Οι μινωικές γραφές: δεδομένα και θεωρίες.

Αμερικανίδα αρχαιολόγος άνοιξε το δρόμο για την αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β. Από το 1952, τον επίζηλο τίτλο του ανθρώπου που αποκρυπτογράφησε την Γραμμική Β, δηλαδή την αρχαιοελληνική γλώσσα που μνημεία της ανακάλυψε στην Κρήτη, στο παλάτι της Κνωσού και αλλού, ο αρχαιολόγος σερ Άρθουρ Έβανς, κρατούσε ο Βρετανός Μάικλ Βέντρις (1922 – 1956) Σήμερα όμως έρχεται στο φως μια αποκάλυψη που θέλει μια Αμερικανίδα αρχαιολόγο ονόματι Άλις Κόμπερ (1906 – 1950),  να είναι υπεύθυνη για την προεργασία ενός τεράστιου όγκου μελετών και σημειώσεων, τον οποίο μετέπειτα αξιοποίησε λαμπρά ο ευφυέστατος Βέντρις για να ερμηνεύσει την πολύπλοκη αυτή γραφή που αποτελείτο από πλήθος συμβόλων, είναι συλλαβική και ιδεογράμματη ( 89 συλλαβογράμματα και 260 ιδεογράμματα ), αλλά δεν είναι «μινωική» όπως λανθασμένα πίστευε ο Εβανς.

Πρόκειται για μία αρχαϊκή μορφή της ελληνικής γλώσσας, την οποία έφεραν στην Κρήτη οι Έλληνες εισβολείς και χρησιμοποιήθηκε από το 17ο ως τον 13ο αι. π.Χ., κυρίως για την τήρηση λογιστικών αρχείων στα ανάκτορα, με μεγαλύτερο τον περίφημο «Λαβύρινθο» της Κνωσού. Η ιστορία της αδικημένης αρχαιολόγου περιλαμβάνεται στο καινούργιο βιβλίου της δημοσιογράφου των New York Times Μάργκαλιτ Φοξ «The Riddle of the Labyrinth»* ( «Ο γρίφος του Λαβύρινθου» ), που μόλις κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ. Παρά την αποδεδειγμένη αντιπάθεια που έτρεφαν ο ένας για το πρόσωπο του άλλου, ο Βέντρις σε μία διάλεξή του είχε αποδώσει εύσημα στην Κόμπερ για την εργασία της, αλλά εκείνη η θετική αναφορά του δεν είναι ιδαίτερα γνωστή. Οι δυό τους συναντήθηκαν μόνο μία φορά, στην Οξφόρδη, το 1947, τρία χρόνια πριν πεθάνει η Κόμπερ και πέντε χρόνια πριν δημοσιεύσει ο Βέντρις τα αποτελέσματα της εργασίας του. Είναι βέβαιο ότι υποτιμούσε ο ένας το έργο του άλλου. Η μεν Αμερικανίδα διότι θεωρούσε τον Βρετανό ανεπαρκή ερασιτέχνη, ο δε Βρετανός διότι θεωρούσε, σεξιστικά, ότι «μία γυναίκα δεν μπορεί» να καταφέρει να ξεκλειδώσει την περίφημη γραφή. Ωστόσο, μόνο τώρα, 63 χρόνια μετά το θάνατό της από καρκίνο, αποδεικνύεται ότι ο ρόλος της Κόμπερ ήταν κάτι παραπάνω από συνδρομητικός στη δουλειά του αρχιτέκτονα και ερασιτέχνη γλωσσολόγου, ο οποίος επίσης πέθανε ξαφνικά και νεότατος, από τροχαίο δυστύχημα σε ηλικία μόλις 34 ετών. Η Άλις Κόμπερ ξεκίνησε την προσπάθειά της στη δεκαετία του 1930, όταν εργαζόταν ως επίκουρη καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο του Μπρούκλιν διδάσκοντας Λατινικά και Ελληνικά. «Έγινε η κορυφαία ειδικός σε όλο τον κόσμο σχετικά με τη Γραμμική Β», λέει για την Κόμπερ η συγγραφέας Μάργκαλιτ Φοξ.

