Ανορθόδοξος πόλεμος στην τουρκοκρατουμενη Κρήτη.

Η ηρωική δράση κατά το 1897 του Γεωργίου Σγουραφιστάκη (Ζωγραφιστού) ή Πατσιδιανού

(Πληροφορίες από το βιβλίο του Ηλ. Βουτιερίδη “ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ ΤΟΥ ΤΑΓΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΕΠΙΛΕΚΤΩΝ ΚΡΗΤΩΝ” 1898 σελ. 221, 225, 226, 227, 228, 229, 230).

Στο Διοικητήριο του Τάγματος των Επιλέκτων Κρητών βρισκόταν ο διοικητής ΙΩΑΝΝΗΣ ΝΤΑΦΩΤΗΣ που μαζί με το επιτελείο του Γ. Γουβιανάκη, Δ. Θεοφιλάτο, Η. Βουτιερίδη και Χρ. Μπρισιμιτζάκη ασχολούνταν με τη σύνταξη εγγράφου.

Αυτό το έγγραφο προοριζόταν να σταλεί στην Α.Μ. το βασιλέα των Ελλήνων με το γενναίο αρχηγό Ιεράπετρας και άριστο πατριώτη Νικόλαο ΓΙΑΜΑΛΑΚΗ. Παρακαλούσαν μ’ αυτό να στείλει ο βασιλεύς για κάθε επαρχία της επαναστατημένης Κρήτης έστω και μισό λόχο στρατιωτών υπό ένα ικανό αξιωματικό τον οποίο να συνοδεύει και ένας πολιτικός διοργανωτής, διότι με τον τρόπο αυτό, όπως αναφέρεται στην επιστολή, “η νήσος ήθελε εκπλήξει την Ευρώπην και ήθελεν υποβοηθήσει έτι πλέον την Υμ. Μεγαλειότητα όπως φθάσει εις ό επιθυμεί τέρμα...”

Το έγγραφο υπογράφουν ο διοικητής και το επιτελείο του που αναφέραμε πιο πριν.

Κι ενώ γίνονταν αυτές οι συζητήσεις και ενέργειες, την ώρα του δείπνου μπαίνει “δρομαίος” στο Διοικητήριο ο ΙΕΡΟΔΙΑΚΟΝΟΣ ΑΦΘΟΝΙΟΣ για να τους πληροφορήσει ότι οι Οθωμανοί είχαν βάλει φωτιά στις Κάτω Αρχάνες. Αμέσως όλοι οι παραπάνω και οι εθελοντές, οπλίζονται και βγαίνουν στα υψώματα που ήταν μπροστά στο στρατώνα (στα βορειοανατολικά της κωμόπολης). Από ‘κει φαίνονταν καθαρά οι Κάτω Αρχάνες, όμως πουθενά δε φαινόταν φωτιά.

Αμυδρά μόνο διακρινόταν καπνός να βγαίνει προς τα ύψη. Οι κάτοικοι της κωμόπολης ταραγμένοι συγκεντρώθηκαν σε κάποια έξοδο του χωριού (προφανώς να προλάβουν τα χειρότερα αν τυχόν οι Τούρκοι κατάφερναν να μπουν και διατάχθηκαν από το διοικητή να μην κινηθούν από τις θέσεις τους μέχρι να επιστρέψει μια από τις περιπόλους που είχαν σταλεί στα επίμαχα σημεία. Τέλος μετά από μισή ώρα επέστρεψε μια περίπολος από τις Κάτω Αρχάνες που μέχρι εκεί είχαν φτάσει με μεγάλη προφύλαξη.

Εφεραν την πληροφορία στο διοικητή Ι. ΝΤΑΦΩΤΗ και στους κατοίκους ότι ο πολεμιστής ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΓΟΥΡΑΦΙΣΤΑΚΗΣ ή ΠΑΤΣΙΔΙΑΝΟΣ, έβαλε φωτιά σε τούρκικες ελιές για να νομίσουν οι Οθωμανοί ότι εκεί υπάρχουν φρουρές των χριστιανών και για το λόγο αυτό δεν θα τολμούσαν κάποια επιδρομή εναντίον τους.

