ΝΤΑΦΟΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΡΗΣ ΟΠΛΑΡΧΗΓΟΣ (1866-1928)

Η δράση του Μακεδονομάχου καπετάν Γιάννη Νταφώτη

Του Κώστα Φυσαράκη*

Ο Ιωάννης π.Ν. Νταφώτης γεννήθηκε στο Αβδού στις 16 Μαίου 1866, λίγο πριν ξεσπάσει η μεγάλη αυτή Επανάσταση. Όπως όλα τα γυναικόπαιδα στις μάχες τότε γύρω από το Αβδού νήπιο ακόμη, έζησε τις εκρήξεις και τις κραυγές του πολέμου, κρυμμένο μαζί με τους άλλους συγχωριανούς του στα σπήλαια της Αγίας Φωτεινής.

Έζησε το κυνηγητό του πατέρα του από τους Τούρκους και αυτό τον έκανε να πεισματώσει ακόμη περισσότερο εναντίον τους, καθώς αναγκάστηκαν να ξεσπιτωθούν οικογενειακώς, ταξιδεύοντας στο τέλος της Επανάστασης για την Αθήνα. Μεγάλωσε εκεί με αυστηρές ηθικές αρχές, με ευσεβείς γονείς, παπαδοπαίδια και οι δύο.

Ο Νταφώτης είναι άνθρωπος των λόγων και των έργων τελειομανής, εργασιομανής και ακούραστος. Με ηγετικά χαρίσματα, γίνεται χαλύβδινος, θαρραλέος, παρορμητικός, επιβλητικός και δίκαιος σχεδόν πάντοτε πειστικός στα σχέδιά του. Για την πραγμάτωση του ενδόμυχου στόχου του, «της απελευθέρωσης της Κρήτης», πίστεψε ότι δε φτάνουν μόνο η τόλμη και η παλικαριά. Η κατάκτηση της πολεμικής τέχνης απαιτεί και την άρτια θεωρητική στρατιωτική κατάρτιση. Γι’ αυτό από μικρός προσπαθεί μέσα από την εκπαίδευση να αποκομίσει ό,τι περισσότερο μπορέσει εγκυκλοπαιδικά ώστε κατέχοντας περισσότερα εφόδια να επιτύχει συγχρόνως την τελειότητα στη τέχνη του πολέμου. Προτίμησε αρχικά τη στρατιωτική ζωή. Έτσι μετά και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευσή του στην Αθήνα σπουδάζει στη Σχολή Υπαξιωματικών της Κέρκυρας. Τον ενθουσίαζε πάντα η Ιστορία, όταν διάβαζε ειδικά για μάχες ή ένδοξα ελληνικά κατορθώματα. Θεωρούσε πρότυπά του, τους Κρήτες θρυλικούς οπλαρχηγούς Κόρακα και Καγιαμπή , συμπολεμιστές του πατέρα του στην αιματηρή Επανάσταση του 1866-69.

Συνθήματά του είναι: «τα πάντα για την πατρίδα», «το θάνατο διδαχθήκαμε να περιφρονούμε χάριν της ελευθερίας» κ.ά.

Τελειόφοιτος ακόμη ιδρύει στην Αθήνα με άλλους συμπατριώτες φοιτητές τον Ιανουάριο 1890 τον «Ιερό Λόχο των Ανατολικών Επαρχιών Κρήτης», στο σπίτι του εξαδέλφου του Δημητρίου Κοκκινάκη, όπου και έδωσαν τον όρκο «… υπέρ της ενώσεως της πατρίδος… μετά της μητρός Ελλάδος».

