Κουζουλάδες : ΘΕΟΦΑΝΗΣ Ο ΚΡΗΣ (1490-1559).

29 Δεκεμβρίου 2015

ΘΕΟΦΑΝΗΣ Ο ΚΡΗΣ (1490-1559).

Ο Θεοφάνης θεωρείται ο κύριος διαμορφωτής της Κρητικής Σχολής για την τοιχογραφία, όπως ο Μιχαήλ Δαμασκηνός για την εικόνα.

Θεοφάνης ο Κρης,

Η απόνιψις του Πιλάτου. Μονή Σταυρονικήτα.

Έδρασε και δημιούργησε το πρώτο μισό του 16ου αιώνα, τη λαμπρότερη δηλαδή περίοδο της κρητικής σχολής, την εποχή της ακμής της. Είναι πολλοί οι Κρητικοί ζωγράφοι που εκείνη την εποχή, σαν τον Θεοφάνη, κλήθηκαν από διάφορα ελληνικά μοναστήρια για να τοιχογραφήσουν τα εκκλησιαστικά τους κτίρια.

Η φήμη του Θεοφάνη παρέμεινε για πολλά χρόνια. Στο «Προσκυνητάριον» του 1780 διαβάζουμε:

«Πώς να αφήσω την ιστορίαν του πανιέρου τούτου ναού (της Λαύρας) αύτη επειδή είναι μεγαλοφυούς χειρός έργον, του Θεοφάνους…»

Θεοφάνης Στρελίτζας «Εις Άδου Κάθοδος»

Άγιο Όρος, Καθολικό Μονής Σταυρονικήτα

Το 1536 ο Θεοφάνης απέκτησε ένα Κάθισμα, δηλαδή κτηματική ιδιοκτησία στη Λαύρα για να το έχει εφ’ όρου ζωής. Το 1540 αγόρασε δυο «αδελφάτα» για τα παιδιά του, πράγμα που αποδεικνύει πως με την εργασία του είχε κερδίσει αρκετά χρήματα. Μετά από τρία χρόνια εγκαταστάθηκε στις Καρυές και αντάλλαξε όλα του τα κτήματα με ένα «κελί» της Λαύρας στις Καρυές που ονομαζόταν Πύργος καθώς και με κτήματα στην περιοχή. Όλα αυτά τα διατήρησε μέχρι που έφυγε για το Ηράκλειο, το 1558, όπου και πέθανε ένα χρόνο αργότερα, το 1559.

Κρητική Σχολή Ζωγραφικής

ΘΕΟΦΑΝΗΣ Ο ΚΡΗΣ

Μαρία Μποϊλέ

Θεοφάνης Στρελίτζας «Σταύρωση», 1546. Τοιχογραφία Καθολικού Μονής Σταυρονικήτα

Σε παράλληλο με του Παβία δρόμο, αναπτύχθηκαν οι προσανατολισμοί του αγιογράφου Θεοφάνη Στρελίντζα του Κρη (ή Μπαθά), που θεωρείται ένας από τους κυριότερους εκφραστές της Κρητικής Σχολής, με σημαντική δράση σε διάφορα σημεία της ελληνικής επικράτειας. Ο μοναχός πρέπει να γεννήθηκε στο Ηράκλειο μέσα στην τελευταία δεκαπενταετία του 15ου αιώνα και ακολούθησε το οικογενειακό επάγγελμα της ζωγραφικής. Σε κατάλληλη ηλικία παντρεύτηκε και απόκτησε δύο παιδιά, το Συμεών και το Νίφο-Νεόφυτο. Έπειτα για κάποιο λόγο - ίσως θανάτου της συζύγου - έγινε μοναχός.

Θεοφάνης Στρελίτζας

Ο Παντοκράτωρ στον τρούλο του ναού.

Καθολικό Μονής Σταυρονικήτα

Η πρώτη μνεία του αγιογράφου Θεοφάνη βρίσκεται στην κτητορική επιγραφή στο καθολικό της Μονής του Αγίου Νικολάου του Αναπαυσά στα Μετέωρα, το 1527. Το 1535 ιστορεί το καθολικό της Ι. Μονής Μεγίστης Λαύρας στο Άγιο Όρος, όπου και εγκαταστάθηκε με τους δυο γιούς του. Το 1545, με συνεργάτη το γιο του Συμεών τοιχογραφεί το καθολικό της Ι. Μονής Σταυρονικήτα. Αφού έζησε αρκετά χρόνια στο Άγιο Όρος, επέστρεψε στην πατρίδα του την Κρήτη όπου και πέθανε στις 24 Φεβρουαρίου του 1559, την ημέρα που έκανε τη διαθήκη του. Το έργο του συνέχισαν οι δύο γιοι του. Η τεχνοτροπία του στο σύνολό της εξελίσσεται με βάση τα Βυζαντινά πρότυπα. Όμως ο καλλιτέχνης, σαν ο πρώτος ουσιαστικός καινοτόμος στον τομέα της μεταβυζαντινής τοιχογραφίας, ιδίως σε ορισμένες από τις πρώιμες προσπάθειές του, προχώρησε σε νέες εκφραστικές περιοχές επηρεασμένος από την ιταλική Αναγέννηση και τις προοδευτικές τάσεις της Μακεδονικής Σχολής.

Κρητική Σχολή Ζωγραφικής

Γράφτηκε από την Μαρία Μποϊλέ

ΠΗΓΗ

Αναδημοσίευση αποσπασμάτων από