H Mεγάλη Aπόδραση Καπετανάκειο (1941). Αφήγηση Γιώργου Πολεμαρχάκη

Του Γιώργου Καλογεράκη

Αμέσως μετά την κατάληψη της Κρήτης οι Γερμανοί στέλνουν στους Προέδρους των Κοινοτήτων της Πεδιάδας, (ίσως και των άλλων επαρχιών του Νομού), μια διαταγή που έλεγε ότι πρέπει αμέσως να παρουσιαστούν στο Σταθμό Χωροφυλακής Καστελλίου, όσοι από τους κατοίκους πολέμησαν στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο και στην Μάχη της Κρήτης.

Σκοπός των Γερμανών ήταν να συγκεντρώσουν άντρες και να τους οδηγήσουν προσωρινά στο Ηράκλειο για αγγαρείες, (θάψιμο νεκρών Γερμανών της Μάχης, άνοιγμα των δρόμων του Ηρακλείου που είχαν κλείσει με μπάζα από τους βομβαρδισμούς κ.λ.π.), και αργότερα σε στρατόπεδα εργασίας στην Γερμανία όπως δυστυχώς έγινε τελικά.

Οι Πεδιαδίτες που πολέμησαν στα βουνά της Αλβανίας και είχαν επιστρέψει καθώς και εκείνοι που πήραν μέρος στην Μάχη της Κρήτης, βρέθηκαν σε αμηχανία. Πολλοί παρουσιάστηκαν. Οδηγήθηκαν στο Ηράκλειο, κλείστηκαν στο Καπετανάκειο και άρχισαν τις αγγαρείες.

Στις 25 Σεπτεμβρίου 1941 το βράδυ, μη αντέχοντας άλλο τις βαριές εργασίες και τις ταλαιπωρίες, κάποιοι έγκλειστοι του Καπετανάκειου, αποφάσισαν να δραπετεύσουν. Συνολικά δραπέτευσαν 71 άτομα. Οι Γερμανοί στην φιλογερμανική εφημερίδα «Κρητικός Κήρυξ» ανακοινώνουν την δραπέτευση και απαιτούν από τους αποδράσαντες να επιστρέψουν πίσω το γρηγορότερο. Στον κατάλογο των ονομάτων που δημοσιεύει η εφημερίδα, στο νούμερο 1 των Κρητών βρίσκεται ο άνθρωπος που πραγματικά απέδρασε πρώτος. Ο Γεώργιος Πολεμαρχάκης από το Καστέλλι Πεδιάδος. Πήρε μέρος στην Αντίσταση και έχασε τον αδερφό του Στέλιο Πολεμαρχάκη στην Αθήνα το 1944 όταν εκτελέστηκε από τους Γερμανούς. Ο πατέρας τους Νικόλαος Πολεμαρχάκης, ήρωας της μάχης της Δοϊράνης, στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Σήμερα ο Γιώργος Πολεμαρχάκης ζει στις ΗΠΑ. Τα καλοκαίρια έρχεται στο αγαπημένο του χωριό το Καστέλλι. Σε μια μοναδική αφήγηση περιγράφει τα γεγονότα της δραπέτευσης και το τι επακολούθησε.

(απομαγνητοφωνημένη αφήγηση του Γιώργου Πολεμαρχάκη…).

