Απόδραση από το Καπετανάκειο.(1941)

Νύχτα της 25ης προς την 26 Σεπτεμβρίου 1941. Σχεδόν 4 μήνες από το τέλος της Μάχης της Κρήτης και της πτώσης του νησιού στη ναζιστική κατοχή.

Από το στρατόπεδο συγκέντρωσης που υπάρχει στην πόλη του Ηρακλείου, στο χώρο που βρίσκεται το Καπετανάκειο (τότε ακόμα χρησιμοποιείτο για στρατιωτικούς σκοπούς), καταφέρνουν να αποδράσουν 71 αιχμάλωτοι πολέμου, από τους σχεδόν 500 που ήταν κλεισμένοι στο στρατόπεδο. Άλλοι ήταν εκεί από τις ημέρες της Μάχης της Κρήτης κι άλλοι είχαν οδηγηθεί μετά την κατάκτηση του νησιού από τους Γερμανούς. Οι αιχμάλωτοι ήταν υποχρεωμένοι να συμμετέχουν σε καταναγκαστικές εργασίες στην περιοχή.

Η απόδραση αιφνιδιάζει αλλά και εξοργίζει τους Γερμανούς, που απειλούν με αντίποινα. Λίγο αργότερα, κάποιοι θα συλληφθούν ή θα παραδοθούν, μετά από υποσχέσεις ότι μετά από λίγο οι αιχμάλωτοι θα απολύονταν. Για όλους όμως ακολουθούν φρικτά βασανιστήρια. Ουδείς απολύθηκε...

Στον φιλογερμανικό "Κρητικό Κήρυκα", που εξέδιδαν στο Ηράκλειο ο Πέτρος Βαρβόγλης, τον οποίο στη συνέχεια εκτέλεσαν αντιστασιακές ομάδες, στη διάρκεια της κατοχής, και ο Μιχάλης Μαρνελάκης, υπάρχει το ντοκουμέντο της διαταγής που εξέδωσε λίγες ημέρες αργότερα, στις 8 Οκτωβρίου 1941, ο τότε "νομάρχης Ηρακλείου" και στη συνέχεια "υπουργός - γενικός διοικητής Κρήτης" Ιωάννης Πασσαδάκης. Πέρα από το γεγονός ότι ζητά, μέσω των "προέδρων των κοινοτήτων", τη συνεργασία των κατοίκων του νομού για τον εντοπισμό εκείνων που απέδρασαν, στη διαταγή υπάρχει και ο κατάλογος των 71 που διέφυγαν από το στρατόπεδο. Ο Πασσαδάκης έδινε και περιγραφή του καθενός από τους αιχμαλώτους. Αν ήταν ψηλός ή κοντός, ξανθός ή μελαχροινός, ακόμα και το χρώμα των ματιών του, ώστε να τους εντοπίζουν οι κάτοικοι των χωριών, στα οποία προφανώς θα διέφευγαν πολλοί από αυτούς.

Ανάμεσα στους 71, ήταν 4 Κρήτες αξιωματικοί, 19 Παλαιοελλαδίτες, όπως τους αναφέρει, και οι υπόλοιποι από διάφορα χωριά του Ηρακλείου.

Δημοσιεύουμε ολόκληρη τη "διαταγή Πασσαδάκη" ("έκκλησις" ονομαζόταν επισήμως) μαζί με τον κατάλογο των αιχμαλώτων που είχαν αποδράσει, αλλά και το πρωτοσέλιδο του φιλοκατοχικού "Κρητικού Κήρυκα" της 10ης Οκτωβρίου 1941, στον οποίο δημοσιεύτηκε το ντοκουμέντο (η εφημερίδα υπάρχει στις συλλογές της Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης Ηρακλείου).

Κατάστασις των κατά την νύκτα της 25 έως 26/9/41 εκ του Στρατοπέδου αιχμαλώτων διαφυγόντων αιχμαλώτων

Α΄. Κρήτες αξιωματικοί

1. Τσικινάκης Γεώργιος από Επάνω Μούλια, 35 χιλιόμετρα Νοτίως Ηρακλείου, 48 ετών, παχύς, με μύστακα, μεσαίου μεγέθους, με λευκά μαλλιά.

