Βίλα Αριάδνη ( Ο αγγλικός κήπος της Κνωσού)

Κιοσσέ, Χαρά 

Ο Sir Arthur Evans άρχισε τις ανασκαφές του στην Κνωσό το 1900. Κατοικούσε ακόμη στο Ηράκλειο και κάθε πρωί έπρεπε να διανύει οκτώ χιλιόμετρα δύσβατου χωματόδρομου για να φθάσει στον τόπο της ανασκαφής. Σίγουρα ήταν μια διαδρομή κουραστική και ταυτόχρονα χρονοβόρα. Σκέφθηκε λοιπόν ότι ίσως δεν θα ήταν και τόσο κακή ιδέα αν έκτιζε το σπίτι του κοντά στον αρχαιολογικό χώρο, στο ένα από τα δύο οικόπεδα που είχε κρατήσει για τον εαυτό του όταν αγόρασε τη μεγάλη έκταση του αρχαιολογικού χώρου στο γύρισμα του αιώνα για τις ανασκαφές του.
Ας μην ξεχνάμε ότι ήταν ακόμη μια εποχή όπου οι αρχαιολόγοι ήταν συνήθως γόνοι εύπορων οικογενειών και κάλυπταν οι ίδιοι τα έξοδα της ανασκαφής ή ακόμη και αγόραζαν τις εκτάσεις που ήθελαν να σκάψουν. Ετσι το 1906, όταν ο Εβανς άρχισε να σκάβει εκεί κοντά το Μικρό Ανάκτορο, ανέθεσε στον αρχιτέκτονά του Christian Doll να του κτίσει ένα σχετικά μικρό αλλά εύχρηστο καλοκαιρινό σπίτι που θα το χρησιμοποιούσε για κατοικία και ταυτόχρονα και ως σπίτι της ανασκαφής.

Τον Οκτώβριο του 1906 η Βίλα Αριάδνη ήταν σχεδόν ολοκληρωμένη, η στέγη είχε κτισθεί και έμεναν να συμπληρωθούν οι λεπτομέρειες και να διαρρυθμιστούν οι εσωτερικοί χώροι για να κατοικηθεί. Ήταν ένα καλοκαιρινό σπίτι, κτισμένο ομολογουμένως σύμφωνα με το αποικιοκρατικό πνεύμα της εποχής, με μεγάλες βεράντες που έβλεπαν προς τη θέα η οποία ακόμη τότε ήταν ορατή καθώς τα δένδρα γύρω από το σπίτι δεν είχαν μεγαλώσει. Οι τοίχοι ήταν από λαξευτή πέτρα αλλά και άφθονο τσιμέντο, ένα υλικό που είχε ενθουσιάσει τον Εβανς ο οποίος το μεταχειρίστηκε ακόμη και στις αναστηλώσεις του Ανακτόρου. Για το χτίσιμο του σπιτιού πήρε κρητικούς εργάτες, αλλά για τις λεπτομέρειες, όπως τα κουφώματα, τα πόμολα και διάφορα άλλα εξαρτήματα, η τελειομανία του τον έκανε να προχωρήσει σε παραγγελίες από την Αγγλία. Και για να αποφύγει τυχόν αδεξιότητες κατά την κατασκευή, η Βίλα Αριάδνη χτίστηκε, όπως φαίνεται σε παλιές φωτογραφίες, κατά έναν ομολογουμένως πρωτότυπο τρόπο: τοποθετήθηκαν πρώτα τα κουφώματα της πόρτας και των παραθύρων και μετά συμπληρώθηκαν οι επιφάνειες των τοίχων. Παράλληλα, σαν γνήσιος βρετανός, ο Εβανς προχώρησε στον σχεδιασμό και στη φύτευση του κήπου του.

Ήθελε όμως έναν αγγλικό κήπο. Έναν κήπο δηλαδή σκιερό με πλούσια βλάστηση όπου θα επικρατούσε περισσότερο ο βρετανικός ρομαντισμός και λιγότερο η γεωμετρία των γαλλικών κήπων που ήταν τότε της μόδας. Αγγλικός όμως κήπος στην Κρήτη με τα ζεστά καλοκαίρια και το λιγοστό νερό κάποιου πηγαδιού δεν ήταν κάτι εφικτό. Έτσι ο αρχαιολόγος συμβιβάστηκε με έναν μεσογειακό κήπο χωρίς το τυπικό βρετανικό γρασίδι, αλλά με φύτευση ρομαντικά άναρχη και πλούσια, σχεδιασμένη για να προσφέρει σκιά και κυρίως δροσιά τις ζεστές καλοκαιρινές ημέρες όταν το νερό θα έρεε στα κανάλια που λαξεύτηκαν ειδικά για να εξασφαλισθεί το πότισμα. Ο Εβανς έφερε πολλά φυτά απ' έξω και είναι γνωστό ότι ο πατέρας του κατέβαλε ένα γενναίο ποσόν τόσο για την ανασκαφή του Ανακτόρου όσο και για το χτίσιμο του σπιτιού και για τη δημιουργία του κήπου.