…ήρθανε μόλις καταλάβανε την Κρήτη εδώ στο Μεϊντάνι οι Γερμανοί με τση μοτοσικλέτες που έχουνε το κοφίνι. Με τα κράνη, με τα όπλα, γερά εξοπλισμένοι. Κατεβήκανε και κάτσανε στο Μεϊντάνι και λένε που είναι ο Δήμαρχος, που είναι ο παπάς. Εθέλανε να δώσουνε εντολές και διαταγές. Μας εμαζέψανε και λένε του Δημάρχου πρέπει να μας κάνεις μια κατάσταση με αυτούς που λάβανε μέρος στον πόλεμο να παρουσιαστούνε αύριο το πρωί στην αστυνομία που ήτανε στην κάτω πλατεία. Την άλλη μέρα πήγαμε. Εγώ έκαμα βλακεία. Έπρεπε να σηκωθώ να φύγω. Αλλά πήγα κι εγώ στη γραμμή. Θέλανε να μαζέψουνε αγγαρεία αυτούς που πολεμήσανε. Βλέπω το Πολίτη στην επιτροπή με τση Γερμανούς. Ο Περάκης ο Μανόλης ένας αξιωματικός, ο Δήμαρχος, ο παπάς. Όχι ο Δήμαρχος ο Ξηρούχης αλλά ο Καργιαντούλης. Στέκω στη γραμμή. Οι Γερμανοί μας κοιτάζανε ένα ένα. Όταν ήτανε κανείς γερός τονε βάνανε σε μια μεριά. Όταν ήταν κανείς κακουρές του λέγανε φύγε. Όταν ήρθε εμένα η σειρά μου, ήμουνα αδύνατος τότε, και λέει ο Περάκης και η επιτροπή να φύγω. Προχωρώ να φύγω. Αλλά εκείνη τη στιγμή λέει ο Πολίτης κάτι του Γερμανού και με φωνάζουνε πίσω. Του μίλησε του Γερμανού στα Γερμανικά. Αυτός ο Πολίτης, μ’αυτό το επίθετο τονε ξέραμε, ερχότανε από το 1939 και παραθέριζε στο Καστέλλι μαζί με τη γυναίκα του. Κανείς μας δεν ήξερε από που ήτανε. Μιλούσε τα γερμανικά καλά. Εκατάλαβα μετά ότι τον είχανε στείλει οι ίδιοι οι Γερμανοί κατάσκοπο όταν οι Άγγλοι εφτιάχνανε το αεροδρόμιο στο κάμπο. Έρχουνται λοιπόν και με παίρνουνε και με πάνε στη γραμμή με τση άλλους. Μας εμαζέψανε πολλούς, πεντακόσοι νομάτοι θα είμαστε. Πρώτος σταθμός στση Κουνάβους. Στο γύρο του σχολείου εμείναμε. Πεζοπορία από το Καστέλλι. Μετά μας επήγανε στο Ηράκλειο στο Καπετανάκειο. Αρχίξαμε τση αγγαρείες και ράους ράους οι Γερμανοί κάθε μέρα. Οι αγγαρείες σκοπό είχανε να ερευνήσομε όλα τα σπαρτά γύρω από το Ηράκλειο. Ήτανε αρχές Ιούνη και πολλά σπαρτά δεν είχανε θεριστεί ακόμα και εκεί μέσα ήτανε και πολλοί σκοτωμένοι. Γερμανοί αλεξιπτωτιστές. Και όπου ήθελα να βρούμε κανένα φωνάζαμε στον επικεφαλής του κλιμακίου που μας παρακολουθούσε. Ερχότανε ο αξιωματικός, έβγαζε από το λαιμό μια αλυσίδα με την ταυτότητα, εγράφανε το όνομά του και τον παίρναμε και πηγαίναμε και τον θάβαμε. Όταν ετελείωσε αυτή η περισυλλογή αρχίζει η ανοικοδόμηση. Οι Ρουσές είχανε βομβαρδιστεί αγρίως, ο στρατώνας, στον οποίο ορισμένα χτήρια είχανε καταρρεύσει. Μας είχανε και κουβαλούσαμε τα ερείπια. Θυμούμαι και πήρα μια μεγάλη γωνιά και τη βάνω στον ώμο και από πίσω με χτυπούσε με τον υποκόπανο ο Γερμανός και μου’λεγε ράους. Κι άρχισα να τρέχω να σηκώνω και το ρούκουνα. Όταν ετελείωνε η αγγαρεία μας φέρνανε πίσω. Κοντά στο αεροδρόμιο υπήρχε και ένα λιόφυτο που ήτανε γεμάτο βόμβες, των Εγγλέζων φαίνεται, μεγάλες βόμβες τις οποίες αναγκαστικά οι Γερμανοί έπρεπε να τση εξαφανίσουνε. Κάναμε ένα είδος τελάρου και βάναμε μια βόμβα και τη σηκώναμε τέσσερις ανθρώποι και τη ρίχναμε στη θάλασσα. Πηγαίναμε μέσα στη θάλασσα μέχρι τα γόνατα και τση ρίχναμε εκεί. Το φαγητό μας ήτανε δυο τρία ροβίθια που πλέγανε σε μια κουταλιά ζουμί που μας το βάνανε στην καραβάνα. Μας δίνανε και μια κουραμάνα για τέσσερα άτομα κάθε τρεις μέρες. Πρωί εξεκινούσαμε τη δουλειά και το βράδυ εγυρίζαμε πίσω.

Κοιμούμαστε κάτω στο τσιμέντο. Είχα βγάλει τα παπούτσια μου και τα’βαζα για μαξιλάρι. Μου τα πήρε κάποιος από κει και έμεινα ξυπόλυτος και πήγαινα στην αγγαρεία ξυπόλυτος.