Η ίδια θεωρεί ότι η Κόμπερ ήταν εξαιρετικά αφοσιωμένη και επιμελής, αφού «εργαζόταν ατελείωτες ώρες στην τραπεζαρία της, με ένα τσιγάρο να σιγοκαίγεται στο τασάκι όσο εκείνη μελετούσε προσεχτικά τις ελάχιστες δημοσιοποιημένες επιγραφές και έψαχνε για σύμβολα-υποδείγματα». Περιγράφεται ως μοναχικός άνθρωπος, χωρίς ερωτικές σχέσεις, αλλά με έναν ελαφρύ αυτοσαρκασμό που διαφαίνεται στις σημειώσεις της. Η Κόμπερ δεν δίστασε να μελετήσει και πλήθος αρχαίων γλωσσών, όπως τα αιγυπτιακά, τα σουμερικά και τα σανσκριτικά, προκειμένου να διαπιστώσει ιδίοις όμμασι κατά πόσο οι θεωρίες που ήθελαν τη Γραμμική Β να έχει κάποια σχέση με αυτές ήταν αληθείς. Στα περίπου 20 χρόνια που αφιέρωσε σε αυτές τις μελέτες έκανε τεράστια πρόοδο – κι ας μην έμελε ποτέ να φτάσει στη λύση του μυστηρίου, να καταλάβει δηλαδή ότι η γλώσσα που είχε μπροστά της ήταν πρώιμη ελληνική. Ανακάλυψε, για παράδειγμα, ότι αυτή η γλώσσα διέθετε κλιτικό σύστημα και ότι οι καταλήξεις των λέξεων άλλαζαν ανάλογα με τη χρήση τους, όπως στα λατινικά ή τα ελληνικά. Παράλληλα, κατέγραψε τη συχνότητα εμφάνισης του κάθε συμβόλου στις επιγραφές, τόσο γενικά στο κείμενο όσο και σε κάθε λέξη ξεχωριστά προτού προχωρήσει στην μεταξύ τους αντιπαράθεση. Αυτό που κάνει τη δουλειά της Κόμπερ αξιόλογη πέραν των εντυπωσιακών ευρημάτων της σε έναν αχανή όγκο δουλειάς, είναι η απίστευτη σχολαστικότητα που επεδείκνυε. Αρκεί κάποιος να αναλογιστεί ότι κατέγραφε τις παρατηρήσεις, τις αναλύσεις και τις σημειώσεις της σε 180.000 μικροσκοπικές κάρτες ευρετηρίου που ήταν όλες φτιαγμένες προσεκτικά από την ίδια κόβοντας παλιές ευχετήριες κάρτες, λωρίδες χαρτιού, ακόμη και το εσωτερικό μέρος από εξώφυλλα βιβλίων. Το 1950, ο θάνατος της μοναχικής καθηγήτριας άφησε το έργο της ημιτελές, παρόλα αυτά σε σημείο ιδιαιτέρως προχωρημένο. Δύο χρόνια αργότερα ο Βέντρις δημοσίευσε τα δικά του πορίσματα – έναν θρίαμβο της κοινή λογικής και της ανθρώπινης ευφυίας. Εκείνος αντιλήφθηκε ότι ορισμένες επαναλαμβανόμενες ομάδες λέξεων αποτελούσαν ονόματα πόλεων της Κρήτης. Με τον καιρό η αποκωδικοποίηση έγινε ευκολότερη χαρίζοντας του τελικώς την ευχαρίστηση να πραγματοποιήσει την επιθυμία της ζωής του – είχε εντυπωσιαστεί από τον μύθο της Γραμμικής Β’ από την παιδική του ηλικία – και να κερδίσει παγκόσμια καταξίωση. Οι τελευταίες εξελίξεις προκαλούν το εύλογο ερώτημα σχετικά με το τι θα είχε συμβεί εάν η Κόμπερ δεν είχε πεθάνει: Θα είχε καταφέρει να λύσει το μυκηναϊκό μυστήριο ή στην πορεία θα έχανε το μίτο για να βγει από το λαβύρινθο; «Πιστεύω ότι θα ήταν εκείνη που θα είχε αποκρυπτογραφήσει τη Γραμμική Β.», απαντά με σιγουριά ο καθηγητής Τόμας Παλαίμα από το Πανεπιστήμιο του Τέξας. Ο ακόμη αρχαιότερος τύπος γραφής που εντοπίστηκε στην Κρήτη, η λεγόμενη Γραμμική Α’. δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί. Τα δείγματά της όμως είναι πολύ λιγότερα και κάποιοι επιστήμονες θεωρούν ότι η αποκρυπτογράφησή της είναι αδύνατη.

*«Στον λαβύρινθο της Γραμμικής Β», το οποίο κυκλοφορεί από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

ΠΗΓΗ 

Αναδημοσίευση εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ
https://www.tovima.gr/2013/06/07/world/amerikanida-arxaiologos-anoikse-to-dromo-gia-tin-apokryptografisi-tis-grammikis-b/
 

 Επιστολή του Μάικλ Βέντρις προς την Άλις Κόμπερ 

URI: https://www.searchculture.gr/aggregator/edm/Digital_Pylia/000045-%3A11596_122