Ο Κώδικας της Γόρτυνας

Ο Κώδικας της Γόρτυνας

Στην Αρχαία Κρήτη η γνώση των νόμων ήταν υποχρεωτική. Οι άγραφοι νόμοι επέτρεπαν στους κυβερνήτες να ερμηνεύσουν τους νόμους κατά το δοκούν με συνέπεια την καταπίεση των πολιτών. Αυτός ο λόγος οδήγησε στην συγγραφή των νόμων της Γόρτυνας ούτως ώστε οι πολίτες να γνωρίζουν τους νόμους και να προστατεύονται αποτελεσματικά.

Για να γίνουν κατανοητοί οι νόμοι (κώδικες) της Επιγραφής πρέπει να αναφέρουμε ότι το πολίτευμα της Γόρτυνας ήταν ολιγαρχικό. Οι ανώτεροι άρχοντες λέγονταν "κόσμοι", ήταν δέκα και είχαν ετήσια θητεία (ο θεσμός θυμίζει Σπάρτη). Οι κόσμοι κυβερνούσαν την Γόρτυνα, ήσαν αρχηγοί στρατού, είχαν θρησκευτικά και δικαστικά καθήκοντα. Με το πέρας της θητείας τους, έπρεπε να λογοδοτήσουν για την διαχείρισή τους και αν κρίνονταν άξιοι γίνονταν δεκτοί στο τιμητικό σώμα της Βουλής.

Οι κάτοικοι της πόλης διαιρούνταν σε 3 τάξεις: υπήρχε η τάξη των ελεύθερων πολιτών (δωριείς και εγχώριοι ευγενείς), η τάξη των απεταίρων (αυτοί που δεν άνηκαν στις τάξεις των πολιτών, δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα, εδώ άνηκαν και οι περίοικοι) και τέλος η τάξη των δούλων του δημοσίου και των ιδιωτών (όπως στην Σπάρτη οι είλωτες που εξεγείρονταν συχνά λόγω καταπίεσης). Στην Γόρτυνα οι δούλοι δεν εξεγείρονταν γιατί δεν υπήρχε καταπίεση και για αυτό η Επιγραφή περιεχει πολλές διατάξεις για τους δούλους.

Η Επιγραφή της Γόρτυνας είναι η αρχαιότερη γνωστή ως σήμερα νομοθεσία του Ευρωπαϊκού Χώρου. Χρονολογείται στο πρώτο ήμιση του 5ου αιώνα π.Χ. και βρίσκεται χαραγμένη στον αρχαιολογικό χώρο της Γόρτυνας στην Κρήτη. Δεν αποτελεί κώδικα με την σημερινή έννοια αλλά καταγραφή κανόνων για οδηγίες προς τους δικαστές και την καταπολέμηση της άγνοιας του Δικαίου (ήταν σαν το σημερινό ΦΕΚ).

Η επιγραφή αποτελείται από 12 στήλες  (δέλτους) χαραγμένες πάνω σε 12 τετράγωνους λίθους και είναι γραμμένη βουστροφηδόν (δηλαδή με τον τρόπο που οργώνουν τα βόδια = εναλλάξ από τα δεξιά προς τα αριστερά και από τα αριστερά προς τα δεξιά) σε κρητική διάλεκτο. Συνολικά σώζονται 625 στίχοι από τους 630-640 που περιείχε.

Ο κώδικας δεν καταγράφει μόνο νέες διατάξεις αλλά κάνει καταγραφή παλαιότερων νόμων του 7ου αιώνα όπως:

Οικογενειακό δίκαιο:  υιοθεσία, νομική θέση γυναίκας και χήρας, νομική θέση παιδιών που γεννιούνται μετά το χωρισμό, νομική θέση παιδιών από γάμο μεταξύ ελεύθερων και σκλάβων ή αλλοδαπών

Κληρονομικό δίκαιο:  η λεγόμενη επίκληρος (=η θυγατέρα που δεν είχε άρρενες αδελφούς και κληρονομούσε τον πατέρας της, υποχρεούνταν να παντρευτεί το στενότερο συγγενή από την πατρική πλευρά και την περιουσία κληρονομούσε το αρσενικό παιδί του ζεύγους

αλλά και προφορικών  παραδόσεων.