2. Κυλιαράκης Ιωάννης, εξ Ηρακλείου ή Μοίρες, Υπολοχαγός, 48 ετών, υψηλός ξανθά μαλλιά, ανύπανδρος, έμπορος, μπλε οφθαλμοί.

3. Μανδαράκης Ιωάννης, Ανθυπολοχαγός εκ Τεφελίου 35-40 χιλιόμετρα εξ Ηρακλείου 29 ετών μικρόσωμος, ξανθός οφθαλμοί μπλε, ανύπανδρος.

4. Δερφάκης Γεώργιος, ανθυπολοχαγός εκ Πατέλες, 25 ετών, μικρόσωμος, αδύνατος ξανθός, οφθαλμοί μπλε, έγγαμος.

Β΄. Παλαιολαδίτες

1. Φίλιππος Μπορμπαντωνάκης, γεννηθείς 25/2/19 εις Άσσες, κάτοικος Άσσες. (Σημείωση : ο Φίλιππος Μπορμπαντωνάκης ήταν κάτοικος Ασκών Πεδιάδος του Δήμου Καστελλίου και όχι Παλαιοελλαδίτης όπως κατά λάθος έχει γραφτεί στην κατάσταση).

2. Ιωάννης Ξυδόπουλος γεννηθείς εις το Μαρκόπουλον Αττικής το 1919 κάτοικος Μαρκοπούλου Αττικής.

3. Αναστάσιος Προκοπίου γεννηθείς 1919 εις Μαρκόπουλον κάτ. Μαρκοπούλου Αττικής.

4. Γεώργιος Στάμου γενν. 1919 εις Σπάρτην κάτοικος Σπάρτης

5. Στέφανος Γρηγοριάδης γενν. 1920 εις Ιάνα κάτοικος Έβρου

6. Γεώργ. Νικολαϊδης γεν. 1920 εις Πατάρα κάτ. Έβρου

7. Κωνστ. Σαρακηνός γεν. 1920 εις Σώχων κάτ. Θεσ/νίκης

8. Παναγιώτης Φιλέσσης γεν. 1919 εις Κυπαρισσίαν κάτ. Μεσσηνίας

9. Στέφανος Αναστασιάδης γεν. 1920 εις Λαγκαδά κάτ. Έβρου

10. Κωνστ. Πολιζουίσης γεν. 1920 εις Δοξάτον κάτοικος Δράμας.

11. Αδάμ Τσουμπάζης γεν. 1920 εις Δοξάτον κάτ. Δράμας

12. Πέτρος Καραδαγλής γεν. 1919 εις Δοξάτον κάτ. Δράμας

13. Πιόζος Πάμπολος γεν. 1920 εις Παλαιοχώριον κάτ. Δράμας

14. Μάξιμος Σιβετίδης γεν. 1920 εις Θεσσαλονίκην κάτοικος Θεσσαλονίκης

15. Χαρ. Καρφόπουλος άλλα στοιχεία ελλείπουν

16. Στέφανος Παπαδόπουλος γεν. 1920 εις Καδενίτσα κάτ. Λακωνίας

17. Χαρ. Ωραιόπουλος γεν. 1920 εις Καδενίτσαν κάτ. Δράμας

18. Παναγ. Δρίβας γεννηθείς 1920 εις Ρίχεν κάτ. Λακωνίας

19. ;;;