Ένα σπίτι ξεχωριστό

Το σπίτι από την άλλη μεριά σχεδιάστηκε με τα υπνοδωμάτια σε ένα χαμηλωμένο ισόγειο (αυτό που θα λέγαμε σήμερα «ημιυπόγειο») για να εξασφαλισθεί η δροσιά τις ζεστές καλοκαιρινές νύχτες, ενώ οι χώροι της υποδοχής με τα σαλόνια και την τραπεζαρία έγιναν στο πρώτο πάτωμα για να απολαμβάνουν οι κάτοικοι τη θέα. Από την Αγγλία έφθασαν στην Κρήτη ένας μπρούντζινος θερμοσίφωνας και μια μεγάλη εμαγέ μπανιέρα, είδη άγνωστα εκείνη την εποχή στο νησί, οι πορσελάνες και τα άλλα σερβίτσια του νοικοκυριού και ακόμη και οι μαντεμένιες υδρορρόες. Καθώς όμως ο Εβανς ήταν πλέον βέβαιος ότι η καταστροφή του γειτονικού ανακτόρου οφειλόταν σε σεισμό, αποφάσισε να πάρει τις προφυλάξεις του για το δικό του σπίτι. Ετσι η Βίλα Αριάδνη θα πρέπει να θεωρηθεί σαν μια από τις πρώτες αντισεισμικές κατασκευές που έγιναν στην Ελλάδα.

Δεν ήταν όμως μόνο το τσιμέντο που έκανε το σπίτι αυτό ξεχωριστό. Η όλη αρχιτεκτονική σύλληψή του ήταν πεισματικά βικτωριανή. Οι βεράντες ήταν μεγάλες με θέα στη Δύση και στην Ανατολή. Υπήρχαν πέργκολες στα δρομάκια του κήπου αλλά και στη βεράντα, σκεπασμένες με βουκαμβίλιες, γιασεμιά και άλλα αναρριχητικά φυτά. Μάλιστα οι δύο βουκαμβίλιες, που η μία σκεπάζει τη βεράντα και η άλλη βρίσκεται ακόμη στον χώρο κοντά στην πισίνα, θεωρούνται μνημεία, καθώς οι κορμοί τους έχουν διάμετρο δύο πιθαμές και υπολογίζεται ότι θα πρέπει να φυτεύτηκαν στις αρχές του αιώνα. Ακόμη πρέπει να σημειωθεί ότι οι βουκαμβίλιες ήταν άγνωστες τότε στην Ελλάδα και μάλλον ήρθαν από την Αίγυπτο, όπως από εκεί πρέπει να έφεραν και ένα σπάνιο είδος μικρών φοινικόδενδρων που ακόμη σήμερα προσθέτουν έναν εξωτικό χαρακτήρα στον κήπο.

Όταν οι Γερμανοί κατέλαβαν την Κρήτη τον Μάιο του '41, εγκατέστησαν το αρχηγείο τους στη Βίλα Αριάδνη. Εκεί έμενε και ο στρατηγός Kreipe και από εκεί ξεκίνησε το αυτοκίνητό του το μοιραίο απόγευμα που έμελλε να αιχμαλωτισθεί από τον Patrick Leigh Fermor, ο οποίος του είχε στήσει καρτέρι σε ένα σταυροδρόμι έξω από το Ηράκλειο. Στις 10 Μαΐου 1945 στη Βίλα Αριάδνη υπεγράφη η άνευ όρων παράδοση των δυνάμεων κατοχής της Κρήτης. Ήταν η τελική πράξη που σήμανε και τη λήξη του πολέμου. Μια μικρή μαρμάρινη πλάκα που βρίσκεται εκεί σημειώνει το γεγονός.

Αρκετά χρόνια νωρίτερα όμως, το 1926, ο Εβανς είχε μεταβιβάσει την ιδιοκτησία του κτήματος και του σπιτιού στη Βρετανική Αρχαιολογική Σχολή της Αθήνας και το 1955, μετά τον πόλεμο, η Βρετανική Σχολή παρεχώρησε κτήμα και σπίτι στο ελληνικό Δημόσιο και συγκεκριμένα στην Αρχαιολογική Υπηρεσία…

Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι η Βρετανική Σχολή στην Αθήνα έχει ηλικία 111 ετών, είναι το παλαιότερο βρετανικό ερευνητικό ίδρυμα στο εξωτερικό και τα μέλη της έχουν επιτελέσει σημαντικό και συχνά πρωτοπόρο έργο στην αρχαιολογία.

(Η Βρετανική Σχολή στην Αθήνα, συνεχίζει να εργάζεται στην Κνωσό σε στενή συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηρακλείου)

                                                                       . . .

 Ο κήπος έγινε αντικείμενο πλήρους μελέτης από την Αγγλική αρχαιολογική Σχολή με τη συμμετοχή ειδικών αρχιτεκτόνων και γεωπόνων από το Ηράκλειο.

ΠΗΓΗ

εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=97902