«Τα σηκωματάρικα»...ΥΠΗΡΧΑΝ ΚΑΙ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΑΣ
ΕΚΜΕΛ ΜΟΛΛΑ, «Η ΠΡΟΙΚΑ ΣΤΑ ΚΡΗΤΙΚΑ ΧΩΡΙΑ».1 (Λαογραφικό σημείωμα.)
 |
«Όλοι ξέρομεν ότι όλα τα έθνη έχουν σύστημα να στέλνουν εις τον γάμον διάφορα δώρα, όπως ανθοδοχεία, μελανοδοχεία, ραδιόφωνα κλπ. εις τους γνωστούς και φίλους των. Μάλιστα λέγουν μερικοί, ότι το σύστημα να στέλλουν προσκλήσεις εις την τέλεσιν του γάμου έχει σκοπόν να λάβουν δώρα και πλουτίσουν την επίπλωσίν των! Αυτό δε μ’ ενδιαφέρει και δια τούτο δε θ’ ασχοληθώ με αυτό το ζήτημα.
Εμένα μ’ ενδιαφέρει να περιγράψω το ευγενικό σύστημα της προίκας το οποίον επικρατούσε και μου φαίνεται ότι επικρατεί ακόμα στα κρητικά χωριά.
Όταν λοιπόν εγίνοντο γάμοι μεσαίας τάξεως ανθρώπων, οι φίλοι και οι γνωστοί δεν έστελλαν ως δώρον τα ανωτέρω περιγραφόμενα, αλλά κάθε ένας όστις είχε ελαιόφυτα, κήπους, αμπέλια, χωράφια, έδιδε με συμβολαιογραφική πράξι στον γαμβρόν ωρισμένον αριθμόν ελαιοδέντρων, μέρος κήπων, αμπελιού, αγρού, και με αυτά εάν δεν εξησφάλιζε τα ό,τι του εχρειάζοντο εις την ζωήν του τουλάχιστον εξησφάλιζε μέρος αυτών και ούτω το ζεύγος ανεκουφίζετο από τα βάρη της ζωής.
Η πράξις αυτή είχε τον τίτλον «ΣΗΚΩΜΑΤΑΡΙΚΑ» και αυτή την λέξιν συναντά κανείς στα παλαιά συμβόλαια της Κρήτης. Ενθυμούμαι πολύ καλά εις την περιγραφήν ενός ελαιοφύτου να αναγράφονται, ως στερεότυποι αι εξής λέξεις: «Ελαιόφυτον περιέχον εβδομήκοντα ελαιόδεντρα, εξ ων πέντε σηκωματάρικα επ’ ονόματι του Α.Γ.».
Τα καλά του μέτρου τούτου και την αλληλεγγύη η οποία βασίλευεν εις τους παλαιούς, επειδή αντιλαμβάνεται καθένας δεν θα επεκταθώ. Απλώς μόνον θα υπογραμμίσω με λύπην την κατρακύλαν του ανθρώπου του σημερινού, εις την ανηθικότητα συνεπεία της οποίας παραιτά τα καλά του έθιμα ρέπων προς την επιπολαιότητα δια να ικανοποιήση τα αχόρταγα ένστικτά του…O tempora o mores!»
Σταμπούλ, Απρίλιος 1954 ΕΚΜΕΛ ΜΟΛΛΑ.
Α. Ο Εκμέλ Μολλάς είναι ο δεύτερος γιός του Περτέφ Εφέντη, που διακρίνεται για την ελληνομάθειά του. Ο πρώτος είναι ο Μεχμέτ Αλής Μουλαζαδές, ο οποίος μας έγινε γνωστός με τις πρώιμες μεταφράσεις του, από την τουρκική στην ελληνική καθαρεύουσα, δημοσιευμένες κατά τα μαθητικά του χρόνια στο Ηράκλειο της Κρήτης. Ο Περτέφ Εφέντης είναι ένας από τους λίγους σημαίνοντες Τουρκοκρήτες,
1 «ΚΝΩΣΌΣ», Μηνιαίον δελτίον συλλόγου Κρητών, τχ. 9-10 (Απρίλιος - Μάιος 1954), σ. 31. Σε προλογικό σχόλιο αναφέρεται ότι αυτό «το ενδιαφέρον λαογραφικό σημείωμα προέρχεται από τον εν Κωνσταντινουπόλει διακεκριμένον Τούρκον λόγιον, συμπολίτην και τρυφερόν φίλον μας κ. Εκμέλ Μολλά, υιόν του αειμνήστου ιατρού του Ηρακλείου Περτέφ Εφέντη». Ο Εκμέλ Μολλά ήταν συνδρομητής της «Κνωσού», όπως φαίνεται από τη στήλη της αλληλογραφίας του περιοδικού [τχ. 6, (Δεκ.1953- Ιαν.1954)], όπου εκφράζονται ευχαριστίες για το θερμό ενδιαφέρον του φίλου από την Κωνσταντινούπολη και αναφέρεται ότι απεστάλησαν προηγούμενα τεύχη.
