Εξηλεκτρισμός του Νομού Χανίων

Ο εξηλεκτρισμός του Νομού Χανίων άρχισε στις αρχές του 20ού αιώνα με τη σταδιακή δημιουργία των πρώτων μικρών εργοστασίων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Την εποχή αυτή η Δ.Ε.Η. δεν είχε δημιουργηθεί και οι πρώτες μικρές μονάδες παραγωγής ηλεκτρισμού ήταν είτε δημοτικές είτε συνεταιριστικές.

Ιστορικά το πρώτο ιδιωτικό εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρισμού με πετρελαιομηχανή στα Χανιά δημιουργήθηκε στο βορειοανατολικό κτήριο της Δημοτικής Αγοράς Χανίων το 1919, παρήγαγε συνεχές ρεύμα 220 V και τροφοδοτούσε το παλιό λιμάνι και 100 περίπου καταστήματα των Χανίων. Η μονάδα αυτή ήταν ιδιωτική και λειτούργησε μέχρι το 1928.

Αργότερα, το 1928, ο Δήμος Χανίων κατασκεύασε το υδροηλεκτρικό εργοστάσιο της Αγιάς, ενώ το 1936 ο Δήμος εγκατέστησε μια θερμοηλεκτρική μονάδα στην οδό Υψηλαντών ισχύος 480 HP. Το 1951 για την κάλυψη των αυξανόμενων ηλεκτρικών αναγκών των Χανίων εγκαταστάθηκε στη θέση Λίμνη των Χανίων ένας σύγχρονος θερμοηλεκτρικός σταθμός παραγωγής ηλεκτρισμού αρχικά 650 HP και αργότερα επεκτάθηκε με επιπλέον 1000 HP. Οι σταθμοί λειτούργησαν μέχρι το 1970, όταν κατασκευάσθηκε το εργοστάσιο της Δ.Ε.Η. στην Ξυλοκαμάρα. Σήμερα το κτήριο του θερμοηλεκτρικού σταθμού στη Λίμνη Χανίων έχει μετατραπεί σε Αθλητικό κέντρο του Δήμου.

Έτσι πριν τη δημιουργία της Δ.Ε.Η. ο Δήμος Χανίων είχε σημαντικό ρόλο στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στα Χανιά. Ταυτόχρονα τότε διάφοροι ιδιώτες και συνεταιρισμοί δραστηριοποιήθηκαν στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και συγκεκριμένα:

Α) Δημιουργήθηκε το ιδιωτικό εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρισμού στις Καλύβες τo 1928, που αποτελείτο από υδροηλεκτρική μονάδα με δύο στροβίλους ισχύος 90 HP (που αξιοποιούσε τα νερά του ποταμού) και μία μικρή πετρελαιομηχανή 80 HP. Το εργοστάσιο ηλεκτροδοτούσε τις Καλύβες και τις φυλακές στο Καλάμι και εξαγοράστηκε από τη ΔΕΗ το 1960.

Β) Μετά την αποχώρηση των Γερμανών από την Κρήτη δημιουργήθηκε η Κοινοτική επιχείρηση παραγωγής  διανομής και εκμετάλλευσης ηλεκτρικής ενέργειας Ταυρωνίτη που λειτουργούσε ηλεκτροπαραγωγική μηχανή ισχύος 70 HP, για την κάλυψη των τοπικών αναγκών, η οποία εξαγοράσθηκε από τη ΔΕΗ το 1959.

Γ) Το 1945 δημιουργήθηκε από το Γεωργικό συνεταιρισμό Καστελλίου μικρή μονάδα ηλεκτροπαραγωγής ισχύος 40 HP, για την κάλυψη των τοπικών αναγκών, η οποία εξαγοράσθηκε από τη ΔΕΗ το 1960.

Δ) Το 1948 δημιουργήθηκε μικρό ιδιωτικό υδροηλεκτρικό εργοστάσιο στη Γεωργιούπολη για την κάλυψη των τοπικών αναγκών που λειτουργεί ακόμη σήμερα, αφού βέβαια εξαγοράστηκε από τη Δ.Ε.Η. το 1959. Αξιοποιούσε  μέρος από τις απορροές των Λευκών Ορέων, οι οποίες συγκεντρώνονται στη λίμνη του Αλμυρού.

Περιελάμβανε μία μονάδα Francis κάθετου άξονα. Είναι σε λειτουργία από το 1954 και είχε ισχύ 300 KW. Στην περιοχή του φράγματος του Αλμυρού έχει δημιουργηθεί υδροβιότοπος (περιοχή Natura).