Η στρατιωτική του, σταδιοδρομία, ωστόσο, τερματίζεται ξαφνικά το 1891, όταν, ως Λοχίας Ιππικού και αρχιφύλακας των στρατιωτικών φυλακών Μεντρεσέ, απελευθερώνει τέσσερις υπαξιωματικούς που είχαν καταδικαστεί σε θάνατο, φεύγοντας και ο ίδιος μαζί τους, αφού τους θεώρησε εντελώς αθώους γράφοντας στα βιβλία των φυλακών τα εξής: «Εάν η Ελλάς εγέννησε Δράκοντας η αυτή Ελλάς εγέννησε Δάμοντας και Φιντίας». Εγκαθίσταται, τότε, πρώτα στο Αβδού, όπου και σπουδάζει από κοντά τους πατριώτες του, τον απλό λαό αλλά αργότερα και την ανωτέρα τάξη ανοίγοντας αριστοκρατική λέσχη στο Ηράκλειο.

«Μετά δεκάμηνον μελέτην», όπως γράφει ο άσπονδος φίλος του από τις Ποταμιές Κων/νος Μιχ. Τζανακάκης, «απέρχεται της πατρίδος του άνευ ουδεμιάς αφορμής, ουδέν εις ουδένα οφείλων, αλλά διότι ήθελε να μελετήση και άλλους πεπολιτισμένους λαούς, ίνα γνωρίζη μίαν ημέραν τίνι τρόπω θα ηδύνατο να είναι ωφέλιμος εις την πατρίδα. Εισήλθε ως εθελοντής εις τας τάξεις του Γαλλικού στρατού δια την εκστρατείαν της Δαχομέης, όπερ εθεώρησε ως το άριστον θεωρητικόν και πρακτικόν σχολείον. Μετέβη εις Δαχομέη με ισχυράν θέλησιν και με ωρισμένον σκοπόν και θεία δύναμη έσωσεν αυτόν από τον κίνδυνον του πυρός και της μαχαίρας. Επέστρεψε δεδοξασμένος και τετιμημένος δια παρασήμου ένεκα της εκτάκτου αυτού ανδρείας, τιμήσας ούτω και την πατρίδαν αυτού, την οποίαν ποτέ δεν απηρνήθη, αλλ’ εκαυχάτο δια την τιμήν ήν είχεν να είναι Έλλην».

Εγκαθίσταται μετά στο Παρίσι, όπου εργάζεται ως συνοδός περιηγητών και ανταποκριτής τύπου και ζει αξιοπρεπώς μέχρι το 1896, παρακολουθώντας μέσω του τύπου όλα τα γεγονότα στην Κρήτη και την Ελλάδα γενικότερα. Συντάσσει πατριωτικά έγγραφα και επιστολές, που στέλνει στους Έλληνες και Ευρωπαίους πολιτικούς της εποχής αλλά και στους δημοσιογράφους των εφημερίδων προκειμένου να τους ενημερώσει, να τους αφυπνίσει και να τους ευαισθητοποιήσει για τα δίκαια του αγώνα κάθε Κρητικού.

Επιστρέφει το 1896 στην Αθήνα και εκδίδει το βιβλίο του «Εις Δαχομέην», όπου περιγράφει βήμα προς βήμα το καθημερινό πολεμικό ημερολόγιο στα πυκνά δάση της χώρας των Αμαζόνων.

Στις 11 Ιουλίου 1896 ο Νταφώτης κατεβαίνει πρώτος επαναστάτης στην Ανατολική Κρήτη, ηγούμενος σώματος εθελοντών κυρίως Κρητικών, το οποίο και ονομάζει «Τάγμα Επιλέκτων Κρητών». Με την ηρωϊκή δράση του σώματος αυτού πρώτα στην Πεδιάδα το 1896 και μετέπειτα στις Αρχάνες το 1897 πετυχαίνει την εκκαθάριση και απελευθέρωση των περιοχών αυτών και ειδικά τις εύφορες Αρχάνες, που καθιστά έτσι την «πρώτη ελεύθερη πόλη της Κρήτης»,...Η μερική απελευθέρωση της Κρήτης είναι πια γεγονός, που με την ίδρυση της Κρητικής Πολιτείας ευοδώνεται τελικά η πολυπόθητη ένωσή της με την Ελλάδα το 1913.

