Οι Κρήτες μουσουλμάνοι στις καινούργιες πατρίδες

Οι καινούργιες «πατρίδες» ήταν καχύποπτες απέναντι στους νεοφερμένους τόσο απέναντι στους μουσουλμάνους όσο και απέναντι στους χριστιανούς πρόσφυγες. Και στις νέες τους πατρίδες, οι Κρήτες μουσουλμάνοι, υπέστησαν διαφορές πιέσεις και διώξεις με αποτέλεσμα, για πολλά χρόνια, να συσπειρώνονται μεταξύ τους και να αποξενώνονται από τον ντόπιο πληθυσμό.

 Οι περισσότεροι μουσουλμάνοι της Κρήτης αποβιβάστηκαν στα παράλια της Μ. Ασίας. Σήμερα υπάρχουν στην Τουρκία, εκτός από την κρητική ελληνόφωνη ομάδα, και η ποντιακή, η  μακεδονική και η κυπριακή.

Η βιβλιογραφική και αρθρογραφική παρουσία των ελληνόφωνων ομάδων της Τουρκίας είναι πλέον γεγονός. Η αρχή έγινε πριν από μερικά χρόνια με την Tanju Izbek, η οποία έλαβε το βραβείο Ιπεκτσί για μια νουβέλα της στο κρητικό ιδίωμα, όπως αυτό μιλιέται σήμερα στην περιοχή της Gunda (τα παλιά Μοσχονήσια).

Κρητικές μειονότητες συναντάμε, ακόμη, στη Συρία, στο Χαμιντιέ καθώς και στο Λίβανο, οι οποίοι έφυγαν από την Κρήτη γύρω στο 1896 ή και παλαιότερα. «Αυτοί οι άνθρωποι, γράφει ο Μ. Χαριτόπουλος, μέχρι σήμερα αρνούνται κατηγορηματικά την ταύτησή τους με τους Τούρκους ή τον χαρακτηρισμό «Τουρκοκρητικοί» που τους δίνουμε. Ταυτόχρονα είναι πολύ φανατικοί και υπερήφανοι για την κρητική τους καταγωγή, από 5 γενιές μέχρι σήμερα διατηρούν (χωρίς βέβαια δασκάλους από την Ελλάδα) την ελληνική γλώσσα και ιδιαίτερα την κρητική διάλεκτο…διατηρούν τα ήθη και έθιμα…» και αλλού γράφει: «Το κρητικό αυτό στοιχείο που δεν δέχτηκε να αφομοιωθεί από του Άραβες, αντιμετώπισε εκτός από την άρνηση της Ελλάδας και την άρνηση των εδώ εθνικοτήτων, λόγω του δικού του υπερεθνικισμού (οι Κρητικο-αραβικοί γάμοι είναι μέχρι σήμερα ντροπή), με αποτέλεσμα να είναι σε γενικές γραμμές χαμηλού βιοτικού επιπέδου…»,   και συνεχίζει,  οι Κρητικοί αυτοί «αισθάνονται πικραμένοι διότι λόγω της θρησκείας τους απορρίπτονται και περιφρονούνται» από την Ελλάδα.