Τάναϊς «Μετοικεσία Εβραίων»

Τάναϊς, 09.06.1944, «Καλό ταξίδι, αλαργινό καράβι μου,…»
 (Επιμέλεια: Γιώργος Καρτάκης)
Τάναϊς, ( Ρωσικά:Танаис ),αρχαία ελληνική πόλη στο δέλτα του ομώνυμου ποταμού (σήμερα Ντον).
Τάναϊς, Φορτηγό ατμόπλοιο, νηολογίου Πειραιώς 831, με Διεθνές Διακριτικό Σήμα : SVAK, ολικής χωρητικότητας 1546 κόρων, μήκους 224 ποδών, ναυπηγήσεως 1907, πλοιοκτησίας Στέφανου Παν. Συνοδινού, στον οποίο άρεσε να δίνει ονόματα ρωσικών ποταμών στα καράβια του. Στις αρχές Μαϊου 1941 το πλοίο κατέπλευσε στο λιμάνι της Σούδας, όπου, ενώ ήταν αγκυροβολημένο, βομβαρδίστηκε στα τέλη του ίδιου μήνα από γερμανικά αεροπλάνα και βυθίστηκε σε πολύ μικρό βάθος. Στη συνέχεια το πλοίο ανελκύστηκε, επισκευάστηκε από τους Γερμανούς και χρησιμοποιήθηκε για δικές τους μεταφορές με το ίδιο όνομα.
Την 7η Ιουνίου 1944 συμμετέχοντας σε γερμανική νηοπομπή από το Ηράκλειο προς τον Πειραιά τορπιλίστηκε γύρω στις 03.00 το πρωί από το βρετανικό υποβρύχιο VIVID παρασύροντας στον βυθό διακόσιους πενήντα Κρητικούς και τριακόσιους πενήντα Εβραίους, μεταξύ αυτών και 88 παιδιά έως 16 χρονών,- όλους τους Εβραίους της Κρήτης.

Οι Εβραίοι της Κρήτης

Η συνοικία «Οβραϊκή» στα Χανιά

Η πρώτη αναφορά για την ύπαρξη Εβραίων στον ελλαδικό χώρο, χρονολογείται τον 5 αιώνα π. Χ. Πρόκειται για μια διαταγή της Ρωμαϊκής Γερουσίας προς την κρητική πόλη Γόρτυνα αναφορικά με μια δικαστική απόφαση υπέρ ενός Εβραίου. Το 1833, σύμφωνα με τα γραπτά του Γερμανού περιηγητή Μάλτατς, στα Χανιά υπήρχαν 160 Εβραϊκές Κοινότητες. Κατά την απογραφή του έτους 1900 οι Εβραίοι της Κρήτης ανέρχονται σε 726, με την πλειοψηφία να κατοικεί στα Χανιά. Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν έμποροι, ιδιοκτήτες μικρών επιχειρήσεων ή εργάτες.
Κατά το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου οι Εβραϊκές Κοινότητες της Κρήτης αριθμούν γύρω στις 400.
Η σύλληψη και ο εκτοπισμός του εβραϊκού πληθυσμού της Κρήτης

(Η αλληλογραφία μεταξύ ελληνικών αρχών

 και γερμανικού στρατού κατοχής προκειμένου

να καταγραφούν οι Εβραίοι της Κρήτης.)

Κατά τις πρώτες πρωινές ώρες της 20ης Μαϊου 1944, παραδόθηκε από τους Γερμανούς σε κάθε εβραϊκό σπίτι της Κρήτης μια διαταγή γραμμένη στα ελληνικά, που ανέφερε τα εξής:
«Διά την μεταφορά σας πρέπει μαζί με τους εις την οικογένειαν συγκαταλέγοντες εβραϊκής φυλής να ετοιμασθήτε αμέσως προς αναχώρησιν. Έχετε 45 λεπτά να ετοιμασθήτε. Εσείς και οι δικοί σας πρέπει να πάρετε μαζί σας α) όλα τα προσωπικά χαρτιά, β) όλα τα κοσμήματα και άλλα πράγματα αξίας, γ) σημειώσεις περί τραπεζικών πιστώσεων συμμετοχής εις οικονομικές επιχειρήσεις περί γαιοκτησίας κ.λπ, δ) κουβέρτες φορέματα και ρούχα καθώς και πρόχειρα τρόφιμα διά 8 ημέρες. Το συνολικό βάρος αυτών των πραγμάτων οφείλει 50 κιλά να μην υπερβαίνει».
Το βράδυ της ίδιας μέρας συλλαμβάνονται περίπου 300 Εβραίοι στα Χανιά, 26 στο Ηράκλειο και 5 στο Ρέθυμνο.
Την επόμενη μέρα η τοπική εφημερίδα «Παρατηρητής» του Ρεθύμνου, κάνει αναφορά στο γεγονός δημοσιεύοντας μια είδηση λίγων γραμμών υπό τον προπαγανδιστικό τίτλο «Μετοικεσία Εβραίων» : « Εν τω πλαισίω της γενικής διαταγής μεταφοράς των Εβραϊων της Ελλάδος, συγκεντρώθηκαν χτες την πρωίαν πάντες οι εν τη πόλει μας διαμένοντες Ισραηλίται προκειμένου να μεταφερθούν και μετοικήσουν εις την ηπειρωτικήν Ευρώπην».