Το 1900 διορίζεται από τους Γάλλους «τιμής ένεκεν» Υγειονόμος στο Σουέζ της Αιγύπτου. Το 1903 για ενίσχυση των Βενιζελικών στις εκλογές έρχεται στο Ηράκλειο, όπου απευθύνει ομιλία και με δημοσιογραφικά σχόλια στον τοπικό τύπο ενισχύει το Βενιζέλο κατά του Πρίγκιπα Γεωργίου με αποτέλεσμα την ολιγοήμερη φυλάκισή του.

Το 1904 στρατολογεί 100 περίπου Μακεδονομάχους Κρήτες εθελοντές που εκπαιδεύει στη Βουλιαγμένη της Αττικής και στις 14 του Απρίλη του 1905 εκστρατεύει δια θαλάσσης πρώτος οπλαρχηγός στην Κεντρική Μακεδονία. Με τις απανωτές προδοσίες αλλά και τα λάθη του Προξενείου Θεσαλονίκης ο Νταφώτης αναγκάζεται να δώσει σκληρό κατά μέτωπο αγώνα μπροστά στον οργανωμένο πολυπληθή τουρκικό στρατό, πρώτα στα Στεφανινά των Σερρών και μετέπειτα στην Αγία Αναστασία Θεσαλονίκης. Γράφονται ηρωϊκές σελίδες για τον Αρχηγό Νταφώτη με τα παλικάρια του, που μένοντας στους βράχους της Ι. Μονής με λίγους αγωνιστές κατάφεραν να φέρουν ηχηρό χτύπημα στον εχθρό...

Συναγωνιστές και συγχωριανοί του Ι. Νταφώτη, που τον συνόδευσαν στο Μακεδονικό Αγώνα ήταν: Ο ανιψιός του και υπαρχηγός του σώματος Νικόλαος Γ. Νταφώτης, ο Μιχαήλ Πασχαλίδης, ο ανιψιός του Μιχαήλ Γ. Καργιωτάκης, ο Εμμανουήλ Μπιρλάκης, ο Εμμανουήλ Γουβιανάκης, ο μονόχειρας και σημαιοφόρος Ζαχαρίας Εμμ. Φυσαράκης, ο Εμμανουήλ Πινακούλης, ο Κων/νος Βελιγραντάκης και ο Ματθαίος Πασχαλίδης. Από αυτούς έπεσαν ηρωϊκώς οι Νικόλαος Νταφώτης και Ζαχαρίας Φυσαράκης.

Αξίζει να αναφερθεί εκτός των άλλων πεσόντων και ο μόλις 21 ετών ήρωας υπασπιστής του Νταφώτη, εγγονός του θρυλικού οπλαρχηγού Μιχαήλ Κόρακα από την Πόμπια Ηρακλείου, Αριστοτέλης Φραγκ. Κωνστανταράκης.

Ο Νταφώτης συνεχίζει τη δράση του πολεμώντας και για την απελευθέρωση της Ήπείρου το Δεκέμβριο του 1912. Διεξάγει δημοσιογραφικούς, πολιτικούς και δικαστικούς αγώνες υπέρ της ίδρυσης σχολείων στην Αίγυπτο(τις οποίες και πετυχαίνει), υπέρ του Βενιζέλου και κατά των βασιλικών, αφού συντάσσεται υπέρ της ελληνικής συμμαχίας με την Αντάντ στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο προκειμένου να κερδίσει την ελευθερία της η ανθρωπότητα, όπως έλεγε. Αγωνίζεται το 1915 υπέρ της συγκρότησης από την Κρητική Αδελφότητα της Αιγύπτου «Ελληνικής Λεγεώνος» για τα Δαρδανέλια , προς ενίσχυση των συμμάχων της Αντάντ.

