Κουζουλάδες : Κρητική Χωροφυλακή. Η Δράση της στην απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης .

28 Σεπτεμβρίου 2015

Κρητική Χωροφυλακή. Η Δράση της στην απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης .

Σταθμό στην Ιστορία της Κρητικής Χωροφυλακής αποτέλεσε μετάβαση αποσπάσματος στην Θεσσαλονίκη, αμέσως μετά την απελευθέρωση της, για την αποκατάσταση της τάξεως. Η μετάβαση των Κρητών χωροφυλάκων στην μακεδόνικη πρωτεύουσα συνοδεύτηκε από τηλεγράφημα του Πρωθυπουργού και Υπουργού Στρατιωτικών Ελεθερίου Βενιζέλου προς τον διάδοχο Κωνσταντίνο. Έγραφε το τηλεγράφημα τού Βενιζέλου:

«Αρχηγόν Στρατού, Γιδά - Θεσσαλονίκην Αντισυνταγματάρχης Μομφεράτος, επί κεφαλής 150 Κρητών Χωροφυλάκων, ανεχώρησε ήδη. Ούτος διορισθήσεται Αστυνομικός Διευθυντής Θεσσαλονίκης και Προαστίων. Αντισυνταγματάρχης Ραζέλος θα παραμείνη, επί κεφαλής Χωροφυλακής δια την λοιπήν καταληφθείσαν χωράν. Αποστέλλονται σήμερον ή αύριον, δι' ατμόπλοιου, εις Θεσσαλονίκην, έτεροι τετρακόσιοι Έλληνες Χωροφύλακες, ους θα διαθέσετε αναλόγως των αναγκών, δια Θεσσαλονίκην ή αλλαχού. 27 Όκτωβρίου 1912. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ».

Στις 4 Οκτωβρίου του 1912, τα χριστιανικά κράτη των Βαλκανίων κήρυξαν τον πόλεμο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η προέλαση του ελληνικού στρατού υπήρξε ραγδαία και στις 26 Οκτωβρίου ο Ταξίν Πασάς παρέδωσε τη Θεσσαλονίκη. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, προβλέποντας τα προβλήματα που θα εμφανιζόταν μετά την απελευθέρωση της πόλης στον τομέα της αστυνόμευσής της και γνωρίζοντας ότι, οι Βούλγαροι σύμμαχοι, αλλά και οι μεγάλες Ευρωπαϊκές Δυνάμεις, θα προωθούσαν μια εικόνα άναρχης πόλης και μιας ελληνικής πολιτείας ανίκανης να επιβάλλει την τάξη, για ίδιον όφελος, φρόντισε, από τις 24 Οκτωβρίου, πριν ακόμη απελευθερωθεί η πόλη, να διατάξει την μεταφορά δυνάμεως της Κρητικής Χωροφυλακής στη Θεσσαλονίκη. Έτσι, στις 24 Οκτωβρίου 1912, εκατό ακριβώς χρόνια από τούτη την ώρα, αναχώρησε από τα Χανιά για την Αθήνα και ακολούθως για τη Θεσσαλονίκη ο Ταγματάρχης Ανδρέας Μομφεράτος, ο οποίος προήχθη σε Αντισυνταγματάρχη και ανέλαβε αρχηγός της Χωροφυλακής Θεσσαλονίκης, μαζί με 4 αξιωματικούς, 2 ανθυπασπιστές και 150 οπλίτες, όλοι προερχόμενοι από την Κρητική Χωροφυλακή κι ανάμεσα σ’ αυτούς, ο Επαμεινώνδας Πριναράκης, πατέρας του συγγραφέα. Η ανακοίνωση-έγκριση βέβαια, ζητήθηκε από τον Πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο, εκ των υστέρων, την οποία υπέβαλε προς τον Βασιλιά Γεώργιο, στις 27 Οκτωβρίου 1912. Η δύναμη αυτή, ενισχύθηκε τις επόμενες ημέρες έτσι ώστε, τελικά μεταφέρθηκε τμηματικά στη Θεσσαλονίκη το σύνολο σχεδόν της Κρητικής Χωροφυλακής, παρά τις αντιρρήσεις του Γενικού Διοικητή Κρήτης Στέφανου Δραγούμη. Για να αναπληρωθεί η δύναμη της Κρητικής Χωροφυλακής στην Κρήτη ο Στέφανος Δραγούμης, με υπόδειξη του Βενιζέλου, ανακάλεσε στα όπλα, τους έφεδρους Υπαξιωματικούς και Χωροφύλακες των κλάσεων 1903-1911. Η Θεσσαλονίκη τότε, ήταν μία διεθνής πόλη. Εκτός από τους Έλληνες, υπήρχαν πολυάριθμες ευρωπαϊκές παροικίες. Οι περισσότεροι από αυτούς, δεν είδαν ευχάριστα την έλευση των Ελλήνων στην πόλη. Οι Ευρωπαίοι, επειδή θεωρούσαν πως θα έχαναν εμπορικά προνόμια που είχαν, οι Ισραηλίτες, επειδή για εμπορικούς λόγους προτιμούσαν Αυστριακή διοίκηση ή διεθνοποίηση της Θεσσαλονίκης, ενώ οι Βούλγαροι, οι Τούρκοι και οι Αυστριακοί επειδή θα ήθελαν την πόλη για δική τους ο καθένας. Η σύνθεση του πληθυσμού της Θεσσαλονίκης, λίγο πριν την απελευθέρωση της ήταν :

