Σαχλίκης Στέφανος, μια μορφή ανάμεσα σε δύο κόσμους και δύο στάσεις ζωής...

Στέφανος Σαχλίκης Κρητικός ποιητής του 14ου αιώνα, θεωρήθηκε ο «πατέρας της κρητικής λογοτεχνίας» από τον A.V.Gemert για τους εξής λόγους: χρησιμοποίησε το κρητικό ιδίωμα, εισήγαγε την ομοιοκαταληξία, η θεματολογία των ποιημάτων του προέρχεται από την καθημερινή ζωή και ο λόγος του διέπεται από προφορικότητα
.1 Η ζωή του ήταν έντονη και στάθηκε πηγή έμπνευσης του ποιητικού έργου του. Επέζησε από τον λοιμό του 1348, ήταν φεουδάρχης, με χρέη που κληρονόμησε από τον πατέρα του, αλλά και δικά του, μέλος του Μείζονος Συμβουλίου του Χάνδακα, δικηγόρος, με αδυναμία στα τυχερά παιχνίδια και στις κοινές γυναίκες. Φυλακίστηκε μάλιστα εξαιτίας της πολιτικής (=πόρνης) Κουταγιώτενας. Πολλά από τα παραπάνω στοιχεία τα μαθαίνουμε από τα αυτοβιογραφικά του ποιήματα. Τα στιχουργήματά του, σύμφωνα με τον Ν.Μ.Παναγιωτάκη,2 σώζονται σε κακή κατάσταση σε τρία χειρόγραφα. Το ποιητικό του έργο μπορεί να ταξινομηθεί σε δύο περιόδους, σύμφωναμε τον A.V.Gemert: κατά την πρώτη περίοδο γράφονται τα ποήματα Έπαινος της Ποθοτσουτσουνιάς και Βουλή των πολιτικών (1.Για τις πολιτικές 2. Η Βουλή των πολιτικών 3. Η Γκιόστρα των πολιτικών), και κατά τη δεύτερη οι Συμβουλές στον Φραντζισκή και το αυτοβιογραφικό ποίημα Αφήγησις Παράξενος του ταπεινού Σαχλίκη. Κατά τη δεύτερη περίοδο χρησιμοποιεί το ομοιοκατάληκτο δίστιχο. Γράφει αυτοβιογραφικά, με αναφορές στην καθημερινότητα της εποχής, σε υπαρκτά πρόσωπα και γεγονότα.3 Επίσης, έγραφε με πρόθεση την απαγγελία των ποιημάτων του μπροστά σε κοινό.4 Ο A.V.Gemert επισημαίνει: «Ο Στέφανος Σαχλίκης είναι ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον πρόσωπο, μια μεταβατική μορφή ανάμεσα σε δύο κόσμους και δύο στάσεις ζωής, μεσαιωνική και σύγχρονη, Κρήτη και Βενετία».5

Θα μπορούσαμε ίσως να πούμε, με βάση τα όσα προαναφέραμε στο συγκεκριμένο κεφάλαιο για τον Σαχλίκη, ότι υπάρχει μια ένσταση, από τη μεριά του, ένα υπόλειμμα σε ό,τι αφορά τη στάση του απέναντι στη στερεοτυπική εικόνα για τη γυναίκα της εποχής του. Από τη μία φαίνεται να συμμερίζεται το γενικό στερεότυπο, να γελοιοποιεί και να καταγγέλλει τη γυναίκα που εκπορνεύεται, από την άλλη όμως αποδομεί αυτό το στερεότυπο, κρατώντας για τον εαυτό του τις κρυφές χαρές που του προσφέρει η πολιτική και παίρνοντας ηδονή από την ερωτική της τέχνη (που μας δείχνει ότι την προτιμά από κάθε άλλη). Είναι σαν να μας λέει στα ποιήματά του: «Ιδού η παντοδύναμη γυναίκα του έρωτα! Κανείς δεν μπορεί να της αντισταθεί». Ο ισχυρός (σύμφωνα με τα στερεότυπα της εποχής) άνδρας καταλήγει στη φυλακή, αν τολμήσει να τα βάλει μαζί της…

1.A.V.Gemert., «Λογοτεχνικοί Πρόδρομοι», ό.π., σσ.61-672.

2.Πρόκειται για τα χειρόγραφα P, N και Μ, M.N.Παναγιωτάκης, Μελετήματα Περί Σαχλίκη, ό.π., σσ.7-22.

3.A.V.Gemert, Ο Στέφανος Σαχλίκης και η εποχή του (Πίν. Θ΄- ΙΒ΄), Ανάτυπο από τα Θησαυρίσματα 17 (1980) 57-58. «[…] αυτό που περιγράφεται […] με μεγάλη παρατηρητικότητα είναι η κοινωνία και ο πολιτισμός της Κρήτης του 14ου αιώνα. Οι εικόνες που δίνει για τη φυλακή, τον δεσμοφύλακα, τους χαρτοπαίκτες, τις πολιτικές και τους δικηγόρους δεν είναι απλώς κοινοί τόποι οικείοι στην ύστερη μεσαιωνική λογοτεχνία», A.V.Gemert., «Λογοτεχνικοί Πρόδρομοι» , ό.π., σ.92.

4.Ό.π., σ.89. Ο Σαχλίκης έχει γράψει και μια σειρά διδακτικών ποιημάτων, ό.π., σ.63.

5.Ό.π., σ.67.

ΠΗΓΗ

Αναδημοσίευση αποσπάσματος :

Eικόνες γυναικών στην πρώιμη κρητική ποίηση

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

BΟΥΛΓΑΡΙΔΟΥ ΔΕΣΠΟΙΝΑ