που επιμελήθηκε εντονότατα την εκπαίδευση των παιδιών του, τουρκική και ελληνική. Ίσως πιο εξειδικευμένη έρευνα γύρω από τη δράση του δυναμικού και φιλάνθρωπου Μουσουλμάνου, αποκαλύψει ξεχωριστό πνευματικό και συγγραφικό έργο, που θα εμπλουτίσει τις γνώσεις μας για την τουρκοκρητική διανόηση.
Ο Εκμέλ δίνει πολλά στοιχεία για τη ζωή του και τις σπουδές του στην Κρήτη στο βιβλίο, που εξέδωσε το 1951 στην Τουρκία (βλ. επόμενο κεφάλαιο), γραμμένο στην ελληνική γλώσσα, ύστερα από ένα ταξίδι του στην Ελλάδα. Το παρόν λαογραφικό σημείωμα προέρχεται από δημοσίευμά του σε μηνιαίο κρητικό λαογραφικό περιοδικό. Η καταγραφή τουρκοκρητικών λαογραφικών στοιχείων από Τουρκοκρήτες, έχει ιδιαίτερη αξία λόγω της έλλειψης παρόμοιων συγγραφικών επιδόσεων. Η κλειστή τουρκοκρητική κοινωνία δεν έχει αποκαλύψει σε ικανοποιητικό βαθμό τα λαογραφικά της μυστικά με ανάλογες καταγραφές.
Β. Με το λαογραφικό του σημείωμα και τα καλά του ελληνικά ο Εκμέλ Μολλά θέλει να αναλύσει μια μικρή πτυχή των κρητικών εθίμων, που έχει σχέση με τα γαμήλια «σηκωματάρικα» δώρα2. Τα «σηκωματάρικα» είναι ευρύτερα γνωστά στην κρητική πρακτική των περιουσιακών κληροδοσιών. Ο Εκμέλ Μολλά δίνει την τουρκοκρητική διάσταση του φαινομένου, που είχε σχέση με την προίκα των νιόπαντρων, και μάλιστα των προερχόμενων από τη μεσαία οικονομική τάξη.
Παράδοξο φαίνεται ότι «φίλοι και γνωστοί» παραχωρούσαν με πράξη συμβολαιογραφική ελαιόφυτα, κήπους, αμπέλια και χωράφια. Στην υπόλοιπη κρητική παράδοση τα «σηκωματάρικα» ήταν παραχώρηση της καρποφορίας δέντρων και φυτών σε συγκεκριμένα εδάφη, χωρίς να αλλάζει η έγγεια ιδιοκτησία. Σύμφωνα με το παράδοξο φαινόμενο των «σηκωματάρικων» έβλεπε κανείς να καρπώνεται κάποιος την παραγωγή από ελαιόδεντρα που βρίσκονται σε γη άλλου προσώπου. Η μακρόχρονη χρήση κατοχύρωνε ιδιοκτησιακές παραδοξότητες του τύπου άλλος να είναι ιδιοκτήτης της γης και άλλος των δέντρων. Οι γηραιότεροι θυμούνται τέτοιες «μοιρασιές», στις φτωχότερες όμως τάξεις και χωρίς συμβολαιογραφικές δεσμεύσεις.
Γ. Στο ιδεολογικό μέρος ο συγγραφέας θέλει να φανεί υπέρμαχος της ενότητας των κρητικών εθίμων. Δεν κάνει καμιά διάκριση σε έθιμα Μουσουλμάνων και έθιμα Χριστιανών. «Εμένα μ’ ενδιαφέρει να περιγράψω το ευγενικό σύστημα της προίκας, το οποίον επικρατούσε και μου φαίνεται ότι επικρατεί ακόμα στα κρητικά χωριά» δηλώνει στο κείμενο από τη «Σταμπούλ», όμως περιορίζεται στην άποψή του για τα «σηκωματάρικα». Χωρίς να αναφέρει τις μουσουλμανικές ιδιαιτερότητες, που υποχρέωναν τον «γαμπρό» να πληρώνει προίκα στον πατέρα της «νύφης», περιορίζεται σε όψεις κοινής παλιότερης συμπεριφοράς των Κρητών, η οποία έδειχνε κοινωνική αλληλεγγύη. Η εγκατάλειψη τέτοιων εθίμων βοηθά το συντάκτη να καταλήξει στο θυμοσοφικό “o tempora o mores!”, το οποίο έχει διαχρονική αξία στις πεποιθήσεις των συντηρητικών.