Εσυνεχίστηκε αυτό το βιολί κάμποσο καιρό. Μια μέρα λέω τι κάθομαι εδώ. Ερχότανε καμιά φορά ο πατέρας μου να μου φέρει φαγητό, δεν του το επιτρέπανε, τον κυνηγούσανε οι Γερμανοί, τον χτυπούσανε, οι σκοποί δεν αφήνανε να πλησιάσει κανείς. Μια μέρα από τα τείχη που τον είδα του λέω πατέρα φύγε, φύγε γιατί θα σε σκοτώσουνε. Φύγε και μη φέρνεις τίποτα. Τον ειδοποίησα. Θα φύγω πατέρα του λέω, θα φύγω. Ο πατέρας μου λέει μη φύγεις παιδί μου γιατί είπανε πως θα σας απολύσουνε. Του λέω ότι αυτό δε θα γίνει ποτέ πατέρα, όπως και δεν έγινε ποτέ. Κάθε μέρα σκεφτόμουνα τι κάθομαι εγώ εδώ, τι κάθομαι. Μια μέρα ενώ ήμουνε στα τείχη βλέπω εκεί που είχανε βάλει οι Γερμανοί τση δικούς μας με τούβλα να κάμουνε ένα χώρισμα, ένα είδος μαγειρείου, αντιλαμβάνομαι από τα τείχη τση απόστρατους αξιωματικούς της Αλβανίας που ήτανε από την περιοχή μας εδώ, και σκαρφαλώνανε. Βοηθούσανε ο ένας τον άλλο με τα στιβάνια που φορούσανε και επέφτανε απ’έξω. Θυμούμαι ένα Κοιλιαράκη από το Αρκαλοχώρι, ένα Ρογδάκη, ένα Τερζάκη. Λέω κι εγώ ήντα κάθομαι. Επήγα και βοήθησα δυο τρεις. Έβαζα τα χέρια μου και τση πετούσα απ’έξω. Η ώρα ήτανε βραδάκι. Πιάνω κι εγώ το τοιχιό δίνω μια και πέφτω και γυρίζω από πέρα. Κάθομαι και αφρουκούμαι λίγο. Μετά άρχισα να προχωρώ, να προχωρώ. Μόλις είχε αρχίσει να μουχλιάζει. Μόλις έφυγα και είδα ότι δεν έρχεται στρατός από την πύλη να με πιάσουνε προχωρώ προς την έξοδο να πάω αριστερά προς την εκκλησία, να απομακρυνθώ από το στρατόπεδο. Εκεί παραπάνω είναι το σπίτι ενός ανθρώπου που με τη γυναίκα του έφερνε σταφύλια και τα πουλούσε στην πύλη. Βλέπω φως και μπαίνω μέσα. Ξέχασα να πω ότι μας εντύσανε στρατιωτικά με γερμανικά ρούχα. Και μια επιγραφή μας βάλανε που έγραφε στα γερμανικά αιχμάλωτος Κρήτης. Μπαίνω μέσα στο σπίτι και τση λέω θεια εσύ δεν είσαι απού πουλείς τα σταφύλια με τον άντρα σου στην πύλη ; Μη φοβάσαι τση λέω. Τα ρούχα που φορώ θα βγάλω να σου τα βάλω κάτω από το καναπέ. Από μέσα εφόρουνα τα δικά μου ρούχα. Έτσι έγινε. Προχωρώ προς τα πάνω και βλέπω την ταβερνούλα.

Παραπάνω από το Καπετανάκειο ήτανε μια εκκλησία και μια ταβέρνα. Κάθουντανε τση γειτονιάς οι ανθρώποι στην ταβέρνα. Κάθομαι και λέω σας παρακαλώ μου δίδεται ένα ούζο ; Οι άνθρωποι που κάθονταν στα τραπεζάκια το καταλάβανε ότι ήμουνα δραπέτης και λένε του καφετζή δώστου άλλο ένα. Η ώρα περνούσε και η εντολή των Γερμανών ήτανε ότι όσοι βρεθούνε στση δρόμους μετά από τση οχτώ η ώρα θα εκτελούνται. Εγώ λέω τώρα τι θα κάνω ; Εδώ στην πύλη του στρατοπέδου υπήρχε ένα μικρό σπιτάκι και έμενε του Νταήλα από το Καστέλλι η νύφη η Κατίνα, φραγκοραφτού, που είχε παντρευτεί τον Πτολεμαίο. Χτυπώ την πόρτα και με βλέπει. Μου λέει Γιώργη ; Το’σκασα Κατίνα και τι θα γίνει ; Κάτσε εδώ μου λέει. Εγώ άκουγα το περπάτημα των Γερμανών πάνω κάτω πάνω κάτω. Τι είχε γίνει ; Όταν εγώ έφυγα με ακολουθήσανε πολλοί. Εβδομήντα ένα άτομα εφύγαμε εκείνο το βράδυ. Οι Γερμανοί το πήρανε χαμπάρι. Όταν εξημέρωσε σηκώνομαι και βαδίζω από την εκκλησία να ανακαλύψω που είναι ο δρόμος προς το Χαρασσό να τονε πάρω για να μπορέσω να’ρθω στο Καστελλι.