Γ΄. Κρήτες

1. Γεώργιος Πολεμαρχάκης γεν. 1917 Καστέλλι

2. Εμμανουήλ Κριτσωτάκης γεν. 1915 Αμαριανό

3. Ελευθέριος Μακράκης γεν. 1918 Μουκτάρω

4. Κωνσταντίνος Δοξαστάκης γεν. 1915 Θραψανό

5. Ανδρέας Αποστολάκης γεν. 1914 Θραψανό

6. Στυλιανός Φιλιππάκης γεν. 1911 Χερσόνησος

7. Γεώργιος Μουντράκης γεν. 1920 Χερσόνησος

8. Εμμανουήλ Καλυκάκης γεν. 1919 Σμάρι

9. Μιχάλης Τιπαρίκης γεν. 1919 Δεμάτι

10. Κωνσταντίνος Χαλκιαδάκης γεν. 1915 Ξυδάς

11. Γεώργιος Μανιδάκης γεν. 1919 Θραψανό

12. Ιωάννης Λουλαδάκης γεν. 1914 Σκαλάνι

13. Γ. Μπελημπασάκης γεν. 1911 Γεράκι

14. Μ. Μπορμπουδάκης γεν. 1912 Βόνη

15. Μιχ. Μανολαράς γεν.1905 Γεράκι

16. Νικ. Βελεγράκης γεν. 1918 Εθιά

17. Αντώνης Φραγκάκης γεν. 1914 Νιπιδιτό

18. Ιωάννης Πετρουγάκης γεν. 1916 Μαθιά

19. Μιχ. Χατζηδάκης γεν. 1917 Νιπιδιτό

20. Τρύφων Τρευλάκης γεν. 1918 Μαθιά

21. Κ. Αγκροκιανάκης γεν. 1916 Νιπιδιτό

22. Ε. Παπαδημητράκης γεν. 1920 Παναγιά

23. Κ. Μπουλουκάκης γεν. 1918 Μπιτζαριανώ

24. Εμ. Πιταροκοίλης γεν. 1918 Μπιτζαριανώ

25. Αντώνης Κριτσωτάκης γεν. 1920 Πατσίδες

26. Ιωάννης Σμαριαννάκης γεν. 1920 Διαβαϊδέ

27. Μιχάλης Νηστικάκης γεν. 1916 Πολυθέα

28. Γεώργιος Μακράκης γεν. 1918 Γεράκι

29. Εμμανουήλ Σαϊτάκης γεν. 1917 Γεράκι

30. Νικόλαος Παπουτσάκης γεν. 1917 Αρμάχα

31. Αντώνης Παπαδάκης γεν. 1917 Ρουσοχώρια

32. Χρήστος Δαβάκης γεν. 1914 Σμάρι

33. Χρήστος Παπαγιαννάκης γεν. 1918 Αποστόλοι

34. Μιχάλης Ρατζομέσος γεν. 1916 Πατσίδες

35. Ν. Ζωγραφιστός γεν. 1915 Πατσίδες

36. Μιχάλης Δαβάκης γεν. 1919 Σμάρι

37. Ν. Τραντωνάκης γεν. 1905 Σκαλάνι

38. Ε. Πεδιστικάκης γεν. 1918 Χουμέρι

39. Αλ. Κριτσωτάκης γεν. 1914 Χουμέρι

40. Μ. Καναράκης γεν. 1918 Κασσάνοι

41. Ε. Αθανασάκης γεν. 1918 Πάρτηρα

42. Ν. Τσαμικόσογλου γεν. 1918 Δαμάνια

43. Ιω. Προτάκης γεν. 1915 Πάρτηρα

44. Νικ. Πλατάκης γεν. 1914 Μιλιαρίσι

45. Μ. Κριθινάκης γεν. 1913 Παναγιά

46. Χαρ. Βελεγράκης γεν.1913 Εθιά

47. Δ. Αλεξανδράκης γεν. 1920 Πατσίδερος

48. Μ. Ταμιωλάκης γεν. 1906 Πατσίδερος

Εφημερίδα «ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ», 9 Οκτωβρίου 1941

Έκκλησις του κ. Νομάρχου Δια το ζήτημα των αποδρασάντων εκ του στρατοπέδου αιχμαλώτων

ΠΡΟΣ

Άπαντας τους Προέδρους των Κοινοτήτων και τους κατοίκους του Νομού Ηρακλείου

Την νύκτα της 25ης προς 26ην π. μηνός Σεπτεμβρίου απέδρασαν ομαδικώς εκ του ενταύθα Στρατοπέδου αιχμαλώτων πολέμου 71 κρατούμενοι εξ ων 4 αξιωματικοί, 19 εκ παλαιάς Ελλάδος και οι υπόλοιποι εκ διαφόρων χωρίων του Νομού.