2 Ο όρος «σηκωματάρικα» σημαίνει τα δώρα που μεταφέρονται και είναι γνωστός στην κρητική λαογραφία. Βλ. Εμμανουήλ Ιωσήφ Φραγκεδάκης, Η παντρειά στην Κρήτη, τύποις Μανουσάκη, Ρέθυμνο, 1961, σ. 58.
Αναδημοσίευση απο
https://www.facebook.com/183896881654798/posts/1197860930258383/
τα αποτελέσματα τους στην σύγχρονη φορολογία
Εμένα μ’ ενδιαφέρει να περιγράψω το ευγενικό σύστημα της προίκας το οποίον επικρατούσε και μου φαίνεται ότι επικρατεί ακόμα στα κρητικά χωριά.
Όταν λοιπόν εγίνοντο γάμοι μεσαίας τάξεως ανθρώπων, οι φίλοι και οι γνωστοί δεν έστελλαν ως δώρον τα ανωτέρω περιγραφόμενα, αλλά κάθε ένας όστις είχε ελαιόφυτα, κήπους, αμπέλια, χωράφια, έδιδε με συμβολαιογραφική πράξι στον γαμβρόν ωρισμένον αριθμόν ελαιοδέντρων, μέρος κήπων, αμπελιού, αγρού, και με αυτά εάν δεν εξησφάλιζε τα ό,τι του εχρειάζοντο εις την ζωήν του τουλάχιστον εξησφάλιζε μέρος αυτών και ούτω το ζεύγος ανεκουφίζετο από τα βάρη της ζωής.
Η πράξις αυτή είχε τον τίτλον «ΣΗΚΩΜΑΤΑΡΙΚΑ» και αυτή την λέξιν συναντά κανείς στα παλαιά συμβόλαια της Κρήτης. Ενθυμούμαι πολύ καλά εις την περιγραφήν ενός ελαιοφύτου να αναγράφονται, ως στερεότυποι αι εξής λέξεις: «Ελαιόφυτον περιέχον εβδομήκοντα ελαιόδεντρα, εξ ων πέντε σηκωματάρικα επ’ ονόματι του Α.Γ.».
Τα καλά του μέτρου τούτου και την αλληλεγγύη η οποία βασίλευεν εις τους παλαιούς, επειδή αντιλαμβάνεται καθένας δεν θα επεκταθώ. Απλώς μόνον θα υπογραμμίσω με λύπην την κατρακύλαν του ανθρώπου του σημερινού, εις την ανηθικότητα συνεπεία της οποίας παραιτά τα καλά του έθιμα ρέπων προς την επιπολαιότητα δια να ικανοποιήση τα αχόρταγα ένστικτά του…O tempora o mores!»
Σταμπούλ, Απρίλιος 1954 ΕΚΜΕΛ ΜΟΛΛΑ.
Α. Ο Εκμέλ Μολλάς είναι ο δεύτερος γιός του Περτέφ Εφέντη, που διακρίνεται για την ελληνομάθειά του. Ο πρώτος είναι ο Μεχμέτ Αλής Μουλαζαδές, ο οποίος μας έγινε γνωστός με τις πρώιμες μεταφράσεις του, από την τουρκική στην ελληνική καθαρεύουσα, δημοσιευμένες κατά τα μαθητικά του χρόνια στο Ηράκλειο της Κρήτης. Ο Περτέφ Εφέντης είναι ένας από τους λίγους σημαίνοντες Τουρκοκρήτες,
1 «ΚΝΩΣΌΣ», Μηνιαίον δελτίον συλλόγου Κρητών, τχ. 9-10 (Απρίλιος - Μάιος 1954), σ. 31. Σε προλογικό σχόλιο αναφέρεται ότι αυτό «το ενδιαφέρον λαογραφικό σημείωμα προέρχεται από τον εν Κωνσταντινουπόλει διακεκριμένον Τούρκον λόγιον, συμπολίτην και τρυφερόν φίλον μας κ. Εκμέλ Μολλά, υιόν του αειμνήστου ιατρού του Ηρακλείου Περτέφ Εφέντη». Ο Εκμέλ Μολλά ήταν συνδρομητής της «Κνωσού», όπως φαίνεται από τη στήλη της αλληλογραφίας του περιοδικού [τχ. 6, (Δεκ.1953- Ιαν.1954)], όπου εκφράζονται ευχαριστίες για το θερμό ενδιαφέρον του φίλου από την Κωνσταντινούπολη και αναφέρεται ότι απεστάλησαν προηγούμενα τεύχη.
που επιμελήθηκε εντονότατα την εκπαίδευση των παιδιών του, τουρκική και ελληνική. Ίσως πιο εξειδικευμένη έρευνα γύρω από τη δράση του δυναμικού και φιλάνθρωπου Μουσουλμάνου, αποκαλύψει ξεχωριστό πνευματικό και συγγραφικό έργο, που θα εμπλουτίσει τις γνώσεις μας για την τουρκοκρητική διανόηση.