…………………………………………………………………………………………

Τράβηξα από τη Γαλύφα, Χαρασσό κι ήρθα στο Καστέλλι. Πιάνω δουλειά αγγαρείας όχι με πληρωμή, στον Τζίγκουνα στου Μαυράκη του Μανόλη το καμίνι που έβγαζε τούβλα για τον Χελλάου. Ο Χελλάου ήτανε ένας Γερμανός μηχανικός που κατασκεύαζε το αεροδρόμιο στο Καστέλλι. Έπιασα δουλειά για να δικαιολογηθώ.

Μετά από λίγες μέρες μαθαίνω ένα πρωί πριν φύγω για τη δουλειά ότι έρχεται στην πλατεία του χωριού στο Μεϊντάνι ο Γκεσταπός. Βγαίνω στην πλατεία και έρχεται ο Γκεσταπός του Ηρακλείου με το πέταλο, ο διοικητής τση αστυνομίας ο Πολιουδάκης και ο Ευγένιος Ψαλιδάκης. Έρχουνται και λένε να ειδοποιηθεί ο Δήμαρχος ο παπάς και οι προύχοντες του χωριού. Λένε ότι θα εκτελεστούνε αν δεν παρουσιαστούνε οι αιχμαλώτοι που δραπετεύσανε από το Καπετανάκειο. Κρατούν και την εφημερίδα που το’γραφε. Ολόκληρο κατεβατό έγραφε η εφημερίδα κι εγώ είναι γραμμένος πρώτος λες και το ξέρανε ότι ήφυγα πρώτος. Θα εκτελεστούν γονείς αδέρφια, πρώτα και δεύτερα ξαδέρφια, ο παπάς και ο Δήμαρχος. Κλαίει η μάνα μου, κλαίει ο πατέρας μου. Ο Γαλανάκης ο χωριανός μας ο βουλευτής των Φιλελευθέρων ήτανε παρών. Κατεβαίνω από το σπίτι μας που είναι στο Μεϊντάνι και πάω και σταματώ μπροστά τους. Λέω γεια σας. Εγώ είμαι κύριε Πολιουδάκη ο Πολεμαρχάκης. Που γράφει η εφημερίδα σας. Και μας έχετε υποσχεθεί επανειλημμένως και σεις και ο αρχιμανδρίτης Ευγένιος Ψαλιδάκης ότι θα μας απολύσουνε σύντομα οι Γερμανοί. Εμείς δεν είμαστε αιχμάλωτοι πολέμου και δεν πήγαμε να πολεμήσομε στην πρώτη γραμμή. Επήγαμε να βοηθήσομε τον Ελληνικό στρατό για την πατρίδα μας. Και το ξέρετε εσείς πολύ καλά. Και δεν πιαστήκαμε αιχμαλώτοι. Σας παρακαλώ να το πείτε στον κύριο και του δείχνω τον Γερμανό αξιωματικό. Να του το εξηγήσετε. Εγώ δεν είμαι αιχμάλωτος. Κοιτάξετε εδώ, και του δείχνω την ταμπέλα που φορούσαμε. Τι λέει εδώ ; Δεν γράφει αιχμάλωτος ; Εγώ δεν επιάστηκα αιχμάλωτος. Και τα ρούχα τα γερμανικά που φορούμε γιατί ; Και μου απαντά ο Πολιουδάκης, μετά που μιλήσανε μεταξύ ντως με τον Γερμανό, να τους ειδοποιήσω όλους λέει, να έρθετε στο Ηράκλειο αύριο στο γραφείο μου πίσω από τη Νομαρχία. Θα πάμε να παρουσιαστούμε στο Καπετανάκειο και έχετε το λόγο της αντρικής μου τιμής ότι θα σας απολύσουνε σύντομα. Λέω εντάξει. Αυτήν την προσπάθεια θα τη κάνω. Ήμουνε τολμηρός. Ειδοποιώ όλους από τα γύρω χωριά που είχαμε φύγει και τους λέω αυτό κι αυτό μου είπε ο Πολιουδάκης. Ελάτε να παρουσιαστούμε και μου υποσχέθηκε ο Πολιουδάκης και ο Αρχιμανδρίτης Ψαλιδάκης ότι θα μας απολύσουνε οι Γερμανοί. Ο Γκεσταπός δεν εμίλησε. Πάμε στο Ηράκλειο την άλλη μέρα το πρωί. Μας βάζει σε παράταξη ο Πολιουδάκης όπως κάνανε οι στρατηγοί του Χίτλερ και μας επήγε με βήμα από τη Νομαρχία στο Καπετανάκειο. Εμπήκαμε μέσα. Δεξιά στην πύλη ήτανε ο φρουρός Γερμανός. Του λέει ότι αυτοί είναι οι αιχμάλωτοι που δραπετεύσανε και τους φέρνω πίσω. Και φεύγει ο Πολιουδάκης. Ο πρώτος που τση έφαγε ήμουνα εγώ. Με στένει ένας Λοχίας Αυστριακός στη γραμμή και μου παίζει 25 γροθιές στην καρδιά. Εγώ το πως ζω τώρα είναι θαύμα. Μου φώναζε ο αυστριακός ότι εσύ’σαι λοχίας κι έφυγες ; Λοχίας ήμουνε στο στρατό. Ευτυχώς είχα ένα κονισματάκι στο τσεπάκι μου κι αυτό με έσωσε. Με χτυπούσε πάνω στο εικονισματάκι και έσπασε στο τέλος. Εγώ εκατόρθωσα και δεν έπεσα χάμω. Έστεκα όρθός και δεν εγκρεμίστηκα.