Ε) Το 1951 δημιουργήθηκε κοινοτική μονάδα παραγωγής και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας στην Παλαιόχωρα. Η μονάδα περιελάμβανε ένα υδροηλεκτρικό εργοστάσιο όπου τα νερά μετά τη λειτουργία του στροβίλου χρησιμοποιούντο για την άρδευση των καλλιεργειών του κάμπου. Η μονάδα αυτή εξαγοράσθηκε από τη ΔΕΗ το 1960.

Ο υδροηλεκτρικός σταθμός της Αγιάς αποτελεί ουσιαστικά τον πρόδρομο των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στη χώρα μας καθώς είναι ένας από τους παλαιότερους Υδροηλεκτρικούς Σταθμούς στην Ελλάδα  αποτέλεσμα της οξυδέρκειας των τοπικών παραγόντων για την αξιοποίηση των υδάτινων πόρων της περιοχής.

Ο Δήμος Χανίων απέκτησε την άδεια για τη χρησιμοποίηση των υδάτων για την παραγωγή και διάθεση ηλεκτρικής ενέργειας το 1922. Από όσο μάλιστα  είναι γνωστό, εκείνη την εποχή είχε δοθεί μόνο άλλη μία άδεια για παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας στον Δήμο Πατρέων για την εκμετάλλευση του ποταμού Γλαύκου. Ο Σταθμός, που διέθετε τρεις μονάδες των 300 KW η καθεμιά, με συνολική ισχύ 0,90 MW, τέθηκε σε λειτουργία το 1929, με στόχο την ηλεκτροδότηση του Δήμου Χανίων από τη δημοτική επιχείρηση Ηλεκτροφωτισμού Χανίων. Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι τα επίσημα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν στις 22 Ιουλίου 1929 από τον τότε πρόεδρο της Κυβέρνησης Ελευθέριο Βενιζέλο.

Πρόσφατα παραχωρήθηκε  από τη Δ.Ε.Η. στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Χανίων η χρήση του Μικρού Υδροηλεκτρικού Σταθμού της Αγιάς και της έκτασης των 290 στρεμμάτων που τον περιβάλλουν για 40 χρόνια με σκοπό την αξιοποίησή του.

Αξίζει να αναφερθεί ότι το πρώτο Υδροηλεκτρικό εργοστάσιο της Ελλάδας ευρίσκεται στον Νομό Αχαΐας και  λειτουργεί από το 1927 ως δημοτική επιχείρηση. Σήμερα ανήκει στη Δ.Ε.Η. η οποία έχει δημιουργήσει Μουσείο της ιστορίας του σταθμού. Βρίσκεται στην ομώνυμη περιοχή Γλαύκος, 8 χμ. νοτιοανατολικά του κέντρου της Πάτρας.

Σύμφωνα με σχετική απογραφή της ΔΕΗ  για το 1929, σε ένα σύνολο 14 πόλεων της ελληνικής περιφέρειας, μόνο τα Χανιά είχαν αμιγή υδροηλεκτρική παραγωγή, 12 πόλεις χρησιμοποιούσαν ως κινητήρια δύναμη το πετρέλαιο και μία πόλη χρησιμοποιούσε πετρελαϊκές μηχανές και τη δύναμη των υδάτων. Η λειτουργία του Σταθμού υπήρξε υποδειγματική, με αποτέλεσμα το παράδειγμα των Χανίων να ακολουθήσουν και άλλοι Δήμοι της χώρας.

Οι μονάδες ηλεκτροπαραγωγής εξυπηρετούσαν τότε τις τοπικές ανάγκες και δεν υπήρχε δίκτυο διανομής ηλεκτρικής ενέργειας σε όλο τον Νομό.

Όταν το 1950 δημιουργήθηκε η Δ.Ε.Η., σταδιακά μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 50 εξαγόρασε όλες τις προαναφερθείσες μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στον Νομό Χανίων (πετρελαϊκές και υδροηλεκτρικές) και οι περισσότερες λειτούργησαν μέχρι το 1970 που κατασκευάστηκαν οι αεριοστρόβιλοι στα Νεροκούρου, ενώ οι υδροηλεκτρικές λειτουργούν και σήμερα. Συνεπώς, η περίοδος 1919 - 1959 χαρακτηρίζεται από τη δημιουργία μικρών αποκεντρωμένων μονάδων παραγωγής και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας στον Νομό Χανίων από ιδιώτες, δημοτικές και συνεταιριστικές επιχειρήσεις.