Προηγουμένως ο ίδιος πολεμιστής είχε διακόψει τη ροή του νερού για την ύδρευση του Ηρακλείου και την είχε μεταστρέψει προς τη θάλασσα.

Οι ειδήσεις αυτές καθησύχασαν τους κατοίκους που επέστρεψαν στα σπίτια τους αφού προηγουμένως τοποθετήθηκαν αρκετοί φρουροί σε διάφορα σημεία. Το πολύ απλό αυτό επεισόδιο έδωσε σ’ όλους να καταλάβουν πόσο τρομερά αποτελέσματα θα μπορούσε να φέρει μια ξαφνική νυκτερινή επίθεση του εχθρού και τότε μόνο αντιλήφθηκαν όλοι πόσο δίκιο είχε ο μεν διοικητής να φωνάζει και να χτυπιέται για την τοποθέτηση ισχυρών φρουρών. Φαίνεται όμως ότι: ή πολύ άτολμοι ήσαν οι Οθωμανοί, ή ο Θεός τους τύφλωνε, για να μη δοκιμάσουν να επιχειρήσουν ποτέ νυχτερινή επίθεση. Κι όμως το έδαφος ήταν ευνοϊκό γι’ αυτούς κατά τη νύχτα, προ πάντων από τη δυτική πλευρά που είναι γεμάτη από χαράδρες και περάσματα αόρατα.

Μετά από κάμποση ώρα, έφτασε στο Διοικητήριο και ο δράστης του επεισοδίου ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΓΟΥΡΑΦΙΣΤΑΚΗΣ ή ΠΑΤΣΙΔΙΑΝΟΣ, ένας γενναίος και αξιοπρόσεκτος άνθρωπος. Ηταν ένας ανδρειότατος, θαρραλέος και άκακος μαχητής με μια τέλεια συμμετρία σώματος, τύπος λεβέντη Κρητικού, ντυμένος με καλαισθησία πρωτοφανή για χωρικό. Γενικά ήταν επιβλητικός άνδρας και δημιουργούσε μεγάλη εντύπωση με την παρουσία του. Η γενναιοψυχία του δεν είχε σύγκριση και πρώτος αυτός στο ξεκίνημα των ταραχών είχε σκοτώσει τον αιμοβορότερο από τους Οθωμανούς πριν αυτοί μπουν στην πόλη του Ηρακλείου. Στην επανάσταση αυτή το 1897, με τα ίδια του τα χέρια είχε σκοτώσει πέντε εχθρούς και ουδέποτε αισθάνθηκε ίχνος φόβου, αφού κατά τη νύχτα περιφερόταν γύρω από τις εχθρικές προφυλακές και αντικαθιστούσε πολλές φορές αυτός μόνος του, ολόκληρες φρουρές. Αεικίνητος σαν το λαγωνικό έτρεχε από το ένα στο άλλο μέρος και του ήταν αδύνατον να ησυχάσει και να μείνει χωρίς δράση, καταστρέφοντας όσο μπορούσε τουρκικές περιουσίες μέσα στο τουρκικό έδαφος. Και είναι απορίας άξιο πότε κοιμόταν, διότι μέρα και νύχτα βρισκόταν πάντοτε επί ποδός.

Επειδή ο ίδιος ήταν ανδρείος, εκτιμούσε και την ανδρεία γι’ αυτό, ήταν ο περισσότερο από όλους τους Κρητικούς, αφοσιωμένος στον ΙΩΑΝΝΗ ΝΤΑΦΩΤΗ.