Ισραηλίτες: 61.000

Τούρκοι: 46.000

Έλληνες: 40.000

Διαφόρων Εθνοτήτων: 13.000

Στους αριθμούς όμως των πολιτών, πρέπει να προστεθούν και άλλοι. Λόγω του πολέμου, ο πληθυσμός της πόλης είχε σχεδόν διπλασιασθεί. Υπήρχε ο ελληνικός στρατός, ο βουλγαρικός στρατός, συμμορίες κομιτατζήδων, τα πληρώματα των αγγλικών, ρωσικών, αυστριακών και γαλλικών πολεμικών πλοίων, που είχαν έρθει στη Θεσσαλονίκη για να προστατεύσουν τους υπηκόους τους. Ήταν δύσκολη λοιπόν η Αστυνόμευση μίας πόλης, με τέτοια ανομοιογένεια πληθυσμού, με φυλετικές αντιθέσεις, με τα οικονομικά προβλήματα που δημιούργησαν οι επιπτώσεις από την αλλαγή του καθεστώτος, με νωπές τις συνέπειες από τις πρόσφατες μάχες, αλλά και με δεδομένη την έλλειψη της υποδομής, για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων. Παρά τις αντιξοότητες, η Κρητική Χωροφυλακή ανταποκρίθηκε στα καθήκοντα της και δικαίωσε τις προσδοκίες του Ε. Βενιζέλου. Αρχικά, η Κρητική Χωροφυλακή φρόντισε, να εγκαταστήσει τους πρόσφυγες σε προάστια της πόλης, δίνοντας τη δυνατότητα στους εργάτες του Δήμου να καθαρίσουν την πόλη. Ακολούθως δε, φρόντισε ώστε όλοι οι πολίτες, ανεξαρτήτως εθνικότητας, να νοιώθουν ασφαλείς. Κέρδισε αμέσως την εμπιστοσύνη και τον θαυμασμό του πληθυσμού.