(Η οικογένεια Ιωσήφ Βεντούρα το 1944 στα Χανιά)

Οι συλληφθέντες μεταφέρθηκαν αρχικά στις φυλακές Αγυιάς Χανίων, όπου παρέμειναν κάτω από άθλιες συνθήκες μέχρι την 3η Ιουνίου. Ακολούθως διακομίσθηκαν στην στοά Μακάσι του Ηρακλείου, η οποία αποτελεί μια από τις πολλές στοές του ενετικού τείχους της πόλης και είχε μετατραπεί από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής σε φυλακή. Πηγές μιλούν για ένα σύνολο 350 Εβραϊων, μαζί με 250 Κρητικούς και Ιταλούς κρατούμενους από διάφορες φυλακές. Το απόγευμα της 7ης Ιουνίου υποχρεώθηκαν να επιβιβαστούν στο εμπορικό πλοίο Τάναϊς με προορισμό τον Πειραιά.
Το χάραμα της 09.06. 1944 και ενώ το πλοίο κατέπλεε ανοικτά της Σαντορίνης, βυθίστηκε από το βρετανικό υποβρύχιο Vivid. Τo πλοίο βούλιαξε μέσα σε 15 λεπτά. Από τους 350 Εβραίους και τους 250 Κρητικούς και Ιταλούς κρατούμενους που ήταν κλεισμένοι στα αμπάρια, δεν σώθηκε κανείς.
Το «Τάναϊς» στην ελληνική ποίηση
Το 2001 ο ποιητής Ιωσήφ Βεντούρας, ως εκ θαύματος διασωθείς από το τρομερό ναυάγιο, αφού η οικογένεια παρέδωσε τα παιδιά σε διαφορετικές οικογένειες πριν την σύλληψή της από τους Γερμανούς στα Χανιά, δημοσίευσε στις εκδόσεις Γαβριηλίδη το ποίημα «Τάναϊς», από το οποίο προέρχονται και τα ακόλουθα αυτοτελή αποσπάσματα:
…
νύχτα ο άνεμος
σκορπούσε λέξεις
κλάματα παιδιών
μετακινώντας σπασμένα κλαδιά
στο κτύπο των ρολογιών
έφευγαν στο σκοτάδι
και ήταν
προπομπός πορθμέας
του ποταμού το όνομα
το περιέχον αυτό που πάλλει
με τις σειρήνες που σημαίνουν το ταξίδι
με τις οσμές ιωδίου γράσου και σκουριάς
και περισσότερο
με το θαμπό εκείνων
ήταν
…
μα πώς
μαχαιρώνουν τα γράμματα
στο διαθόλιο
πώς σκόρπια
καταγράφουν στο βυθό
κρανία κελύφη
είναι που το φως
στα τεθλασμένα κύματα
με κίνδυνο
μαλάσσει το φως
περιδινούμενο
και σ΄απόχρωση σκουριάς
οι επιφύσεις των οστών
αιωρούνται στο θάμβος
σε ανοιγμένα ελάσματα
και τα κρανία
κρανία διόπτρες
ρωγμές στις αφηγήσεις
…
ήταν πρόβλημα γενεών
οι φωτογραφίες του πατέρα άφησαν σημάδια
θα έπρεπε να βρεθεί άλλος χώρος για τους άλλους
για το ρόγχο του Άστρου ας πούμε
παρών που
κλυδωνίζεται
σκαμπανεβάζει το σκάφος
με τον Φλοιβά
κατ΄ευθείαν στη ρουφήχτρα
Εγώ είμαι εδώ
βεβαιώνομαι πνιγμένος
…
Ο ήλιος χρυσίζει τα τείχη
ντυμένος άσπρα
θα σταθώ στη στροφή
για μιαν ανάσα
τις εποχές που μακριά
στο δάκρυ λάμπουν
δεν θα κοιτώ γιατί
αλάτι είναι η ζωή
σταλαγματιές αλάτι
σε ένα φλιτζάνι θα κοιτώ το μέλλον
αχνές τις πατημασιές από μορφές που θά΄ρθουν
ανάλαφρες και φτερωτές θα κατεβαίνουν
ντυμένες με ρούχα ξένα
σε μηχανές αλλόκοτες που ταξιδεύουν
όταν
θ΄ακούγεται το βουητό τ΄ανέμου
στην ίδια εκείνη θάλασσα
όπως τότε
που φρικαλέο γύρισμα
τη νέκρωσε με θαύμα
αλάτι είναι η ζωή
σταλαγματιές αλάτι.

 ΠΗΓΗ

Αναδημοσίευση από το ιστολόγιο : ΠΟΙΕΙΝ

http://www.poiein.gr/archives/24487