Η άφιξή του στο στρατώνα είχε σαν σκοπό να ζητήσει δυναμίτιδα για να ανατινάξει τη γέφυρα που έφερνε το νερό στο Ηράκλειο. Δεν υπήρχε όμως δυναμίτης στο στρατώνα. Αλλά εκείνος δεν απογοητεύθηκε, ούτε δυσαρεστήθηκε διότι ο κύριος σκοπός του ήταν να βολιδοσκοπήσει το διοικητή και να δει κατά πόσο θα επιδοκίμαζε το επιχείρημά του. Γι’ αυτό μετά από λίγη ώρα συνεννοήθηκε κρυφά με το ΧΡΗΣΤΟ ΜΠΡΙΣΙΜΙΤΖΑΚΗ και τον ανθυπολοχαγό ΝΙΚΟΛΑΟ ΧΡΥΣΟΥΔΗ για να πραγματοποιήσουν την ανατίναξη της γέφυρας με δυναμίτιδα που είχε καταφέρει να προμηθευτεί ο ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΠΡΙΣΙΜΙΤΖΑΚΗΣ (γέφυρα στη θέση Σπήλια).

Κατά τις 12 τα μεσάνυχτα, οι δυο άντρες που είχαν συνεννοηθεί έφυγαν από το κέντρο της συνάθροισης μαζί με παρεπιδημούντες ΑΠΟΚΟΡΩΝΙΩΤΕΣ και μετά από διάφορους δρόμους χωρίστηκαν κατά μονάδες και συγκεντρώθηκαν προ των Κάτω Αρχανών ο ΠΑΤΣΙΔΙΑΝΟΣ, από δρομάκια σχεδόν αόρατα και μέσα από τα λιόφυτα της περιοχής την οποία γνώριζε τέλεια, τους οδήγησε στο τολμηρό επιχείρημα. Ηδη είχαν μπει στο κυρίως τουρκικό έδαφος που ήταν τελείως γυμνό και ανυψωμένο. Και δεν έφταναν όλα αυτά, το φεγγάρι με μεγαλοπρέπεια διέσχιζε το στερέωμα του ουρανού και φώτιζε αρκετά τα μέρη εκείνα, ο ΠΑΤΣΙΔΙΑΝΟΣ συμβουλεύει την ομάδα του να προχωρούν με προσοχή και να βαδίζουν διότι βρίσκονται πια στη μέση πέντε τουρκικών φυλακίων και ο ελάχιστος κρότος μπορούσε να τους προδώσει. Απέναντι στο εχθρικό στρατόπεδο ακούγονταν δυνατά γαυγίσματα σκύλων και γι’ αυτό αναγκάζονται να σταματήσουν και να πέσουν πρηνείς. Σαν πέρασαν δέκα λεπτά περίπου, σηκώνονται πάλι κι αρχίζουν να προχωρούν. Ηδη πλησιάζουν στον τόπο του σκοπού τους και ακούνε το θόρυβο από τη ροή του νερού. Η γέφυρα που επρόκειτο να ανατινάξουν, βρισκόταν στα πλάγια του χωριού ΣΚΑΛΑΝΙ προς τη μεριά του Ηρακλείου και στη μέση μεγάλης κοιλότητας γης. Στο ΣΚΑΛΑΝΙ διέκριναν δύο ή τρια αμυδρά φώτα γι’ αυτό πέφτουν και πάλι πρηνείς για να μπορέσουν να κρυφτούν. Μετά από μερικά λεπτά ξαναρχίζουν την πορεία τους και τέλος βρίσκονται πάνω από την κοιλότητα της γέφυρας. Οι έξι Αποκορωνιώτες γίνονται φρουροί απέχοντες μικρά διαστήματα, οι δε ΠΑΤΣΙΔΙΑΝΟΣ, Χ. ΜΠΡΙΣΙΜΙΤΖΑΚΗΣ και ΧΡΥΣΟΥΔΗΣ μαζί με τον αρχηγό των Αποκορωνιωτών ΔΗΜΗΤΡΙΟ ΣΕΡΓΑΚΗ κατεβαίνουν στην κοιλότητα και βρίσκονται μπροστά στη γέφυρα, από την οποία περνούσε αφρίζοντας από τη μεριά του χωριού Αϊτάνια το νερό που διοχετευόταν στο Ηράκλειο.