Ο τύπος της εποχής σχολίασε ιδιαίτερα την παρουσία της Κρητικής Χωροφυλακής :

Η Γαλλική «L' illustration», σε άρθρο του πολεμικού της ανταποκριτού Ζαν Λεν, αναφέρει : Κάτι άλλο προσελκύει κατά διαστήματα την προσοχή του πλήθους. Η διεύλευσις μιας περιπόλου Κρητών χωροφυλάκων, με την εθνικήν των στολήν… Είναι ωραίοι άνδρες, μελαχρινοί, υψηλοί με βάδισμα σταθερόν... Η υπερηφάνεια φωτίζει τα μέτωπα των. … Η παρουσία αυτής της χωροφυλακής, η οποία δεν αστειεύεται, θα ησυχάση ίσως ολίγον τους βουλγάρους στρατιώτας.

«ΠΡΩΙΝΗ» Θεσσαλονίκης γράφει : Οι Κρήτες Χωροφύλακες επιβάλλουσιν εξ ίσου το κράτος του Νόμου και εις τους πολίτας και εις τους αντάρτας και εις τους στρατιώτας, ανεξαρτήτως φυλής και θρησκεύματος, όλοι τους υπακούουν, εις όλους επιβάλλονται, διότι όλοι τους σέβονται και τους φοβούνται.

Ο «ΧΡΟΝΟΣ» της Μόσχας γράφει : Δυστυχώς δεν έχουσιν όλα τα Κράτη, τους γενναίους και πειθαρχικούς άνδρας της Κρήτης δια να καταρτίσωσι Χωροφυλακήν.

Η «ΝΕΑ ΑΛΗΘΕΙΑ» Θεσσαλονίκης αναφέρει : Η Κρητική Χωροφυλακή με τον επιβλητικό χαρακτήρα της και την αυστηρή εκτέλεση του καθήκοντος, εμπνέει εμπιστοσύνη στους πολίτες.

Στο «ΧΡΟΝΟ» της Αθήνας του Κων. Χαιρόπουλου, ο ανταποκριτής Θεσσαλονίκης Δημ. Γατόπουλος, γράφει σε ανταπόκρισή του για τους Κρήτες Χωροφύλακες : Θαυμάσιοι στο παράστημα, στην πειθαρχία και στην οργάνωση, όλοι διαλεχτοί με σοβαρό ύφος Αμερικανών και Άγγλων Αστυνομικών, περιέρχονται κατά περιπολίες την πόλη και εμπνέουν τον σεβασμό στους πολίτες κάθε εθνικότητας. Γυμνασμένοι στρατιωτικά, ρωμαλέοι από τη φύση τους, γενναίοι στο χαρακτήρα, ισχυροί από την άσκηση, αποτελούν μια δύναμη που δεν υποχωρεί μπροστά σε κανένα εμπόδιο.

Η «ΠΑΤΡΙΣ», σε άρθρο του απεσταλμένου της στη Θεσσαλονίκη, διακεκριμένου δημοσιογράφου και λογοτέχνη Ηλία Βουτιερίδη, γράφει : Η θέα των Κρητών Χωροφυλάκων, που περί τους 150 με τον αρχηγό τους Μομφεράτο επικεφαλής και επτά αξιωματικούς έφτασαν εις την Θεσσαλονίκη με το «ΑΡΚΑΔΙΑ», για την αστυνόμευση της πόλης, προκαλεί το μεγαλύτερο θαυμασμό.

Αξίζει να αναφέρομε και το σχόλιο που καταγράφεται στο βιβλίο «Ηρώον Χωροφυλακής» και εκφράζει την ευαρέσκεια και το θαυμασμό προς τους Κρήτες Χωροφύλακες : Το σατανικόν τούτο πραξικόπημα των Βουλγάρων, εάν επετύγχανε πλήρως, θα παρείχε εις αυτούς το δικαίωμα ν’ αναλάβωσιν αυτοί, την τήρησιν της τάξεως και ασφαλείας εν τη Θεσσαλονίκη και συνεπώς την πολιτικήν και στρατιωτικήν διοίκησιν της πόλεως. Τα σατανικά όμως αυτά σχέδιά των, εματαίωσεν η Κρητική βράκα, ήτις έκτοτε κατέστη το φόβητρον και ο μπαμπούλας των Κομιτατζήδων, οι οποίοι αφοπλισθέντες, δαρέντες και εξευτελισθέντες και δευτέραν και τρίτην φοράν υπό της Χωροφυλακής, ηναγκάσθησαν να εγκαταλείψωσιν μετά του αρχηγού των Σαράτσωφ την πόλιν, περί τα τέλη Δεκεμβρίου 1912.