Μετά την ίδρυση της Δ.Ε.Η. και την εξαγορά των μικρών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής και μέχρι τα τέλη του 20ού αιώνα η Δ.Ε.Η. διατήρησε το μονοπώλιο της παραγωγής και διανομής της ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα, αφού την περίοδο αυτή δεν λειτούργησαν άλλοι σταθμοί παραγωγής ηλεκτρισμού. Το 1982 η ΔΕΗ εγκατέστησε στην κοινότητα της Αγίας Ρουμέλης, στην έξοδο του Φαραγκιού της Σαμαριάς, Φωτοβολταϊκή μονάδα ηλεκτροπαραγωγής ισχύος αιχμής 50 KWp, για την κάλυψη των τοπικών αναγκών καθώς στην τοποθεσία αυτή δεν έφθανε το δίκτυο διανομής. Η μονάδα αυτή ήταν από τις πρώτες που εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα και λειτουργούσε μέχρι πρόσφατα που η ΔΕΗ επεξέτεινε το δίκτυο διανομής ηλεκτρικής ενέργειας στο σημείο αυτό. Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από τη συγκεντρωποιημένη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, όπου ένα κρατικό μονοπώλιο, η ΔΕΗ, παρήγαγε ηλεκτρική ενέργεια στον Νομό Χανίων κυρίως από το εργοστάσιο στη Ξυλοκαμάρα. Σαν καύσιμα τη περίοδο αυτή χρησιμοποιούντο  το (εισαγόμενο) πετρέλαιο, η υδροηλεκτρική και η ηλιακή ενέργεια σε πολύ μικρή κλίμακα.

Όμως, στα τέλη του 20ου αιώνα άρχισε η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα και επετράπη η παραγωγή ηλεκτρισμού ιδιαίτερα με τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, σε ιδιώτες ή δημοτικές επιχειρήσεις…

Σήμερα στον Νομό Χανίων ηλεκτρική ενέργεια παράγουν, εκτός από τη Δ.Ε.Η., διάφοροι ιδιώτες και άλλοι παραγωγοί και συγκεκριμένα:

Α) Ιδιώτες που διαχειρίζονται τα υπάρχοντα αιολικά πάρκα του Νομού.

Β) Ιδιώτες που παράγουν ηλεκτρική ενέργεια από διάφορες φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις στον Νομό Χανίων.

Γ) Η Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης και Αποχέτευσης Χανίων που παράγει ηλεκτρική ενέργεια από το βιοαέριο στις εγκαταστάσεις της στον Κουμπελή (μετά το 1998)..

ΑΝΑΦΟΡΕΣ

1.    Αναστάσιος Χαλκιαδάκης, Βιομηχανική αρχαιολογία στο Νομό Χανίων Συλλογές Αργύρης Βουρνάς, Αθήνα 1997.

2.    Στοιχεία της ΔΕΗ

3.    Δικτυακός τόπος της ΔΕΗ Ανανεώσιμες, www.ppcr.gr

4.    Jeremy Rifkin ´The Hydrogen economy´ Penguin Putnam, New York, 2002.

5.    J. Wood ´Local Energy´, Institution of Engineering and Technology, London, 2008.

6.    Νόμος 2244/1994 «Ρύθμιση θεμάτων Ηλεκτροπαραγωγής από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και από συμβατικά καύσιμα και άλλες διατάξεις».

7.    Οδηγία 28 του 2009 της Ε.Ε. για την προαγωγή της παραγωγής ενέργειας από Ανανεώσιμες πηγές.

ΠΗΓΗ

Αναδημοσίευση αποσπασμάτων από άρθρο του  Γιάννη Βουρδουμπά στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα

Ο κος Γιάννης Βουρδουμπάς διδάσκει στο ΤΕΙ Κρήτης και είναι επιστημονικός συνεργάτης της θερμοκοιτίδας νέων επιχειρήσεων Χανίων. Συγγραφέας μεταξύ άλλων πολλών άρθρων και βιβλίων σε θέματα ενεργειακής τεχνολογίας.

- Το κείμενο αυτό δημοσιεύθηκε στην ετήσια έκδοση του Δήμου Χανίων Εν Χανίοις, τόμος 4ος περίοδος 3η, 2010.

http://www.haniotika-nea.gr/58063-i-istoria-tis-paragwgis-ilektrikis-energeias/