Η γέφυρα ύψους 15 μέτρων και πλάτους 7 μέτρων, έμοιαζε πολύ με την πύλη του Ανδριανού. Εκείνοι που κατέβηκαν εκεί, στάθηκαν για λίγο μήπως ακούσουν κάτι και μετά αρχίζουν το έργο τους. Οι ΠΑΤΣΙΔΙΑΝΟΣ και ΣΕΡΓΑΚΗΣ είχαν φέρει μαζί τους εργαλεία, δηλ. δυο μικρούς σιδερένιους μοχλούς και ανοίγουν τις απαραίτητες οπές για την τοποθέτηση της δυναμίτιδας. Ενώ ο Μπρισιμιτζάκης και ο Χρυσούδης φτιάχνουν δυο δεσμίδες τα 12 φυσίγγια της δυναμίτιδας που μπόρεσαν να βρουν και κολλούν στις δέσμες αυτές τα καψύλλια και τα φυτίλια. Ανοίγοντας όμως τις οπές φυσικό ήταν να δημιουργείται ένας θόρυβος που ταράσσει τη σιωπή της ερημιάς, γι’ αυτό κατά διαστήματα σταματούν για λίγο. Μετά από μισή περίπου ώρα οι οπές ήταν έτοιμες και τοποθετούν μέσα εκεί τη δυναμίτιδα, ανάβουν τα φυτίλια και οι δυναμιτιστές φεύγουν γρήγορα σε απόσταση 30 περίπου μέτρων και περιμένουν το αποτέλεσμα της έκρηξης. Μετά από λίγο, μέσα στη νυκτερινή σιγή ακούγεται ένας διπλός τρομερός κρότος και στη συνέχεια μέσα σε δευτερόλεπτα ο θόρυβος από το γκρέμισμα της γέφυρας και αμέσως το νερό μεταστρέφεται προς τη θάλασσα.

Οι δυναμιτιστές παραμένουν ακόμη επί 20’ κρυμμένοι για να μη τυχόν γίνουν αντιληπτοί από τους Οθωμανούς που μπορούσαν να εξεγερθούν και στη συνέχεια, πιο πέρα συναντήθηκαν και με τους φρουρούς και φεύγουν από τον τόπο της καταστροφής με πάρα πολλές προφυλάξεις.

Ξαφνικά από το Σκαλάνι ακούγονται σαλπίσματα και νόμισαν ότι έγιναν αντιληπτοί. Αλλά σε λίγο αντιλήφθηκαν ότι τα σαλπίσματα εκείνα σήμαιναν αλλαγή φρουράς όπως συνήθιζαν να κάνουν οι Οθωμανοί και τα οποία πολλές φορές ακούγονταν ακόμη και από τις Αρχάνες και στη συνέχεια εξακολούθησαν ήσυχοι το δρόμο τους.

Περίεργο όμως παραμένει πως οι Οθωμανοί δεν εκινήθηκαν καθόλου, στο άκουσμα τέτοιου τρομερού κρότου εκτός κι αν φοβήθηκαν τόσο πολύ ώστε δεν τόλμησαν να βγουν από το Σκαλάνι και να εξακριβώσουν ποιά ήταν η αιτία του τρομερού εκείνου θορύβου.

Οι τολμηροί άντρες χριστιανοί είχαν ήδη φτάσει μπροστά από τα οχυρώματα που είχαν ανεγείρει οι Οθωμανοί μπροστά στο χωριό Σκαλάνι κι άρχισαν να τα καταστρέφουν. Αυτά τα οχυρώματα ήταν κατασκευασμένα με πέτρες και αρκετή επιχωμάτωση σε οριζόντιο σχήμα, και πίσω από κάθε οχύρωμα μπορούσαν να προστατευθούν περί τους 60 άνδρες. Με μεγάλη λύσσα επιδόθηκαν οι τολμηροί αγωνιστές στην καταστροφή των οχυρωμάτων αυτών. Στο τέλος όμως σκέφτηκαν ότι τολμούσαν παράλογα και αποφάσισαν να συνεχίσουν την πορεία τους. Μετά από αρκετό δρόμο φτάνουν στο “Γαλανό Παπούρι” μπροστά στο οχύρωμα των δικών τους. Εκεί τους σταμάτησαν οι φρουροί και αντάλλαξαν τα συνθήματα. Μάλιστα ο ΜΠΡΙΣΙΜΙΤΖΑΚΗΣ σαν αξιωματικός επικεφαλής της εφόδου, είχε πάρει το σύνθημα από την προηγούμενη νύχτα. Ετσι επέστρεψαν στην κωμόπολη και χωρίστηκαν για να πάνε να ξεκουραστούν.