Πολλά άλλα σχόλια έχουν καταγραφεί την εποχή εκείνη, για τη δράση της Κρητικής Χωροφυλακής μεταξύ των οποίων, του πρώτου Νομάρχη Θεσσαλονίκης Περικλή Αργυρόπουλου ο οποίος αναφέρει : Την 26ην Οκτωβρίου 1912, παρεδίδετο η Θεσσαλονίκη εις τας ελληνικάς δυνάμεις…Η αταξία, η σύγχυσις ήσαν πλήρης….οι ξένοι και όσοι εποφθαλμιούσαν…..διέδιδον ότι οι Έλληνες είναι ανίκανοι να διοικήσουν την Θεσσαλονίκην, ελλείψει μέσων και οργάνων της τάξεως. Οπότε μετά σαράντα οκτώ ώρας απεβιβάζετο η Κρητική Χωροφυλακή και παρήλαυνεν ανά την πόλιν. Η έφιππος προ πάντων έκαμεν εντύπωσιν....Γάλλος συνταγματάρχης ευρισκόμενος εις την Οθωμανικήν υπηρεσίαν, δεν μου απέκρυψε τον θαυμασμόν του.

Ο Εβραίος δημοσιογράφος και συγγραφέας Νεχαμά με το ψευδώνυμο P. Risal έγραψε τα εξής : Τα μάτια των κατοίκων της Θεσσαλονίκης, συνηθίζουν εις την γραφικήν στολήν των Κρητών Χωροφυλάκων, με τους οποίους αναπτύσουν εγκάρδιες σχέσεις….

Η παρουσία της Κρητικής Χωροφυλακής κυριολεκτικά έσωσε τη Θεσσαλονίκη, επισημαίνει χαρακτηριστικά ο συγγραφέας Μιχάλης Πριναράκης. Εκτός του ότι εξαφανίσθηκαν οι Κομιτατζήδες, μέσα σε δύο μήνες, από την άφιξή της, κέρδισε με την κοινωνική συμπεριφορά και την παρουσία της, την εμπιστοσύνη και τη συμπάθεια του πληθυσμού της κοσμοπολίτικης Θεσσαλονίκης εκείνης της εποχής, δημιουργώντας μια σχέση υγιούς κοινωνικής ψυχολογίας μεταξύ του πολυσυλλεκτικού κοινωνικού συνόλου της πόλης και του Σώματος Δημοσίας Τάξεως και Ασφαλείας. Ένα στοιχείο πολύ σημαντικό για τη δημόσια τάξη και την κοινωνική γαλήνη, που λείπει τόσο πολύ από την εποχή μας.

Ο Πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, διαβλέποντας τις διαθέσεις των συμμάχων Βουλγάρων να καταλάβουν τη Θεσσαλονίκη, επέμεινε στο Βασιλιά Κωνσταντίνο Β΄, να στείλει παράλληλα και Ελληνικές Στρατιωτικές Δυνάμεις να αποτρέψουν τα σχέδια των Βουλγάρων.

Στις 27/10/1912, ο Ελληνικός Στρατός εισέρχεται νικηφόρος στη Θεσσαλονίκη. Την ίδια ώρα η Βουλγαρική Μεραρχία Τοντορώφ, κατηφόριζε από την κοιλάδα του Στρυμώνα τραγουδώντας το σύνθημα : Άρς Μάρς Σόλουν νας, που σημαίνει : Εμπρός μαρς. Η Θεσσαλονίκη είναι δική μας.