Σεπτέμβριος μήνας ήτανε η δραπέτευση. Κι έρχεται ο Οκτώβρης, ο Νοέμβρης, ο Δεκέμβρης. Με αγγαρείες. Παντού στο Ηράκλειο πηγαίναμε. Κακουχίες, κακοπέραση. Πού’ντονε τον κύριο Πολιουδάκη ; Που να μας απολύσουνε ; Και μας πήρανε και μας πήγανε στα Χανιά. Θα μας πηγαίνανε στη Γερμανία μας είπανε οι Γερμανοί…

(απομαγνητοφωνημένη συζήτηση του Γιώργου Πολεμαρχάκη από τα ανέκδοτα απομνημονεύματά του στον γράφοντα).

Κάπου εδώ θα σταματήσω την δραματική διήγηση του Γιώργου Πολεμαρχάκη που περιγράφει την δραπέτευση της 24ης Σεπτεμβρίου 1941 από το Καπετανάκειο και την επιστροφή των κρατουμένων. Θα ήθελα να σημειώσω ότι τελικά δεν επέστρεψαν πίσω όλοι οι δραπέτες. Κάποιοι απ’ αυτούς ριψοκινδύνευσαν και δεν παραδόθηκαν.

Ο Γιώργος Πολεμαρχάκης τελικά δραπέτευσε από τα Χανιά για δεύτερη φορά και έτσι δεν οδηγήθηκε στην Γερμανία και στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Λάμστ-ορφ που κατέληξαν οι υπόλοιποι 60 κάτοικοι της περιοχής μας, αρχές της Άνοιξης του έτος 1942. Για να επιστρέψουν μετά την απελευθέρωση και το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, έχοντας περάσει έναν Γολγοθά.

Οι υποσχέσεις του Πολιουδάκη και του Αρχιμανδρίτη Ευγένιου Ψαλιδάκη τελικά δεν ευοδώθηκαν.

Και εντάχθηκε ο Γιώργος Πολεμαρχάκης στην Αντίσταση της περιοχής μας, ψηλά στα βουνά της Δίκτης στην μάντρα του Σηφογιάννη, βοηθώντας μ’αυτόν τον τρόπο την υπόθεση της λευτεριάς.

Εφημερίδα «ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ», 9 Οκτωβρίου 1941

Έκκλησις του κ. Νομάρχου Δια το ζήτημα των αποδρασάντων εκ του στρατοπέδου αιχμαλώτων

ΠΡΟΣ

Άπαντας τους Προέδρους των Κοινοτήτων και τους κατοίκους του Νομού Ηρακλείου

Την νύκτα της 25ης προς 26ην π. μηνός Σεπτεμβρίου απέδρασαν ομαδικώς εκ του ενταύθα Στρατοπέδου αιχμαλώτων πολέμου 71 κρατούμενοι εξ ων 4 αξιωματικοί, 19 εκ παλαιάς Ελλάδος και οι υπόλοιποι εκ διαφόρων χωρίων του Νομού.

Κατακρίνω και χαρακτηρίζω ως εντελώς επιπολαίαν και αδικαιολόγητον την απόφασιν της αποδράσεως και δη της ομαδικής των άνω κρατουμένων.

Ίσως η ζωή των αποδρασάντων εις το στρατόπεδον τούτο είχε ποιας τινάς στερήσεις, αλλά δεν έπρεπε να λησμονήσουν οι αποδράσαντες ότι ήσαν αιχμάλωτοι πολέμου και έπρεπε να έχουν υπομονήν διότι δεν εισήλθομεν ακόμην εις την περίοδον της ειρήνης αλλά ευρισκόμεθα εις την ακμήν του παγκοσμίου πολέμου και ότι οι κανονισμοί όλων των στρατών του κόσμου τιμωρούν άνευ οίκτου και πολλών διατυπώσεων την πράξιν της αποδράσεως.

Ως Νομάρχης Ηρακλείου είμαι βαθύτατα περίλυπος και ανήσυχος δια το άνω ζήτημα, διότι εάν δεν διευθετηθεί είναι ενδεχόμενον τούτο να γίνει αφορμή να λάβουν χώραν σοβαρά γεγονότα και εδώ τώρα εις τον Νομόν μας όστις τόσον αρμονικώς και φιλησύχως διήγε με τα στρατεύματα κατοχής.