Ο Εκμέλ δίνει πολλά στοιχεία για τη ζωή του και τις σπουδές του στην Κρήτη στο βιβλίο, που εξέδωσε το 1951 στην Τουρκία (βλ. επόμενο κεφάλαιο), γραμμένο στην ελληνική γλώσσα, ύστερα από ένα ταξίδι του στην Ελλάδα. Το παρόν λαογραφικό σημείωμα προέρχεται από δημοσίευμά του σε μηνιαίο κρητικό λαογραφικό περιοδικό. Η καταγραφή τουρκοκρητικών λαογραφικών στοιχείων από Τουρκοκρήτες, έχει ιδιαίτερη αξία λόγω της έλλειψης παρόμοιων συγγραφικών επιδόσεων. Η κλειστή τουρκοκρητική κοινωνία δεν έχει αποκαλύψει σε ικανοποιητικό βαθμό τα λαογραφικά της μυστικά με ανάλογες καταγραφές.
Β. Με το λαογραφικό του σημείωμα και τα καλά του ελληνικά ο Εκμέλ Μολλά θέλει να αναλύσει μια μικρή πτυχή των κρητικών εθίμων, που έχει σχέση με τα γαμήλια «σηκωματάρικα» δώρα2. Τα «σηκωματάρικα» είναι ευρύτερα γνωστά στην κρητική πρακτική των περιουσιακών κληροδοσιών. Ο Εκμέλ Μολλά δίνει την τουρκοκρητική διάσταση του φαινομένου, που είχε σχέση με την προίκα των νιόπαντρων, και μάλιστα των προερχόμενων από τη μεσαία οικονομική τάξη.
Παράδοξο φαίνεται ότι «φίλοι και γνωστοί» παραχωρούσαν με πράξη συμβολαιογραφική ελαιόφυτα, κήπους, αμπέλια και χωράφια. Στην υπόλοιπη κρητική παράδοση τα «σηκωματάρικα» ήταν παραχώρηση της καρποφορίας δέντρων και φυτών σε συγκεκριμένα εδάφη, χωρίς να αλλάζει η έγγεια ιδιοκτησία. Σύμφωνα με το παράδοξο φαινόμενο των «σηκωματάρικων» έβλεπε κανείς να καρπώνεται κάποιος την παραγωγή από ελαιόδεντρα που βρίσκονται σε γη άλλου προσώπου. Η μακρόχρονη χρήση κατοχύρωνε ιδιοκτησιακές παραδοξότητες του τύπου άλλος να είναι ιδιοκτήτης της γης και άλλος των δέντρων. Οι γηραιότεροι θυμούνται τέτοιες «μοιρασιές», στις φτωχότερες όμως τάξεις και χωρίς συμβολαιογραφικές δεσμεύσεις.
Γ. Στο ιδεολογικό μέρος ο συγγραφέας θέλει να φανεί υπέρμαχος της ενότητας των κρητικών εθίμων. Δεν κάνει καμιά διάκριση σε έθιμα Μουσουλμάνων και έθιμα Χριστιανών. «Εμένα μ’ ενδιαφέρει να περιγράψω το ευγενικό σύστημα της προίκας, το οποίον επικρατούσε και μου φαίνεται ότι επικρατεί ακόμα στα κρητικά χωριά» δηλώνει στο κείμενο από τη «Σταμπούλ», όμως περιορίζεται στην άποψή του για τα «σηκωματάρικα». Χωρίς να αναφέρει τις μουσουλμανικές ιδιαιτερότητες, που υποχρέωναν τον «γαμπρό» να πληρώνει προίκα στον πατέρα της «νύφης», περιορίζεται σε όψεις κοινής παλιότερης συμπεριφοράς των Κρητών, η οποία έδειχνε κοινωνική αλληλεγγύη. Η εγκατάλειψη τέτοιων εθίμων βοηθά το συντάκτη να καταλήξει στο θυμοσοφικό “o tempora o mores!”, το οποίο έχει διαχρονική αξία στις πεποιθήσεις των συντηρητικών.
2 Ο όρος «σηκωματάρικα» σημαίνει τα δώρα που μεταφέρονται και είναι γνωστός στην κρητική λαογραφία. Βλ. Εμμανουήλ Ιωσήφ Φραγκεδάκης, Η παντρειά στην Κρήτη, τύποις Μανουσάκη, Ρέθυμνο, 1961, σ. 58.
Αναδημοσίευση απο
https://www.facebook.com/183896881654798/posts/1197860930258383/
τα αποτελέσματα τους στην σύγχρονη φορολογία
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Μην πυροβολείτε ασκόπως