Κατακρίνω και χαρακτηρίζω ως εντελώς επιπολαίαν και αδικαιολόγητον την απόφασιν της αποδράσεως και δη της ομαδικής των άνω κρατουμένων.

Ίσως η ζωή των αποδρασάντων εις το στρατόπεδον τούτο είχε ποιας τινάς στερήσεις, αλλά δεν έπρεπε να λησμονήσουν οι αποδράσαντες ότι ήσαν αιχμάλωτοι πολέμου και έπρεπε να έχουν υπομονήν διότι δεν εισήλθομεν ακόμην εις την περίοδον της ειρήνης αλλά ευρισκόμεθα εις την ακμήν του παγκοσμίου πολέμου και ότι οι κανονισμοί όλων των στρατών του κόσμου τιμωρούν άνευ οίκτου και πολλών διατυπώσεων την πράξιν της αποδράσεως.

Ως Νομάρχης Ηρακλείου είμαι βαθύτατα περίλυπος και ανήσυχος δια το άνω ζήτημα, διότι εάν δεν διευθετηθεί είναι ενδεχόμενον τούτο να γίνει αφορμή να λάβουν χώραν σοβαρά γεγονότα και εδώ τώρα εις τον Νομόν μας όστις τόσον αρμονικώς και φιλησύχως διήγε με τα στρατεύματα κατοχής.

Λυπούμαι μάλιστα ιδιαιτέρως, διότι η απόδρασις αύτη είναι ενδεχόμενον να επιδράσει και επί της τύχης των άλλων κρατουμένων αιχμαλώτων μας οίτινες πειθαρχούντες έμειναν εις τας θέσεις των και να γίνει αφορμή να ναυαγήσει η καταβαλλομένη προσπάθεια δια την απόλυσίν των ως επίσης να αποτύχει το έργον της Επιτροπής, την οποίαν τη εγκρίσει του ευγενεστάτου Φρουράρχου μας κ. Litzenberger συνέστησα εσχάτως υπό την προεδρείαν του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Κρήτης και εξ εκλεκτών μελών της κοινωνίας μας και ήτις επιτροπή ανέλαβε να προμηθεύσει δι εράνων εις τους αιχμαλώτους παν ότι χρειάζεται προς βελτίωσιν της ζωής των, εσώρουχα, σκεύη, καθίσματα, σκεπάσματα, βιβλία, σιγάρα και ραδιόφωνον ακόμη.

Δεν έπρεπε λοιπόν να αποδράσουν.

Ο Γερμανικός στρατός της Κατοχής, παρ’ότι ημείς παρασυρθέντες από μίαν κακήν πολιτικήν, τον επολεμήσαμεν και αυτός μας κατέκτησε δια των όπλων, δεν έκαμε κατάχρησιν της δυνάμεώς του, όπως τόσοι και τόσοι άλλοι κατακτηταί έπραξαν εις βάρος των προγόνων μας.

Ο στρατός της κατοχής ήτο υποχρεωμένος βεβαίως να λάβει και έλαβε μέτρα αμύνης, εναντίον εκείνων οίτινες εξηκολούθησαν τας εχθροπραξίας εις άλλους Νομούς. Ήτο επίσης υποχρεωμένος να λάβει μερικά έπιπλα και άλλα αντικείμενα ιδιωτών, απαραίτητα δια την εγκατάστασίν του, και τα οποία θα πληρωθούν μετ’ολίγον, ως άρχισε τούτο να γίνεται στα Χανιά.