Οι Βούλγαροι, δεν σταμάτησαν τις προσπάθειες να εμφανίσουν την Θεσσαλονίκη σαν αναρχούμενη ή και συγκατεχόμενη πόλη. Το βράδυ της 31ης Οκτωβρίου, πέντε μόλις ημέρες από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, ομάδα κομιτατζήδων ανατίναξε μια μεγάλη τουρκική αποθήκη πυρομαχικών, με συνέπεια να προκληθεί αναστάτωση και να βγουν οι Κομιτατζήδες να σφάζουν και να ληστεύουν τον τουρκικό πληθυσμό. Η Κρητική Χωροφυλακή, επιτέθηκε χωρίς καθυστέρηση εναντίον τους και τους ανάγκασε, να διαλυθούν και να καταφύγουν στους Στρατώνες του Βουλγαρικού Στρατού.

Στις 7 Ιουνίου του 1913, οι Βούλγαροι, χωρίς να κηρύξουν πόλεμο, επιτέθηκαν εναντίον του Ελληνικού Στρατού. Η Δευτέρα Μεραρχία και η Κρητική Χωροφυλακή, επιφορτίστηκαν με το έργο της εξουδετερώσεως της Βουλγαρικής φρουράς Θεσσαλονίκης. Η Κρητική Χωροφυλακή, ανέλαβε να εξουδετερώσει τις διάσπαρτες μέσα στην πόλη εστίες αντιστάσεως των Βουλγάρων, η δε Δευτέρα Μεραρχία την εξουδετέρωση των εκτός της πόλεως Θεσσαλονίκης Βουλγαρικών Δυνάμεων.

Έτσι, κερδήθηκε η Θεσσαλονίκη και όπως πολύ σωστά επισημαίνει ο συγγραφέας Μιχάλης Πριναράκης, αν ο Ελευθέριος Βενιζέλος δεν έκανε τότε αυτόν τον πανέξυπνο χειρισμό, να στείλει ολόκληρη τη δύναμη της Κρητικής Χωροφυλακής στη Θεσσαλονίκη, ο Μακεδονικός Αγώνας, που είχε στοιχίσει τόσες ανθρώπινες θυσίες ζωής και αίματος, θα είχε αποβεί μάταιος.

Ο ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΚΑΤΕΡΩΘΕΝ

ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΝΥΧΤΑΣ 7-8 ΙΟΥΝΙΟΥ 1913

Οι συμπλοκές των εντός και εκτός Θεσσαλονίκης Βουλγαρικών Στρατιωτικών Δυνάμεων και των Βουλγάρων ανταρτών-κομιτατζήδων, με την ΙΙ Μεραρχία του Ελληνικού Στρατού και την Κρητική Χωροφυλακή, υπήρξαν αιματηρότατες. Ο Διοικητής της Δημόσιας Ασφάλειας Θεσσαλονίκης εις την έκθεσή του με αρ. πρωτ. 12140/18-6-1913, που υπέβαλε στη Στρατιωτική Διοίκηση της πόλεως αναφέρει : …….κατά τας συγκεντρωθείσας πληροφορίας, εφονεύθησαν μεν 4 Κρήτες Χωροφύλακες, οι : Κοκκινάκης Γεώργιος, Κλειδής Ιωσήφ, Δρακογιαννάκης Κων/νος και Μπαφάκης Εμμανουήλ, ετραυματίσθησαν δε οι : Πριναράκης Επαμ., Τσιμιτάκης Γεώργιος, Στράτος Εμμαν., Κυριακάκης Π., Καλαμιτζάκης Χαρ., Καστρινάκης Βαρ. και Βουρεξάκης Κων., Κρήτες Χωροφύλακες. Ετραυματίσθησαν 42 οπλίτες του Στρατεύματος και 2 Χωροφύλακες της υπαίθρου χώρας. Τα ονόματα πάντων τούτων, επιφυλάσσομαι να εξακριβώσω και αναφέρω. Εκ των εχθρικών στρατευμάτων, εφονεύθησαν μεν 54 Βούλγαροι στρατιώτες, ετραυματίσθησαν 17 και συνελήφθησαν αιχμάλωτοι 17 αξιωματικοί και 1260 στρατιώτες. Πλην δε τούτων εφονεύθησαν Βούλγαροι αντάρται και συνελήφθησαν 80 αντάρται, λαβόντες μέρος εις την άμυναν των εχθρικών στρατευμάτων….

