Μέλαμπες ρίμες για την μάχη στο κακό ρυάκι (1822)

Σφαγή που έχει ξεχαστεί θα σας αναστορήσω...
Η προφορική παράδοση δεν φιμώνεται και η συλλογική μνήμη δύσκολα λησμονά γεγονότα τόσο τραγικά. Ακόμη και σήμερα θυμούνται στις Μέλαμπες, στην Κρύα Βρύση και στα Σαχτούρια και διηγούνται για τη μάχη και τους πρωταγωνιστές της. Απόρροια της ανάμνησής της είναι η παρακάτω αφήγηση και τα δύο ιστορικά τραγούδια που διέσωσε (το 1936 και 1940 ο Βαρδής Τσιράκης από τις Μέλαμπες)
Τραγούδι α' 

Ως άκουσεν ο Δάσκαλος το φοβερό χαμπάρι

είπενε να του στρώσουνε το μαύρο (ν) του μουλάρι

Αναστενάζει δυνατά άφτει, ξεκοκκινίζει

και σαν απάρθινο θεριό τσι γειτονιές γυρίζει.

Πέμπει το φτεροπόδαρο το Βόλακα το Γιάννη 

κι αυτός ωσάν την αστραπή στην Κρύα Βρύση φτάνει.

Βρίχνει το Βαβουρόκωστα και τον Πετρακαντώνη 

και με φωνές και κουμπουριές τσοι άλλους ξεσηκώνει. 

Γιαμιά ο γέρο Πελαντής με το Μανουσογιάννη,

ο Λαγουδής κι Ασουμανής, που μπάλα δε(ν) τζοι πιάνει

εμίσεψαν με τάλογα, δεν περιμένουν τσ' άλλους

τσ' ανδρειωμένους του χωριού κι αγωνιστές μεγάλους.

Εις τα Σαχτούρια έφταξε κι ο γιος του Χελιδόνη

και μόνο με μια κουμπουριά τσ' ανδρείους πρεμαζώνει.

«Από το παραπάνω φαίνεται καθαρά ότι οι Μελαμπιανοί δεν αιφνιδιάστηκαν και για το λόγο αυτό είχαν τα γνωστά αποτελέσματα. Όλες τις σημειώσεις, που αφορούν τη μάχη αυτή, τις συγκέντρωσα σήμερα εις αυτό το χαρτί, χωρίς να προφτάσω να αφαιρέσω πράμα.

Τα χέρια μου τρεμούλιασαν και δεν μπορώ να γράψω
 μέσα στα βάθη τση καρδιάς την πίκρα μου θα θάψω»

Τραγούδι β'

Σφαγή που έχει ξεχαστεί θα σας αναστορήσω

κι ό,τι μου είπαν οι παλιοί εδώ θα ιστορήσω.

να μάθετε ίντα 'γινε στο Ροθινό ρυάκι

οι Τούρκοι το πιαν εκειδά άφθονο το φαρμάκι...

Ο Χάνιαλης τσι Μέλαμπες εβάλθη να κουρσέψει

όμως ο Φουτοδάσκαλος τον είχε παγιδέψει

Ο γέρο Φουτοδάσκαλος χωσά τού είχε κάνει

μ' ένα μονάχα κοφτερό στο χέρι γιαταγάνι.

 Θέλει να σφάξει τ' άγριο, του Χάνιαλη τ' ασκέρι

τον τρόμο σ' όλη την Τουρκιά τση Μεσαράς να φέρει.

Γι' αυτό σε χρόνο λιγοστό μάζεψε τους γενναίους

απ' όλη την περιοχή γέρους, παιδιά και νέους.

Κι όλοι στα χέρια άρπαξαν τα δίστομα μαχαίρια

για να μην πέσουν ζωντανοί στου Χάνιαλη τα χέρια

και τρέξαν σαν την αστραπή στου μακελιού το χώρο

πολλές να δώσουν μαχαιριές στους τύραννους για δώρο.

Κείνο το Μέγα Σάββατο, στσι δώδεκα του Απρίλη,

Τούρκοι στη μάχη έπεσαν νεκροί πλια παρά χίλιοι.

Επέσαν και Μελαμπιανοί στση μάχης το πεδίο

σ' αυτή τη φοβερή σφαγή λένε διακόσοι δύο.

Σκοτώθηκε ο Χάνιαλης των Τούρκων το καμάρι,

τση Μεσαράς το φοβερό κι αμέρωτο λιοντάρι.

 Ασουμανής τον σκότωσε εις τση σφαγής την πάλη

με τη χατζάρα τού παιξε μια μόνο στο κεφάλι.

Φεύγουν οι Τούρκοι σαν λαγοί, στη Μεσαρά γυρίζουν

όμως τη νίκη στο χωριό δεν την πανηγυρίζουν.

