6 Σεπτεμβρίου 2016

Η Κρήτη του Fred Boissonnas

Ο Ελβετός Fred Boissonnas (1858-1946) ο επιφανέστερος γόνος της γνωστής «δυναστείας φωτογράφων» της Γενεύης, έχει συνδέσει το όνομά του με την Ελλάδα.

Ηλιοβασίλεμα στον δρόμο προς τη Μονή Πρέβελη

Από το 1903 που πρωτογνώρισε τη χώρα μας, μαζί με τον συνοδοιπόρο του Daniel Baud-Bovy, πρύτανη της Σχολής Καλών Τεχνών της Γενεύης, η ζωή του καθορίστηκε και φωτίστηκε από τη μαγεία της. Επί 30 και πλέον χρόνια, όχι μόνον ως φωτογράφος αλλά και ως συγγραφέας, εικονογράφος και εκδότης βιβλίων με θέματα από την Ελλάδα, αποτέλεσε έναν από τους καλύτερους «πρευσβευτές» μας, αποκαλύπτοντας και προβάλλοντας στην Ευρώπη και σ’ ολόκληρο τον κόσμο, με τη σπάνια αισθαντικότητά του και με τη μοναδική τεχνική του στη φωτογραφία, τα γεμάτα φως τοπία μας, τα λαμπρά αρχαία μνημεία και τη ζωντανή καθημερινότητα του λαού μας.
Το έργο του, σε ό,τι αφορά την Ελλάδα θεωρείται εν γένει πρωτοποριακό, αλλά και καθοριστικό για την εξέλιξη της ελληνικής φωτογραφίας κατά τον 20ό αιώνα. Όποιος επιχειρήσει να δώσει ένα ελληνικό πανόραμα ασπρόμαυρης φωτογραφίας της εποχής, δεν μπορεί να παραβλέψει ή να μην τοποθετήσει σε μια από τις υψηλότερες κορυφές το όνομα και το έργο του F. Boissonnas.

Με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού (ΦΕΚ Β’ 1976/19-6-2012), το ελληνικό τμήμα του φωτογραφικού αρχείου μελών της οικογένειας Boissonnas, το οποίο φυλάσσεται στο Μ.Φ.Θ., χαρακτηρίσθηκε ως κινητό μνημείο.

Το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων του ΥΠ.ΠΟ.Τ., αποφάσισε ομόφωνα ότι οι φωτογραφίες του Boissonnas αποτελούν «κινητό μνημείο» που διέπεται από «ένα ενιαίο σύνολο με ιδιαίτερη ιστορική, λαογραφική, αρχαιολογική και καλλιτεχνική αξία. Η συγκρότησή του στο σύνολό της αποτελεί τεκμήριο νεότερης ελληνικής ιστορίας».

Ο F. Boissonnasμετά από έναν αιώνα επιστρέφει στην Ελούντα»

Ο μελετητής και απόγονος του Boissonnas, κ. Gad Borel σε ομιλία* του μεταξύ άλλων αναφερόμενος στην Κρήτη είπε ότι «μέσω άλλων πηγών, πληροφορούμαστε ότι ο Φρεντ είχε εκπλαγεί από το κλίμα βίας που επικρατούσε το 1911 στην Κρήτη. Πράγματι, δεν απέχουμε πολύ από το 1897, όταν οι Τούρκοι αποχωρούν από το νησί αλλά η Κρήτη δεν έχει ακόμη ενωθεί με την Ελλάδα. Σύμφωνα με τα γραπτά του Φρεντ: «Ο νόμος επιβάλλεται με δυσκολία και οι συγκρούσεις των οργάνων τήρησης της τάξης με τους ληστές είναι καθημερινό φαινόμενο.» Ο Φρεντ κάνει λόγο για το «εθνικό σπορ» που συνίσταται στην κλοπή των αρνιών του γείτονα. Ο κυβερνήτης του νησιού προσφέρει στους ήρωές μας από τη Γενεύη, Ντανιέλ Μπωντ-Μποβύ και Φρεντ Μπουασονά, στρατιωτική συνοδεία, καθώς ο κίνδυνος επιθέσεων είναι σοβαρός.