Ο κρότος της έκρηξης ακούστηκε από τις χριστιανικές προφυλακές και από πολλούς στην κωμόπολη που αγρυπνούσαν. Κανείς όμως δεν μπορούσε να καταλάβει τι συνέβαινε. Τόσο μυστικά είχαν ενεργήσει οι ριψοκίνδυνοι εκείνοι νέοι.

Η διακοπή αυτή του νερού με την ανατίναξη της γέφυρας προκάλεσε την επομένη έγγραφο του Αγγλου συνταγματάρχη διοικητή στο Ηράκλειο των αγημάτων σερ Χερμισάιδ και μ’ αυτό κατάκρινε τους επαναστάτες για την πράξη τους, την οποία ονόμαζαν “απάνθρωπη” και συνιστούσε να αφήσουν ήσυχους χωρίς ενόχληση τους τεχνίτες και εργάτες που θα έστελναν για να επιδιορθώσουν τη γέφυρα και να επαναληφθεί η ροή του νερού προς το Ηράκλειο. Διαφορετικά η παρεμπόδιση θα ήταν για δική τους βλάβη.

Στο έγγραφο αυτό η Επαναστατική Επιτροπή των Αρχανών απάντησε με τη δικαιολογία ότι αυτό είχε γίνει εν αγνοία της.

Εκείνοι όμως που είχαν ενεργήσει την τολμηρή αυτή πράξη εγνώριζαν ότι οι Αγγλοι είχαν φέρει μηχανήματα που μ’ αυτά διϋλιζαν το νερό της θάλασσας γιατί δεν ήθελαν το νερό της πόλεως. Επομένως η πρόθεσή τους ήταν να τιμωρήσουν μόνο τους Οθωμανούς κι είχαν κάθε λόγο να το κάνουν. Αιτία ήταν ότι οι Οθωμανοί με διάφορα μέσα είχαν αποφράξει κι είχαν καταστρέψει τα πηγάδια που έπαιρναν νερό οι χριστιανοί.

Αυτά είναι μόνο μερικά δείγματα της ηρωικής δράσης του Καπετάν Γιώργη Ζωγραφιστού. Αναφέρομε το ποίημα “Το Κακό Σάββατο” όπως μας το είχε αφηγηθεί ο ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΗΦΑΚΗΣ στην αρχή της δεκαετίας του ‘70 βιβλίο ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΑΧΥΟΛΟΓΗΜΑΤΑ, εκδ. 1976. Η λαϊκή μούσα λοιπόν είχε δημιουργήσει ένα στιχούργημα εγκωμιαστικό για το θαραλλέο αγωνιστή ΓΕΩΡΓΙΟ ΣΓΟΥΡΑΦΙΣΤΑΚΗ ή ΠΑΤΣΙΔΙΑΝΟ που εξυμνεί τη δράση του.

Το επαναλαμβάνομε εδώ για να δώσουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα του ωραιοτάτου-όπως τον περιγράφει ο ΗΛ. ΒΟΥΤΙΕΡΙΔΗΣ και θαρραλέου εκείνου ήρωα:

ΠΗΓΗ εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ

Eιρήνη Ταχατάκη

http://www.patris.gr/articles/58665/22393?PHPSESSID=#.ValPIbUoER8

http://www.patris.gr/articles/58665/22655?PHPSESSID=#.ValQgbUoER8