Θεές της Κρήτης

Η λατρεία της Θεάς στην Κρήτη, κατά την προϊστορική και ιστορική περίοδο.

Κουρίτες με τον θόρυβο των ασπίδων τους

καλύπτουν τα κλάματα του μικρού Δία ,

που τον κρατάει αγκαλιά η Νύμφη Αμάλθεια.

"Αρχιτεκτονικό ανάγλυφο ρωμαϊκής τέχνης.

Εποχή Αυγούστου, Παρίσι, Louvre

Η γυναίκα Θεά λατρεύτηκε και λατρεύεται παντού, σ' ολόκληρο τον κόσμο και σ' όλες τις θρησκείες, εξαιρουμένων των μονοθεϊστικών πατριαρχικών θρησκειών…

Πρέπει αρχικά να τονιστεί ότι η μινωική θρησκεία είναι ολιγοπρόσωπη και βασίζεται στον κύκλο της βλάστησης. Η “Μεγάλη Μητέρα Θεά”, η θεά της γονιμότητας, προσωποποιεί την αρχέγονη λατρεία της φύσης…

Τα πρώτα πλήρως διαμορφωμένα στοιχεία της μινωικής θρησκείας εμφανίζονται ήδη κατά τη διάρκεια της Προανακτορικής περιόδου. Μετά την κατάρρευση του μινωικού πολιτισμού η μινωική θρησκεία επηρέασε τη μυκηναϊκή και στη συνέχεια τη θρησκεία της Αρχαιότητας. Οι επιβιώσεις της φαίνονται σε μερικά ονόματα θεοτήτων της βλάστησης, που είναι προελληνικά, όπως Δίκτυννα, Bριτόμαρτυς, Αριάδνη και Yάκινθος. Πολλά από τα σύμβολα της μινωικής θεάς συνοδεύουν γυναικείες θεότητες των αρχαίων χρόνων. Η Αθηνά, η θεά του πολέμου, απεικονίζεται με όπλα, η Eιλείθυια σχετίζεται με τον τοκετό, η Άρτεμις είναι η θεά των θηρίων, η Αφροδίτη συμβολίζεται με τα περιστέρια, η Δήμητρα με τους μήκωνες, ενώ τα λιοντάρια συναντώνται στη λατρεία της Kυβέλης. Ειδικά στη θρησκεία της Mικράς Aσίας βρίσκονται θεότητες που αντιστοιχούν στη μινωική θεά, όπως μία πολεμική θεά των Xετταίων, που είχε για σύμβολά της τον πάνθηρα, το λιοντάρι αλλά και το περιστέρι.

Η ΕΙΛΕΙΘΥΙΑ

Η θεά των τοκετών λατρευόταν πάρα πολύ στην Κρήτη ως σύμβολο της μητρότητας και της γονιμότητας. Τα ιερά της βρίσκονταν κυρίως σε σπήλαια γεγονός που φανερώνει την αρχέγονη λατρεία της θεότητας. Τα Ελευσίνια Μυστήρια που σχετίζονται με τον κύκλο της βλάστησης υποστηρίζεται ότι μεταφέρθηκαν από την Κρήτη στην Αττική, ενώ είναι εμφανέστατη η ετυμολογική συγγένεια του ονόματος της θεάς και των μυστηρίων που σχετίζονται με τον ερχομό (ελεύθω - έλευσις - Ειλείθυια - Ελευσίνα), με τη γέννηση.

Η θεά είχε πολλά ιερά στην Κρήτη, ιδιαίτερα στις κεντρικές περιοχές, και η λατρεία της που ήταν διαδεδομένη όσο οπουδήποτε αλλού, διατηρήθηκε μέχρι τα ελληνιστικά χρόνια και την παλαιοχριστιανική εποχή, από όσα μαρτυρούν τα ανασκαφικά ευρήματα στους τόπους - σπήλαια λατρείας. Στην Κρήτη τα ονομαστότερα λατρευτικά ιερά σπήλαια της θεάς ήταν στην Αμνισό, στην Ολούντα, στο Δικτυνναίο και στην Ίνατο, αλλά η κύρια έδρα της θεάς ήταν στην αρχαία Λατώ.