Λυπούμαι μάλιστα ιδιαιτέρως, διότι η απόδρασις αύτη είναι ενδεχόμενον να επιδράσει και επί της τύχης των άλλων κρατουμένων αιχμαλώτων μας οίτινες πειθαρχούντες έμειναν εις τας θέσεις των και να γίνει αφορμή να ναυαγήσει η καταβαλλομένη προσπάθεια δια την απόλυσίν των ως επίσης να αποτύχει το έργον της Επιτροπής, την οποίαν τη εγκρίσει του ευγενεστάτου Φρουράρχου μας κ. Litzenberger συνέστησα εσχάτως υπό την προεδρείαν του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Κρήτης και εξ εκλεκτών μελών της κοινωνίας μας και ήτις επιτροπή ανέλαβε να προμηθεύσει δι εράνων εις τους αιχμαλώτους παν ότι χρειάζεται προς βελτίωσιν της ζωής των, εσώρουχα, σκεύη, καθίσματα, σκεπάσματα, βιβλία, σιγάρα και ραδιόφωνον ακόμη.

Δεν έπρεπε λοιπόν να αποδράσουν.

Ο Γερμανικός στρατός της Κατοχής, παρ’ότι ημείς παρασυρθέντες από μίαν κακήν πολιτικήν, τον επολεμήσαμεν και αυτός μας κατέκτησε δια των όπλων, δεν έκαμε κατάχρησιν της δυνάμεώς του, όπως τόσοι και τόσοι άλλοι κατακτηταί έπραξαν εις βάρος των προγόνων μας.

Ο στρατός της κατοχής ήτο υποχρεωμένος βεβαίως να λάβει και έλαβε μέτρα αμύνης, εναντίον εκείνων οίτινες εξηκολούθησαν τας εχθροπραξίας εις άλλους Νομούς. Ήτο επίσης υποχρεωμένος να λάβει μερικά έπιπλα και άλλα αντικείμενα ιδιωτών, απαραίτητα δια την εγκατάστασίν του, και τα οποία θα πληρωθούν μετ’ολίγον, ως άρχισε τούτο να γίνεται στα Χανιά.

Πέραν όμως τούτου τα γερμανικά στρατεύματα διευθυνόμενα υπό γενναίων ανδρών με ευγενή και ανθρωπιστικά αισθήματα ούτε τα σιτηρά μας έθιξαν καίτοι είχον ανάγκη αυτών και επιπλέον έδειξαν μίαν εξαιρετικήν επιείκιαν και μίαν υπέροχον και άψογον διαγωγήν έναντι του λαού μας διότι εσεβάσθησαν τας γυναίκας μας και την οικογενειακήν μας τιμήν και ουδένα πολίτην κατεδίωξαν δια πολιτικούς λόγους και προπαγάνδαν υπέρ της Αγγλίας την οποίαν τόσον αναιδώς πολλοί εξακολουθούν ακόμη.

Ήδη ο αρμόδιος Αξιωματικός ο διευθύνων υπευθύνως το στρατόπεδον αιχμαλώτων ταγματάρχης κ. Treeke συνεχίζων την προς ημάς φιλικήν και ευμενή ταύτην γραμμήν των στρατευμάτων κατοχής μου έδωκεν την υπόσχεσιν του έγγραφον και ρητήν ότι εάν οι αποδράσαντες επανέλθουν μόνοι τους εις τας θέσεις των μέχρι της 25ης τρέχοντος μηνός θα μείνουν εντελώς ατιμώρητοι, ως ορίζει και το διεθνές δίκαιον δια τους αιχμαλώτους τους αποδράσαντες και επιστρέφοντας εις την θέσιν των εξ ιδίας των θελήσεως.

Κατόπιν της ανωτέρω ρητής ευμενούς υποσχέσεως, δι ην εκφράζω δημοσία την υψίστην μου ευγνωμοσύνην προς τον γενναιόψυχον Γερμανόν τούτον Αξιωματικόν

ΚΑΛΩ

Τους αποδράσαντας να σπεύσουν να επανορθώσουν την αρνησίαν ην διέπραξαν και να επανέλθουν εις τας θέσεις των εντός της άνω προθεσμίας, διότι εάν δεν το πράξουν θα υποστούν τας βαρείας συνεπείας της πράξεώς των.

ΚΑΛΩ

Επίσης όλους τους Προέδρους των Κοινοτήτων, τας εδώ οικογενείας των αποδρασάντων και τους λοιπούς κατοίκους του Νομού να βοηθήσουν εις το ζήτημα της επανόδου των αποδρασάντων εις το στρατόπεδον, να μη δεχθούν να περιθάλψουν επ’ουδενί λόγω τούτους, αλλά να τους συμβουλεύσουν να επανέλθουν εις την θέσιν των, και εάν ούτοι αρνηθούν να τους συλλάβουν και να τους παραδώσουν εις τας αρχάς ως εχθρούς της ησυχίας του νομού, όστις ένεκα της αποδράσεως ταύτης πρόκειται να δοκιμάσει ασφαλώς πολλάς πικρίας.