Ο Αρχηγός της Δημόσιας Ασφάλειας Θεσσαλονίκης

Α. ΜΠΑΪΡΑΣ

Από Ελληνικής πλευράς, οι απώλειες της Κρητικής Χωροφυλακής υπήρξαν σημαντικότερες.

Σχετικό είναι το παρακάτω μήνυμα που ο Βασιλιάς ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ έστειλε στη Θεσσαλονίκη :

Εκφράσατε την ζωηράν ευαρέσκειαν και τα θερμότατα συγχαρητήριά Μου, εις την Κρητικήν Χωροφυλακήν και εις τους Διοικούντας αυτήν Αξιωματικούς, δια την θαυμασίαν και επιτυχή δράσιν αυτής, εν τω κατά των Βουλγάρων αγώνι της παρελθούσης νυκτός.
Θεσσαλονίκη 8 Ιουνίου 1913

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
Τον Ιούλιο του 1913, η Κρητική Χωροφυλακή, συγχωνεύθηκε με την ελληνική. Παρά την συγχώνευση όμως, το μεγαλύτερο μέρος του προσωπικού της παρέμεινε στη Μακεδονία, ενώ η στολή της δεν άλλαξε. Και μετά την συγχώνευση, οι προερχόμενοι από την Κρητική Χωροφυλακή άνδρες, συνέχισαν για αρκετά χρόνια και προσέφεραν πολλά, στο νέο σώμα και την πατρίδα γενικότερα, διακριθέντες για τις εμπειρίες και το υψηλό φρόνημά τους. Η Κρητική Χωροφυλακή, έδωσε την δυνατότητα στον Ε. Βενιζέλο να βγει στον πόλεμο στο πλευρό των Αγγλογάλλων και δεν επέτρεψε να γίνει η Θεσσαλονίκη πρωτεύουσα Σλαβικού Βασιλείου.

Η δράση των προερχομένων από την Κρητική Χωροφυλακή ανδρών ήταν σημαντική, με την συμμετοχή τους και στην Μικρασιατική Εκστρατεία. Επικεφαλής αποσπασμάτων τέθηκαν άνδρες, προερχόμενοι κυρίως από την Κρητική Χωροφυλακή, για να προστατέψουν τον ελληνικό πληθυσμό της Μικρασίας, από τους …τσέτες, που καταλήστευαν και κατέσφαζαν τον ελληνικό πληθυσμό. Η ιδιαίτερη ικανότητα των προερχομένων από την Κρητική Χωροφυλακή Αξιωματικών, συνετέλεσε ώστε, να ανατεθεί η διοίκηση μεταβατικών αποσπασμάτων σε Κρήτες Αξιωματικούς… ορισμένοι από τους οποίους βρήκαν ηρωϊκό και ένδοξο θάνατο…

Διαφαίνεται η μεγάλη αξία και συμβολή της Κρητικής Χωροφυλακής, στην εδραίωση της τάξεως και ασφαλείας και η συμμετοχή της, στους κατά καιρούς αγώνες του έθνους μας. Χαρακτηριστικό είναι ότι, στις δαφνοστεφανωμένες αναφορές των πεσόντων ανδρών της Ελληνικής Χωροφυλακής, που περιλαμβάνονται στο Βιβλίο-Ηρώον του Σώματος …το 90% σχεδόν εξ αυτών είναι Κρήτες.