Όλοι οι κάτοικοι είναι «οπλισμένοι σαν αστακοί» όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Φρεντ. Διάγουν βίο πολύ λιτό, μόνο ο καφές και η μαρμελάδα έρχονται να γλυκάνουν τη ζωή τους. Ο φόβος για το αύριο σε έναν τόπο που δεν έχει ακόμη βρει ακόμη την ισορροπία μεταξύ μιας ελευθερίας που μόλις κατακτήθηκε και την αβεβαιότητα της ένωσης με την Ελλάδα που δεν έχει ακόμη συντελεστεί. Ωστόσο ο Φρεντ Μπουασονά βρίσκει ένα λαό αυθεντικό που μάχεται για το μέλλον του. Έκφραση που χρησιμοποιεί στις πολυάριθμες διαλέξεις του και στο στενό του περιβάλλον. Οι εικόνες αυτές από την Κρήτη αποτελούν πράγματι μαρτυρίες του αγέρωχου χαρακτήρα των κατοίκων της και της τραχύτητας της εποχής.

Ο Φρεντ γοητεύεται επίσης από τα κρητικά τοπία, τη βλάστηση, το φως και την αρμονία αλλά εκφράζει και τη λύπη του για τον τρόπο αναστήλωσης της Κνωσού από τον Έβανς, την οποία θεωρεί τσαπατσούλικη -«rappicolé».

Τότε είναι που ο Φρεντ Μπουασονά γνωρίζεται με τον Βενιζέλο και γεννιέται η φιλία μεταξύ τους. Θυμάμαι μια επιστολή που δεν θυμάμαι την ημερομηνία της (αλλά μπορεί να εντοπιστεί χάρη στο Μουσείο της Θεσσαλονίκης), μια επιστολή που απευθύνεται στον Βενιζέλο: «τώρα είναι η στιγμή να δώσουμε ώθηση στον τουρισμό στην Ελλάδα, έρχομαι!». Αυτόν ήταν, νομίζω, ένας τρόπος να εκτελεστεί η περίφημη σύμβαση με το Ελληνικό Δημόσιο που δεν είχε τελικά επιτυχία παρά τους πολύ ευνοϊκούς όρους για τον Φρεντ Μπουασονά. Τι είναι αυτό όμως από τον Ελλάδα που προσελκύει τον Φρεντ Μπουασονά;

Η έλξη που μετεξελίσσεται σε αγάπη για τη χώρα αυτή δεν είναι κεραυνοβόλα· πηγάζει από μια σειρά παραγόντων που συγκλίνουν όλοι ώστε να επιτρέψουν αυτή τη φώτιση, αυτή τη συνεύρεση που θα τον απομακρύνει σταδιακά από τη Γενεύη και θα τον ωθήσει προοδευτικά στα ταξίδια. Ο δεσμός που ανέπτυξε με την Ελλάδα είναι τόσο ισχυρός που τον οδήγησε να δημιουργήσει ένα φανταστικό γενεαλογικό δέντρο του οποίου οι πρώτες αρχέγονες ρίζες έπρεπε να είναι ελληνικές. Ορμώμενος από την ετυμολογία του ονόματος Μπουασονά –« né sous un buisson »: γεννημένος κάτω από θάμνο-, και τον τόπο καταγωγής της οικογένειας, το χωριό Λιβρόν (Livron) στη νότια Γαλλία στην περιοχή του Ντρομ (Drôme), εκεί που ο Ροδανός, αφού διασχύσει τη Γενεύη, εκβάλλει στη Μεσόγειο, ο Φρεντ καυχιόταν ότι ήταν απόγονος ενός από τους αρχαίους ναυτικούς που ίδρυσαν την αποικία της Μασσαλίας προτού ανηφορίσει προς βορρά για να καλλιεργήσει αμπέλια".

*Απόσπασμα από την ομιλία του Gad Borel τον Ιουλίου 2012 στο Κοινοτικό Κατάστημα της Ελούντας στα εγκαίνια της Έκθεσης «Fred Boissonnas, Εικόνες της Ελλάδας – Συλλογή Ριζαρείου Ιδρύματος – Ο F. Boissonnasμετά από έναν αιώνα επιστρέφει στην Ελούντα» που διοργάνωσε η «Βιβλιοθήκη Μανώλης Φουντουλάκης» σε συνεργασία με το Ριζάρειο Ίδρυμα και την Ελβετική Πρεσβεία στην Αθήνα..

Αναδημοσίευση από το ιστολόγιο του Κωστή Μαυρικάκη MERABELLO LIBRO D' ORO