Μετά την εκπνοήν της άνω προθεσμίας ήτις επαναλαμβάνω εκ λόγων μεγάλης επιεικίας μας εδόθη από τας Γερμανικάς αρχάς, θα επακολουθήσει η καταδίωξις των φυγάδων τούτων και αι Κοινότητες, τα άτομα και αι οικογένειαι αίτινες θα αποδειχθούν ότι παρέσχον άσυλον και περιθάλπουν τους άνω φυγάδας θα υποστούν βαρυτάτας συνεπείας και ας το έχουν υπ’όψει των.

Ελπίζω ότι η άνω έκκλησίς μου δεν θα μείνει άνευ αποτελέσματος και ότι η λογική θα επικρατήσει εις το ζήτημα τούτο δια να διαφυλαχθεί η ησυχία και τάξις των εν τω Νομώ χάριν του συμφέροντος του λαού μας.

Ηράκλειον τη 8 Οκτωβρίου 1941

Ο Νομάρχης Ηρακλείου

Ι. ΠΑΣΣΑΔΑΚΗΣ

Κατάστασις των κατά την νύκτα της 25 έως 26/9/41 εκ του Στρατοπέδου αιχμαλώτων διαφυγόντων αιχμαλώτων

Α΄. Κρήτες αξιωματικοί

1. Τσικινάκης Γεώργιος από Επάνω Μούλια, 35 χιλιόμετρα Νοτίως Ηρακλείου, 48 ετών, παχύς, με μύστακα, μεσαίου μεγέθους, με λευκά μαλλιά.

2. Κυλιαράκης Ιωάννης, εξ Ηρακλείου ή Μοίρες, Υπολοχαγός, 48 ετών, υψηλός ξανθά μαλλιά, ανύπανδρος, έμπορος, μπλε οφθαλμοί.

3. Μανδαράκης Ιωάννης, Ανθυπολοχαγός εκ Τεφελίου 35-40 χιλιόμετρα εξ Ηρακλείου 29 ετών μικρόσωμος, ξανθός οφθαλμοί μπλε, ανύπανδρος.

4. Δερφάκης Γεώργιος, ανθυπολοχαγός εκ Πατέλες, 25 ετών, μικρόσωμος, αδύνατος ξανθός, οφθαλμοί μπλε, έγγαμος.

Β΄. Παλαιολαδίτες

1. Φίλιππος Μπορμπαντωνάκης, γεννηθείς 25/2/19 εις Άσσες, κάτοικος Άσσες. (Σημείωση : ο Φίλιππος Μπορμπαντωνάκης ήταν κάτοικος Ασκών Πεδιάδος του Δήμου Καστελλίου και όχι Παλαιοελλαδίτης όπως κατά λάθος έχει γραφτεί στην κατάσταση).

2. Ιωάννης Ξυδόπουλος γεννηθείς εις το Μαρκόπουλον Αττικής το 1919 κάτοικος Μαρκοπούλου Αττικής.

3. Αναστάσιος Προκοπίου γεννηθείς 1919 εις Μαρκόπουλον κάτ. Μαρκοπούλου Αττικής.

4. Γεώργιος Στάμου γενν. 1919 εις Σπάρτην κάτοικος Σπάρτης

5. Στέφανος Γρηγοριάδης γενν. 1920 εις Ιάνα κάτοικος Έβρου

6. Γεώργ. Νικολαϊδης γεν. 1920 εις Πατάρα κάτ. Έβρου

7. Κωνστ. Σαρακηνός γεν. 1920 εις Σώχων κάτ. Θεσ/νίκης

8. Παναγιώτης Φιλέσσης γεν. 1919 εις Κυπαρισσίαν κάτ. Μεσσηνίας

9. Στέφανος Αναστασιάδης γεν. 1920 εις Λαγκαδά κάτ. Έβρου

10. Κωνστ. Πολιζουίσης γεν. 1920 εις Δοξάτον κάτοικος Δράμας.