Η δομή του κώδικα πληρεί τις προϋποθέσεις της κανονιστικότητας αφού έχει χαρακτήρα γενικό, αφηρημένο και απρόσωπο αλλά και της επιτακτικότητας αφού έχει δεσμευτική ισχύ στα πρόσωπα που αφορά. Παρουσιάζει εσωτερικότητα και εμπεριέχει 26 εσωτερικές παραπομπές σε άλλα σημεία του. Άξιο προς υπογράμμιση είναι το γεγονός ότι δεν αναφέρεται πουθενά η αρχή που τον εξέδωσε και για αυτό θεωρείται αγνώστου πατρότητας.

Το κείμενο αρχίζει με επίκληση προς τους θεούς:

"Θιοί. ὅς κ᾽ ἐλευθέρῳ ἤ δώλῳ μέλλῃ ἀν- πιμωλῆν, πρὸ δίκας μὴ ἄγεν. αἰ δ- έ κ᾽ ἄγῃ, καταδικακσάτω τῶ ἐλευθέρ- ω δέκα στατῆρανς, τω δώλω πέντ- [col. I.5] ε, ὅτι ἄγει καὶ δικακσάτω λαγάσαι ἐν ταῖς τρισὶ ἀμέραις.

Θεοί!

Όποιος έχει την πρόθεση να κάνει δίκη σε ελεύθερο ή δούλο,

να μην τον συλλαμβάνει πριν από την εκδίκαση της υπόθεσης.

Αν όμως προβεί στη σύλληψή του, να τον καταδικάσει (ο δικαστής)

σε πρόστιμο δέκα στατήρων, αν πρόκειται για ελεύθερο,

και πέντε, αν πρόκειται για δούλο,

επειδή ενήργησε σύλληψη, και να ορίσει να τον απελευθερώσει5

εντός τριών ημερών.

(μετάφραση: Σταύρος Τσιτσιρίδης)

Οι διατάξεις του κώδικα καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα ποινικού, αστικού και δικονομικού δικαίου, με αξιοσημείωτο το γεγονός πως δεν ρυθμίζει την ανθρωποκτονία, πράγμα που ωθεί τους μελετητές να συμπεραινουν ότι το θέμα αυτό καλύπτονταν από παλαιότερες διατάξεις.

Στις πρώτες διατάξεις βρίσκεται η διεκδίκηση της κυριότητας ενός δούλου ή προσώπου που αμφισβητείται η ελευθερία του, οι επόμενες διαπραγματεύονται αδικήματα κατά των ηθών (αποπλάνηση, μοιχεία, ασέλγεια => μάλιστα όσον αφορά τον βιασμό ο νομοθέτης του κώδικα εξαρτά την προβλεπόμενη ποινή από την ιδιότητα του θύτη και του θύματος, αν ήταν ελεύθερος, δούλος κλπ). Έπονται διατάξεις οικογενειακού δικαίου (λύση γάμου λόγω θανάτου, διαζύγιο, έκθεση τέκνων, περιουσιακές σχέσεις) και συνεχίζει με διατάξεις κληρονομικού δικαίου, εμπράγματου, ενοχικού κλπ.

Σε σύγκριση με άλλες νομοθεσίες όπως του Δράκοντος ή του Σόλωνος των οποίων αποσπάσματα βρέθηκαν σε επιγραφές, η Επιγραφή της Γόρτυνας είναι πλήρης και αποτελεί τον πρώτο χρονολογικά κωδικοποιημένο νόμο της Ελλάδας, σηματοδώντας το τέλος της πρωτόγονης νομοθεσίας και την αρχή της σύγχρονης.

 ΠΗΓΗ

Αναδημοσίευση απο

Ο ΚΩΔΙΚΑΣ ΤΗΣ ΓΟΡΤΥΝΑΣ ή Η ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΤΩΝ ΕΠΙΓΡΑΦΩΝ

https://mylinablog.blogspot.com/2015/03/blog-post_81.html

Ο Κώδικας της Γόρτυνας

Απόσπασμα (περιλαμβάνεται ολόκληρη η πρώτη και η αρχή της δεύτερης στήλης)

http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/anthology/literature/browse.html?text_id=346
Επιγραφή Γόρτυνας φοτο
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CF%80%CE%B9%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%AE_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%93%CF%8C%CF%81%CF%84%CF%85%CE%BD%CE%B1%CF%82