Κουζουλάδες : Κρητικός τύπος στην Κατοχή

14 Μαΐου 2016

Κρητικός τύπος στην Κατοχή

Οι κατοχικές εφημερίδες στο Ηράκλειο.

Στις 30 Μαΐου1941, ο Έλληνας Υποστράτηγος Λιναρδάκης υπογράφει τη συνθηκολόγηση με το Γερμανό Διοικητή και ζητά την κατάπαυση των βομβαρδισμών. Η γερμανική κατοχή στην Κρήτη διήρκησε από το 1941 έως το 1944.
Κύριο μέσο ενημέρωσης των ανθρώπων εκείνη την εποχή ήταν οι εφημερίδες. Όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα έτσι και στην Κρήτη υπήρχαν δύο είδη εφημερίδων: οι λογοκριμένες και οι παράνομες. Οι εφημερίδες της πρώτης κατηγορίας εκδίδονταν με την άδεια των Γερμανών και περνούσαν από λογοκρισία. Τα φύλλα της δεύτερης κατηγορίας δεν είχαν σταθερή περιοδικότητα και η διάρκεια έκδοσής τους ήταν σχετικά μικρή.

Στην εργασία αυτή θα παρουσιαστούν αυτές οι δύο κατηγορίες εφημερίδων που εκδίδονταν κατά τη διάρκεια της Κατοχής στο Ηράκλειο Κρήτης. Η πρώτη κατηγορία εφημερίδων -λογοκριμένες- εκπροσωπείται από τον “Κρητικό Κήρυκα” και η δεύτερη -παράνομες- από την "Νίκη". Αν και υπήρχαν άλλες εφημερίδες, αυτές ήταν οι μόνες οι οποίες έχουν διασωθεί και στις οποίες είχαμε πρόσβαση. Επιλέξαμε το συγκεκριμένο θέμα επειδή αφορά μία περίοδο για την οποία δεν γνωρίζαμε πολλά και θέλαμε να μάθουμε περισσότερα, επειδή πιστεύουμε ότι θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα τον τόπο μας...

Ο "Κρητικός Κήρυξ" ήταν μια λογοκριμένη εφημερίδα η οποία εκδιδόταν με την άδεια των Γερμανών από το 1941 έως το 1944. Παρουσίαζε διάφορα θέματα όπως: κοινωνικά, οικονομικά, πολιτικά και ελάχιστα καλλιτεχνικά. Επίσης φιλοξενούσε διαφημίσεις, αγγελίες, προκηρύξεις και διέθετε κάποιες μόνιμες στήλες.

Στα κοινωνικά θέματα υπήρχαν ανακοινώσεις γάμων, εορτών, κηδειών και μνημόσυνων. Η στήλη αυτή ήταν μόνιμη μέχρι την 17η Ιανουαρίου, όταν σταμάτησε να υπάρχει. Σε αυτή τη στήλη δίδονταν ευχές ή συλλυπητήρια αναλόγως του περιστατικού στο οποίο αναφερόταν κάθε φορά. Στη στήλη των οικονομικών υπήρχαν ανακοινώσεις τραπεζών (Αγροτική, Κρήτης και Ελλάδος) όπως επίσης και δωρεές πολιτών σε ορφανοτροφεία και νοσοκομεία καθώς και τα ονόματα των νικητών του Εθνικού Λαχείου και ανακοινώσεις στις οποίες ζητούνταν υλικά αγαθά, κυρίως τρόφιμα.

Οι στήλες καλλιτεχνικών θεμάτων ήταν σπάνιες και με τον καιρό σταμάτησαν να υπάρχουν. Παρ' όλα αυτά, αν και δεν φαίνεται ότι υπήρχε μεγάλη καλλιτεχνική δραστηριότητα, εξακολουθούσαν να υπάρχουν θέατρα και κινηματογράφοι, τα οποία λειτουργούσαν κανονικά. Σε αντίθεση με τις σημερινές εφημερίδες, δεν υπήρχε αθλητική στήλη, ενώ και οι αγγελίες στις οποίες ζητούνταν άτομα για εργασία ήταν μικρές σε αριθμό. Παραδόξως, υπήρχαν και διαφημίσεις, κυρίως γιατρών, δικηγόρων και μαγαζιών. Διαφημίζονταν υπηρεσίες, αλλά και διάφορα αγαθά, όπως σαπούνια και προγράμματα

Οι πιο σημαντικές μόνιμες στήλες ήταν δύο:

α) "Οι απόψεις μας", υπήρχε σε κάθε φύλλο και είχε ποικίλη θεματολογία.

β) "Ανακοίνωση Συσκοτισμού", ενημέρωνε τους πολίτες για τις ώρες Συσκοτισμού, οι οποίες ποίκιλλαν, αν και οι πλέον συνηθισμένες ήταν από τις 17:00 μ.μ. μέχρι τις 5:00 π.μ.

Οι προκηρύξεις, ανακοινώσεις, ή γνωστοποιήσεις ήταν συχνές και όλες είχαν την υπογραφή του Νομάρχη ή του Διοικητή φρουρίου Κρήτης χωρίς να φέρουν κατ' ανάγκη συγκεκριμένα ονόματα. Οι πολιτικές ειδήσεις χωρίζονταν σε εξωτερικές, στις οποίες τονίζονταν οι επιτυχίες του γερμανικού στρατού και του Άξονα, καθώς και οι ήττες των συμμαχικών δυνάμεων και σε εσωτερικές, οι οποίες ήταν πολύ μικρές σε αριθμό και αφορούσαν κυρίως την καθημερινότητα των πολιτών (Συσκοτίσεις, Απαγορεύσεις Κυκλοφορίας).

Η Νίκη ήταν μία παράνομη εφημερίδα που η έκδοσή της ήταν ασταθής. Ξεκίνησε να εκδίδεται τον Φεβρουάριο του 1944 από το λαό της Κρήτης και μετά τον πόλεμο νομιμοποιήθηκε. Αντιπροσώπευε ακριβώς τις απόψεις του λαού και παρουσίαζε τα πράγματα έτσι ακριβώς όπως συνέβαιναν, ενώ περνούσε επαναστατικές ιδέες. Από την περίοδο της κατοχής σώζονται μόνο τριάντα φύλλα, από τα οποία είχαμε πρόσβαση μόνο σε δύο φύλλα.

Επίσης την περίοδο αυτή οι Γερμανοί εξέδιδαν δύο εφημερίδες, την Weste Kreta και την Mitteilungsblatt και οι Ιταλοί την Notitziario, από τις οποίες δεν υπάρχει αρχείο. Κάποιες παρατηρήσεις, ιδιαίτερα για τον Κρητικό Κήρυκα, στην λογοκριμένη εφημερίδα οι επιτυχίες των Γερμανικών δυνάμεων σημειώνονται με εντονότερη και μεγαλύτερη γραμματοσειρά. Επίσης υπάρχει εχθρικότητα προς τους συμμάχους και τονίζονται οι αποτυχίες τους. Επιπλέον, υπάρχει πλούσιο φωτογραφικό υλικό που απεικονίζει την στρατιωτική δύναμη των Γερμανών. Τέλος, δεν δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην πολιτική κατάσταση της Ελλάδας, καθώς το επίκεντρο του ενδιαφέροντος της εφημερίδας είναι στην παγκόσμια πολιτική σκηνή.