Από ότι πάντως φαίνεται υπήρχε μεγάλη σχέση της λατρείας της θεάς Ειλείθυιας με την Λητώ και στην Κρήτη, πράγμα που φανερώνει τη μεγάλη διάδοση του μύθου της γέννησης του Απόλλωνα και της Άρτεμης. Το πιθανότερο πάντως είναι ότι η θεά κατάγεται από την κρητική - μινωική μυθολογία και "πέρασε" στο δωδεκάθεο όπως συνέβη και με άλλες προελληνικές θεότητες.

Τρέχα Ειλειθυία τρέχα

Άσε για λίγο το νήμα σου

Υφάντρα εσύ της Μοίρας

Κι άνοιξε τα φτερά σου

Θεά της γέννας

Η γυναίκα πονάει και σε φωνάζει

Φέρε της τ’ άγια σύκα

Για να βγει το μωρό στον κόσμο.

ΣΥΜΒΟΛΑ: σύκο, μέλι, φίδι, πυρσός, σκύλος, άλογο

(«Η Θεά αναδυόμενη»: Ομάδα Μελέτης Μητριαρχικών Κοινωνιών)

Ή ΘΕΑ ΤΩΝ ΟΦΕΩΝ

Από τα βάθη της προϊστορίας της Μινωικής Κρήτης, μας έρχεται. Η λατρεία της Θεάς της γονιμότητας, που ορίζεται και ως Μεγάλη Μητέρα. Το γυμνό στήθος και τα φίδια συμβολίζουν την ευφορία και την γονιμότητα.

Η μινωική θεά απεικονίζεται σε τόσες πολλές διαφορετικές σκηνές ώστε να υπάρχουν αμφιβολίες για το αν πρόκειται για μία ή για διαφορετικές θεότητες. Απεικονίζεται σε κορυφή όρους μεταξύ δύο λεόντων, ως Ορεία Μήτηρ ή Πότνια Θηρών, ως θεά του ιερού δέντρου, θεά των όφεων, των περιστεριών ή των μηκώνων. Η θεά εμφανίζεται επίσης σε πολεμικές παραστάσεις με ξίφος και ασπίδα και άλλες φορές σε θαλασσινό ταξίδι. Γνωστό εικονιστικό θέμα αποτελεί επίσης η μητέρα-θεά κουροτρόφος. Τα διάφορα σύμβολα της θεάς συμβολίζουν τις διαφορετικές της ιδιότητες. Έτσι τα φίδια μαρτυρούν το χθόνιο χαρακτήρα της, τα περιστέρια είναι το σύμβολο του ουράνιου πεδίου και οι υπνοφόρες παπαρούνες τα σύμβολα της μητρικής θεάς, που κατευνάζει τα νήπια. Κατά μία ερμηνεία οι διάφορες εκφάνσεις της μινωικής θρησκείας συντείνουν στο μονοθεϊσμό

Η ΒΡΙΤΟΜΑΡΤΙΣ Ή ΔΙΚΤΥΝΝΑ

Βριτόμαρτυς, σημαίνει “γλυκειά παρθένος”,

Βριτομαρτις η γλυκια θεα πουεγινε αφαια. 

Η Θεά που λάτρευαν οι κοπέλες και οι νέοι κυνηγοί στο ανατολικό τµήµα της Κρήτης. Είχε ως ιερά της δέντρα το πεύκο και τον σχίνο. Στο Ιερό της έµπαιναν µόνον µε γυµνά πόδια. Σαν νεαρή Παρθένος, η Βριτόμαρτις ήταν πολύ αγαπητή στην Αρτέμιδα και την ακολουθούσε παντού. Ήταν αυτή που επινόησε τα κυνηγετικά δίχτυα και της κρατούσε τα κυνηγόσκυλα δεμένα. Όταν ο Μίνως την ερωτεύθηκε, η Βριτόμαρτις προσπάθησε να κρυφτεί στα πυκνόφυλλα δάση και στα υγρά λιβάδια. Όμως ο Μίνως, φλογισμένος από τον πόθο του, την κατεδίωξε αδιάκοπα για εννέα μήνες, ώσπου η Βριτόμαρτις από την απελπισία της ρίχτηκε στη θάλασσα από τα βράχια του όρους Δίκτη. Κάποιοι ψαράδες την έσωσαν, καθώς έπεσε στα δίχτυα τους και η Άρτεμις θεοποίησε την Βριτόμαρτι με το όνομα Δίκτυννα. Από τότε διατρέχει τις θάλασσες την νύκτα και εμφανίζεται στους κατοίκους των παραλίων και των νησιών. Σύμφωνα με την παράδοση, ήταν η Δίκτυννα που πρωτοστατούσε στις μυήσεις των εφήβων στις λόχμες, στα φαράγγια και στα βράχια του νησιού. Η λατρεία της θεωρείται ως μία από τις γνωστές Λατρείες στα Άπταρα, στην είσοδο του κόλπου της Σούδας. Το όνομα Δίκτυννα συνδέεται με δύο πράγματα. Με το βουνό Δίκτη που βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της Κρήτης και με το δίχτυ. Ο Παυσανίας αναφέρει ότι στην Αίγινα η Βριτόμαρτις λατρεύεται ως Αφαία επειδή εξαφανίστηκε. Αναφέρει μάλιστα ότι στη Σπάρτη και στα νότια παράλια της Λακωνίας λάτρευαν την Θεά με το όνομα Ισσωρία και Λημναία.