Πέραν όμως τούτου τα γερμανικά στρατεύματα διευθυνόμενα υπό γενναίων ανδρών με ευγενή και ανθρωπιστικά αισθήματα ούτε τα σιτηρά μας έθιξαν καίτοι είχον ανάγκη αυτών και επιπλέον έδειξαν μίαν εξαιρετικήν επιείκιαν και μίαν υπέροχον και άψογον διαγωγήν έναντι του λαού μας διότι εσεβάσθησαν τας γυναίκας μας και την οικογενειακήν μας τιμήν και ουδένα πολίτην κατεδίωξαν δια πολιτικούς λόγους και προπαγάνδαν υπέρ της Αγγλίας την οποίαν τόσον αναιδώς πολλοί εξακολουθούν ακόμη.

Ήδη ο αρμόδιος Αξιωματικός ο διευθύνων υπευθύνως το στρατόπεδον αιχμαλώτων ταγματάρχης κ. Treeke συνεχίζων την προς ημάς φιλικήν και ευμενή ταύτην γραμμήν των στρατευμάτων κατοχής μου έδωκεν την υπόσχεσιν του έγγραφον και ρητήν ότι εάν οι αποδράσαντες επανέλθουν μόνοι τους εις τας θέσεις των μέχρι της 25ης τρέχοντος μηνός θα μείνουν εντελώς ατιμώρητοι, ως ορίζει και το διεθνές δίκαιον δια τους αιχμαλώτους τους αποδράσαντες και επιστρέφοντας εις την θέσιν των εξ ιδίας των θελήσεως.

Κατόπιν της ανωτέρω ρητής ευμενούς υποσχέσεως, δι ην εκφράζω δημοσία την υψίστην μου ευγνωμοσύνην προς τον γενναιόψυχον Γερμανόν τούτον Αξιωματικόν

ΚΑΛΩ

Τους αποδράσαντας να σπεύσουν να επανορθώσουν την αρνησίαν ην διέπραξαν και να επανέλθουν εις τας θέσεις των εντός της άνω προθεσμίας, διότι εάν δεν το πράξουν θα υποστούν τας βαρείας συνεπείας της πράξεώς των.

ΚΑΛΩ

Επίσης όλους τους Προέδρους των Κοινοτήτων, τας εδώ οικογενείας των αποδρασάντων και τους λοιπούς κατοίκους του Νομού να βοηθήσουν εις το ζήτημα της επανόδου των αποδρασάντων εις το στρατόπεδον, να μη δεχθούν να περιθάλψουν επ’ουδενί λόγω τούτους, αλλά να τους συμβουλεύσουν να επανέλθουν εις την θέσιν των, και εάν ούτοι αρνηθούν να τους συλλάβουν και να τους παραδώσουν εις τας αρχάς ως εχθρούς της ησυχίας του νομού, όστις ένεκα της αποδράσεως ταύτης πρόκειται να δοκιμάσει ασφαλώς πολλάς πικρίας.

Μετά την εκπνοήν της άνω προθεσμίας ήτις επαναλαμβάνω εκ λόγων μεγάλης επιεικίας μας εδόθη από τας Γερμανικάς αρχάς, θα επακολουθήσει η καταδίωξις των φυγάδων τούτων και αι Κοινότητες, τα άτομα και αι οικογένειαι αίτινες θα αποδειχθούν ότι παρέσχον άσυλον και περιθάλπουν τους άνω φυγάδας θα υποστούν βαρυτάτας συνεπείας και ας το έχουν υπ’όψει των.

Ελπίζω ότι η άνω έκκλησίς μου δεν θα μείνει άνευ αποτελέσματος και ότι η λογική θα επικρατήσει εις το ζήτημα τούτο δια να διαφυλαχθεί η ησυχία και τάξις των εν τω Νομώ χάριν του συμφέροντος του λαού μας.

Ηράκλειον τη 8 Οκτωβρίου 1941

Ο Νομάρχης Ηρακλείου

Ι. ΠΑΣΣΑΔΑΚΗΣ

ΠΗΓΗ

Αναδημοσίευση αποσπάσματος από το CANDIA NEWS 

http://www.candianews.gr/2015/09/26/i-megali-apodrasi-apo-to-stratopedo-echmaloton-ton-germanon-sto-iraklio-ti-nichta-tis-25is-pros-26-septemvriou-1941-dite-ta-ntokoumenta/