Όλοι θρηνούνε τσοι νεκρούς που πέσανε στη μάχη

και το Θεό παρακαλούν άλλο κακό μη λάχει.

Νίκησαν οι Μελαμπιανοί κι εδόξασαν την Κρήτη

Ετσά σφαγή δεν έγινε ως τότε στον πλανήτη,

με τόσο λίγους χριστιανούς και Τούρκους δυο χιλιάδες

μπέηδες και νιζάμηδες και Καστρινούς αγάδες.

Μα δεν το διαλαλήσανε, ούτε το καυχηθήκαν

σαν γεγονός ασήμαντο στη λησμονιά τ' αφήκαν.

Γι αυτό και γράφω το παρόν, αφού δεν γράψαν άλλοι

για τη σφαγή στο Ροθιανό το ρυάκι τη μεγάλη

Το μακελειό που έγινε εις τη σφαγή εκείνη

ποτέ δε θα λησμονηθεί, αιώνια θα μείνει.

Μέλαμπες 22-3-1936, ημέρα Κυριακή. Βαρδής Τσιράκης» 

Η μεγάλη σφαγή στο Ροθιανό ρυάκι και ο θάνατος του Χάνιαλη έγινε στις 12 Απριλίου 1822. 

Η μεγάλη προετοιμασία του Χάνιαλη όλη τη Μεγάλη Βδομάδα έγινε αντιληπτή από τους χριστιανούς της Μεσαράς, οι οποίοι ειδοποίησαν τους Μελαμπιανούς ότι ο Χάνιαλης ετοιμάζεται για επίθεση.

Μετά την πληροφορία αυτή ο Φουτοδάσκαλος όρισε το Σακλαμπάνη, το Σηφογιάννη, τον Αδαμογιώργη, το Χαλκιαδή, τον Καλογερή και τον γιο του Χελιδόνη για να πάνε στα γύρω χωριά και να πληροφορήσουν τους χριστιανούς για την ετοιμασία του Χάνιαλη. Στη συνέχεια ο Φουτοδάσκαλος έβαλε σκοπούς σε διάφορα μέρη και οι σκοποί το Μέγα Σάββατο το βράδι, ενώ ήταν φοβερή κακοκαιρία και σκοτάδι, αντιληφθήκαν ότι οι Τούρκοι έρχονταν προς τις Μέλαμπες, γιατί μόλις μπήκαν από τον Κόκκινο Πύργο εις το γυρογιάλι άρχιξαν τα πέταλα των αλόγων να πετούν σπίθες. Αμέσως εφάρμοσαν το σχέδιο ενημέρωσης του Φουτοδάσκαλου. Πολλοί γέροι λένε ότι η ενημέρωση έγινε με κουμπουριές, άλλοι όμως λένε ότι άναψαν και φωτιές. Μόλις ο Φουτοδάσκαλος πήρε από τους σκοπούς το μήνυμα ότι έρχονται οι Τούρκοι, έβαλε σε ενέργεια το σχέδιο του. Η παράδοση του χωριού μας λέει ότι ο Τρουλλινός, ο Μπαργιάτης και ο Ασουμανής αποφάσισαν να σκοτώσουν πρώτο τον αρχηγό του Τουρκικού στρατού για να μείνει το ασκέρι των Τούρκων χωρίς αρχηγό και να διαλυθεί πιο εύκολα.

Μετά από την απόφαση αυτή ο Μπαργιάτης και ο Τρουλλινός ανέλαβαν να σκοτώσουν τους σωματοφύλακες του Χάνιαλη και ο Ασουμανής το Χάνιαλη.

Αμέσως αυτά τα τρία παλικάρια εφόρεσαν τούρκικες στολές και επερίμεναν τους Τούρκους εις το Ροθιανό ρυάκι. Όταν οι Τούρκοι έφτασαν εις το Ροθιανό ρυάκι, ο Χάνιαλης ήταν μεταξύ των πρώτων. Οι παραπάνω τρεις παράτολμοι Κρητικοί που τον εντόπισαν δεν έχασαν την ευκαιρία (τους βοήθησε η κακοκαιρία και το σκοτάδι) και εμπήκαν μέσα εις τον τούρκικο στρατό και εσκότωσαν το Χάνιαλη και τους σωματοφύλακές του.

Ο συλλογισμός όμως των Μελαμπιανών καπετάνιων δεν επαληθεύτηκε. Οι Τούρκοι, μετά το θάνατο του Χάνιαλη, επολέμησαν με περισσότερη μανία μέχρι που οι Μελαμπιανοί τους ανάγκασαν να τραπούν σε φυγή. 

Μέλαμπες 3-11-1940 ημέρα Κυριακή, Βαρδής Τσιράκης».

ΠΗΓΗ

http://www.enosipreveli.gr/maxikakoriaki.html