Αμφιώνα

Η Αμφιώνα ήταν μυθική θεότητα του αρχαίου μυθικού πανθέου της Κρήτης. Το όνομά της έγινε γνωστό από μία αρχαία επιγραφή που βρέθηκε στη Κρήτη που ανάγεται στους κλασικούς χρονους, περίπου στο 200 π.Χ..

Σύμφωνα με την επιγραφή οι νέοι των συμμάχων πόλεων Κνωσού και Δρήρου ορκίζονταν "αιώνια έχθρα" κατά των Λυκτίων. Τον όρκο τους αυτόν τον έδιναν επικαλούμενοι πολλούς θεούς μεταξύ των οποίων και την θεότητα Αμφιώνα.

Σημειώνεται ότι ετυμολογικά το όνομα Αμφιώνα μαρτυρεί την από κοινού δέηση.

ΠΟΤΝΙΑ ΘΗΡΩΝ

Η μινωική θεά απεικονίζεται σε τόσες πολλές διαφορετικές σκηνές ώστε να υπάρχουν αμφιβολίες για το αν πρόκειται για μία ή για διαφορετικές θεότητες. Απεικονίζεται σε κορυφή όρους μεταξύ δύο λεόντων, ως Ορεία Μήτηρ ή Πότνια Θηρών, ως θεά του ιερού δέντρου, θεά των όφεων, των περιστεριών ή των μηκώνων. Η θεά εμφανίζεται επίσης σε πολεμικές παραστάσεις με ξίφος και ασπίδα και άλλες φορές σε θαλασσινό ταξίδι. Γνωστό εικονιστικό θέμα αποτελεί επίσης η μητέρα-θεά κουροτρόφος. Τα διάφορα σύμβολα της θεάς συμβολίζουν τις διαφορετικές της ιδιότητες. Έτσι τα φίδια μαρτυρούν το χθόνιο χαρακτήρα της, τα περιστέρια είναι το σύμβολο του ουράνιου πεδίου και οι υπνοφόρες παπαρούνες τα σύμβολα της μητρικής θεάς, που κατευνάζει τα νήπια. Κατά μία ερμηνεία οι διάφορες εκφάνσεις της μινωικής θρησκείας συντείνουν στο μονοθεϊσμό.

Αντίθετα με τις γυναικείες θεότητες, οι άνδρες θεοί του μεταγενέστερου ελληνικού δωδεκαθέου, δεν ανταποκρίνονται στους συμβολισμούς του μινωικού κόσμου. Αυτό δείχνει ότι το πάνθεον της ελληνικής Αρχαιότητας αποτελείτο μάλλον από άρρενες θεούς ινδοευρωπαϊκής προέλευσης, που αναμίχθηκαν με το προελληνικό στοιχείο των γυναικείων θεοτήτων.

ΠΗΓΗ

http://feminist.net.tripod.com/thees.html

http://www.fhw.gr/chronos/02/crete/gr/religion/index2.html

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%B9%CE%BB%CE%B5%CE%AF%CE%B8%CF%85%CE%B9%CE%B1

http://users.sch.gr/anpapad/deigmatikes/minoan/dianoiaf3.htm

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BC%CF%86%CE%B9%CF%8E%CE%BD%CE%B1