Κουζουλάδες : Η ιστορία του καπνού στην Κρήτη.

1 Μαρτίου 2016

Η ιστορία του καπνού στην Κρήτη.

Η καλλιέργεια του καπνού στην Κρήτη χρονολογείται πριν από το 1810. Ο καπνός που φυτεύτηκε και καλλιεργήθηκε στην Κρήτη έγινε με προμήθεια σπόρων κατόπιν κυβερνητικής μερίμνης.

Ο παραγόμενος καπνός δεν ήταν εκλεκτής ποιότητας, αλλά κατώτερης. Γι' αυτό όσοι παρήγαγαν καπνό στο νησί τον αναμείγνυαν με άλλον καλύτερης ποιότητας, ώστε να γίνει κατάλληλος για κάπνισμα.

Μετά το 1800 στην Κρήτη ήταν αρκετά διαδεδομένος ο ταμπάκος, ο οποίος και καλλιεργείτο ευρέω
ς. Ο καλύτερος όμως ταμπάκος ερχόταν από τη Βηρυτό και τη Σάιντα (Σιδώνα) της Συρίας, μέσω της Κύπρου.

Ο ντόπιος πληθυσμός χρησιμοποιούσε ναργιλέδες που έφερναν και πουλούσαν οι έμποροι από την Κωνσταντινούπολη.

Οι Τούρκοι, που κατοικούσαν στην Κρήτη, ήταν πιο θεριακλήδες, γι' αυτό και δεν κάπνιζαν εύκολα όταν ο σωλήνας του ναργιλέ ήταν κοντός.

Η συνήθεια που επικρατούσε στο νησί, ήταν μόλις έρθει καινούργιος επισκέπτης να του προσφέρουν ναργιλέ και καφέ. Μια συνήθεια που κράτησε πάνω από έναν αιώνα.

Αρκετοί από τους πλούσιους κάπνιζαν επίσης τσιμπούκι. Διαδεδομένος ήταν επίσης ο καπνός και στο γυναικείο πληθυσμό που κάπνιζε μετά μανίας, αλλά και στα αμούστακα παιδιά. Στους καφενέδες, όπου σύχναζαν και ραχάτευαν όλη μέρα ήταν ο μόνιμος σύντροφος τους μαζί με την τόμπολα.

Το πρώτο εργοστάσιο καπνού έγινε από τον R. Kruger (ο οποίος ασχολήθηκε με πολλές δραστηριότητες, τόσο στα Χανιά, όσο και στο Ηράκλειο και ήταν και ένας από τους πρώτους φωτογράφους της Κρήτης), το 1875, στα Χανιά. Ο τύπωσε μάλιστα και καρτ-ποστάλ, όπου διαφήμιζε τα τσιγάρα και ταμπάκος που παρήγαγε στο εργοστάσιό του και διέθετε στην αγορά της Κρήτης.

Στον Ρέθυμνον δεν είχε κανένα καπνεργοστάσιο, απ' όσο τουλάχιστον μου είναι γνωστό. Είχε όμως αρκετούς καπνέμπορους και καπνοπώλες. Ένας από τους πρώτους καπνοπώλες του Ρεθύμνου ήταν το διάστημα αυτό ο Ανδρέας Α. Βεργίτσης. Το καπνοπωλείο του βρισκόταν στη θέση "Βρυσσαλάκια" και απ' όσα στοιχεία έχω πρέπει να το άνοιξε πριν από το 1880. Το 1883 αναγκάζεται να βάλει πωλητήριο στην εφημερίδα "ΝΕΟΣ ΡΑΔΑΜΑΝΘΥΣ", Σάββατο 15/6/1883. Το πωλητήριο αυτό έλεγε: "ΕΙΔΟΠΟΙΗΣΙΣ. Ένεκα τινών υποθέσεων μου αναγκάζομαι να πωλήσω το καπνοπωλείον μου ευρισκόμενον εις θέσιν Βρυσσαλάκια με 8 μηνών ενοίκιον και φόρον καπνού. Οι βουλόμενοι να απευυνθήτωσιν εις εμέ. Ρεθύμνη τη 25η Ιουνίου 1883. Ανδρέας Α. Βεργίστης".

Την ίδια εποχή στην Κρήτη έφθανε ο Βολιώτικος καπνός, που ονομαζόταν έτσι γιατί φορτώνονταν από το λιμάνι του Βόλου και ήταν συνήθως της Λαμίας και των Φαρσάλων. Τον εισαγώμενο αυτό καπνό που έφερναν οι έμποροι, τον έπαιρναν οι καπνοπώλες που μέσω των καπνοκοπτών τον έκοβαν με το χαβάνι και τον πουλούσαν μετά χύμα. Κάθε καπνοπώλης έκανε όπως ήταν φυσικό και τη δική του ανάμειξη, γι' αυτό υπήρχαν στο εμπόριο πολλών ειδών χαρμάνια

Οι καπνιστές αγόραζαν τον χύμα καπνό και μαζί λεπτά φύλλα τσιγαρόχαρτου, συνήθως καλλιτεχνιμένου, όπου τον έστριβαν και έφτιαχναν τα τσιγάρα τους. Αρκετά από τα φύλλα του τσιγαρόχαρτου που κυκλοφορούσαν στο εμπόριο είχαν έντυπη τη μορφή του Ελευθέριου Βενιζέλου. Αργότερα τα καπνεργοστάσια τύπωσαν πακέτα με διάφορες καλλιτεχνικές παραστάσεις και τα σήματα της επιχείρησής τους, καθώς και μικρές κάρτες, σε λεπτό χαρτί με τις μορφές των αγωνιστών, που τις έβαζαν μέσα στα πακέτα, τραβώντας την προσοχή και των μη καπνιστών, που τις μάζευαν για συλλογή. Τέτοια φύλλα τσιγαρόχαρτου και κάρτες υπάρχουν στη συλλογή της Δανδολείου Βιβλιοθήκης.

Ο Ρέθυμνος ερχόταν πρώτος στην παραγωγή του καπνού. Ενός καπνού ελαφρώς μυρωδάτου, τον οποίο δεν κατανάλωναν οι ντόπιοι και γινόταν εξαγωγή του.

Αργότερα άνοιξαν οι μεγάλες καπνοβιομηχανίες της Ελλάδας, εκτοπίζοντας σιγά-σιγά τα ντόπια, κλείνοντας οριστικά και την ιστορία του καπνού στον Ρέθυμνον και στην Κρήτη.