζύμι, και φουσκώνει το ψωμί, το ρίχνομε στη φωτιά και δεν καίγεται το μπαμπάκι που είναι περιτυλιγμένο ή στο κόσκινο και δεν τρέχει το νερό, αλλιώς …στην άκρη είναι κάλπικο!

Κάθε περιοχή του αποδίδει μία ή και περισσότερες υπερφυσικές δυνάμεις. Στη Βουλγαρία πιστεύουν ότι ωφελούνται οι άρρωστοι που πίνουν νερό από το κοίλωμα του Κωνσταντινάτου.

Ακόμη είναι δώρο και ευχή για καλά στέφανα και το αβάσκαντο στολίδι κάθε πανέμορφης των δημοτικών τραγουδιών.

Κωνσταντινάτο θα γενώ να μ' έχεις στο λαιμό σου,

βράδυ-πρωί να με φιλείς, σαν κάνεις το σταυρό σου…

**Ο μύθος για τα Αγιοκωνσταντινάτα στον Ομαλό Βιάννου

Στη δυτική του πλευρά του λεκανοπέδιου  Ομαλού στην Βιάννο και σε υψόμετρο 1350 μ βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Πνεύματος. Μέσα στο ιερό έχει πηγή νερού που χρησιμοποιούν οι κτηνοτρόφοι.

Ένας θρύλος λέει ότι η αυλή γύρω από την εκκλησία είναι σπαρμένη από αγιοκωνσταντινάτα που "δεν είναι ορατά και μόνο την ώρα που διαβάζεται το Ευαγγέλιο, κάθε φορά που γίνεται λειτουργία, βρίσκεται ένα μόνο. από τους εκκλησιαζόμενους που ψάχνουν και όποιος το βρει είναι ο πιο πιστός, δίκαιος και καλός άνθρωπος".

Το εκκλησάκι πρωτοκτίστηκε στα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας και σε αυτό κατέφευγαν οι κάτοικοι για να ξεφύγουν από τις σφαγές των Τούρκων. Εκτός όμως από καταφύγιο, ήταν και λημέρι των επαναστατών. Από εδώ γινόταν η Αντίσταση και λόγω των μαχών που έγιναν τριγύρω στήθηκε τύμβος στη μνήμη τους.

Πηγές:

Eφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ

http://www.patris.gr/articles/50602?PHPSESSID=#.WSA9ULgxER8

Φ. Κουκουλέ: Βυζαντινών βίος και πολιτισμός ΣΤ΄ Αθήναι 1967

Ν. Γ. Πολίτου: Λαογραφία Ε'.

 

* http://www.destinationcrete.gr

** http://www.destinationcrete.gr/el/plateaus-crete/irakleio-plateaus/omalos-viannou