11. Αδάμ Τσουμπάζης γεν. 1920 εις Δοξάτον κάτ. Δράμας

12. Πέτρος Καραδαγλής γεν. 1919 εις Δοξάτον κάτ. Δράμας

13. Πιόζος Πάμπολος γεν. 1920 εις Παλαιοχώριον κάτ. Δράμας

14. Μάξιμος Σιβετίδης γεν. 1920 εις Θεσσαλονίκην κάτοικος Θεσσαλονίκης

15. Χαρ. Καρφόπουλος άλλα στοιχεία ελλείπουν

16. Στέφανος Παπαδόπουλος γεν. 1920 εις Καδενίτσα κάτ. Λακωνίας

17. Χαρ. Ωραιόπουλος γεν. 1920 εις Καδενίτσαν κάτ. Δράμας

18. Παναγ. Δρίβας γεννηθείς 1920 εις Ρίχεν κάτ. Λακωνίας

19. ;;;

Γ΄. Κρήτες

1. Γεώργιος Πολεμαρχάκης γεν. 1917 Καστέλλι

2. Εμμανουήλ Κριτσωτάκης γεν. 1915 Αμαριανό

3. Ελευθέριος Μακράκης γεν. 1918 Μουκτάρω

4. Κωνσταντίνος Δοξαστάκης γεν. 1915 Θραψανό

5. Ανδρέας Αποστολάκης γεν. 1914 Θραψανό

6. Στυλιανός Φιλιππάκης γεν. 1911 Χερσόνησος

7. Γεώργιος Μουντράκης γεν. 1920 Χερσόνησος

8. Εμμανουήλ Καλυκάκης γεν. 1919 Σμάρι

9. Μιχάλης Τιπαρίκης γεν. 1919 Δεμάτι

10. Κωνσταντίνος Χαλκιαδάκης γεν. 1915 Ξυδάς

11. Γεώργιος Μανιδάκης γεν. 1919 Θραψανό

12. Ιωάννης Λουλαδάκης γεν. 1914 Σκαλάνι

13. Γ. Μπελημπασάκης γεν. 1911 Γεράκι

14. Μ. Μπορμπουδάκης γεν. 1912 Βόνη

15. Μιχ. Μανολαράς γεν.1905 Γεράκι

16. Νικ. Βελεγράκης γεν. 1918 Εθιά

17. Αντώνης Φραγκάκης γεν. 1914 Νιπιδιτό

18. Ιωάννης Πετρουγάκης γεν. 1916 Μαθιά

19. Μιχ. Χατζηδάκης γεν. 1917 Νιπιδιτό

20. Τρύφων Τρευλάκης γεν. 1918 Μαθιά

21. Κ. Αγκροκιανάκης γεν. 1916 Νιπιδιτό

22. Ε. Παπαδημητράκης γεν. 1920 Παναγιά

23. Κ. Μπουλουκάκης γεν. 1918 Μπιτζαριανώ

24. Εμ. Πιταροκοίλης γεν. 1918 Μπιτζαριανώ

25. Αντώνης Κριτσωτάκης γεν. 1920 Πατσίδες

26. Ιωάννης Σμαριαννάκης γεν. 1920 Διαβαϊδέ

27. Μιχάλης Νηστικάκης γεν. 1916 Πολυθέα

28. Γεώργιος Μακράκης γεν. 1918 Γεράκι

29. Εμμανουήλ Σαϊτάκης γεν. 1917 Γεράκι

30. Νικόλαος Παπουτσάκης γεν. 1917 Αρμάχα

31. Αντώνης Παπαδάκης γεν. 1917 Ρουσοχώρια

32. Χρήστος Δαβάκης γεν. 1914 Σμάρι

33. Χρήστος Παπαγιαννάκης γεν. 1918 Αποστόλοι

34. Μιχάλης Ρατζομέσος γεν. 1916 Πατσίδες

35. Ν. Ζωγραφιστός γεν. 1915 Πατσίδες

36. Μιχάλης Δαβάκης γεν. 1919 Σμάρι

37. Ν. Τραντωνάκης γεν. 1905 Σκαλάνι

38. Ε. Πεδιστικάκης γεν. 1918 Χουμέρι

39. Αλ. Κριτσωτάκης γεν. 1914 Χουμέρι

40. Μ. Καναράκης γεν. 1918 Κασσάνοι

41. Ε. Αθανασάκης γεν. 1918 Πάρτηρα

42. Ν. Τσαμικόσογλου γεν. 1918 Δαμάνια

43. Ιω. Προτάκης γεν. 1915 Πάρτηρα

44. Νικ. Πλατάκης γεν. 1914 Μιλιαρίσι

45. Μ. Κριθινάκης γεν. 1913 Παναγιά

46. Χαρ. Βελεγράκης γεν.1913 Εθιά

47. Δ. Αλεξανδράκης γεν. 1920 Πατσίδερος

48. Μ. Ταμιωλάκης γεν. 1906 Πατσίδερος

H Mεγάλη Aπόδραση

Iστορικές σελίδες από τα χωριά του Δήμου Kαστελλίου

Του Γιώργου Καλογεράκη δάσκαλου

ΠΗΓΗ

Αναδημοσίευση αποσπάσματος από την εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ 

Ημερομηνία δημοσίευσης: 2/8/2005

http://www.patris.gr/article/66011?PHPSESSID=#.VuhTM0AxER8

ΠΗΓΗ ΦΩΤΟ 

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