Το 1914, πρωτοπόρος και εμπνευστής του πολιτικού γάμου, συντάσσει την 50 σελίδων «Σύμβασιν υπό όρους Συντροφίας, ήτοι ο γάμος του εγγυτάτου μέλλοντος», ένα είδος γαμήλιας σύμβασης, την οποία απευθύνει στη Βουλή των Ελλήνων, τη Γαλλική Βουλή, τη Γαλλική Ακαδημία κλπ.

Το 1917 συνεχίζει να επιμένει με αίτησή του στο στρατηγό του Βενιζέλου Λαπαθιώτη για την κατάταξή του ως απλού στρατιώτη στο Μέτωπο της Θεσσαλονίκης. Όπου και γράφει καταλήγοντας:

«Και ήδη οπότε διέρευσαν τα πέντε έκτα του βίου μου, διερωτώμαι πως, αφού ουδένα τύρρανον ή ανελεύθερον Άρχοντα ου μόνον δεν υπηρέτησα ποτέ, αλλ’ ουδέ καν ηνέχθην και τούτου ένεκεν και εξεπατρίσθην! … πως, λέγω, ευρίσκομαι νυν μακράν πάσης υπέρ της ανθρωπότητος δράσεως καίτοι εζήτησα, ως μοι υπεδείχθη άδεια δι’ όλην την του πολέμου διάρκειαν, όπως μεταβώ εις Θεσσαλονίκην;

Διερωτώμαι επαναλαμβάνω, πόθεν πάντα ταύτα πηγάζωσι και τίνος ένεκεν, τοιουτοτρόπως αμφισβητήται αυτή ταύτη η υπόστασις της ελευθέρας εμού φύσεως και τίθεται εν αμφιβολία το ειλικρινές του ανθρωπισμού μου αίσθημα;».

Η διδάκτωρ φιλολογίας Λίτσα Χατζοπούλου γράφει καταληκτικά για το Νταφώτη. «Μια ζωή, λοιπόν, σαν παραμύθι ή σαν μυθιστόρημα κι ο ίδιος ο Νταφώτης μοιάζει να έχει βγει μέσα από τις σελίδες ενός βιβλίου, ακριβώς επειδή σπάνια συναντά κανείς τέτοιους ανθρώπους στην πραγματική ζωή».

Ο Ι. Νταφώτης πέθανε μετά από μακρά ασθένεια στην Αίγυπτο στις 25 Απριλίου .

1 Βλ. βιβλίο Ι. Ν. Νταφώτη “Εις Δαχομέην”, Αθήνα 1896

2 Βλ. απόσπασμα από τα βιβλία αλληλογραφίας του Ιερού Λόχου των φοιτητών της Ανατολικής Κρήτης στην Αθήνα, Ηράκλειο, Ιστορικό Μουσείο Κρήτης

3 Αθώωση Νταφώτη τον Ιούνιο του 1897 από το Στρατοδικείο Αθηνών

4 Όπως γράφει η ακούραστη ιστορική ερευνήτρια και φιλόλογος Βιργινία Βέργη-Νέ΄ρη, στο τελευταίο “Παλίμψηστον” περιοδικό της Βικελαίας, τευχ. 19/20, σελ. 189-196, στο σχετικό άρθρο της, “Δύο ανέκδοτες επιστολές του Ι. Νταφώτη προς τον πρόεδρο της Κρητικής Αδελφότητας Αλεξανδρείας Αιτύπτου Κ.Π. Μανταδάκη”

• Το άρθρο βασίστηκε στην ομιλία του συγγραφέα κατά την παρουσίαση βιβλίου του Ν. Πασχαλίδη “Ο Μακεδονομάχος καπετάν Γιάννης Νταφώτης”, την Κυριακή 15-4-07, στο “Στέκι Πολιτισμού”, από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Αβδού.

 * Ο Κώστας Γ. Φυσαράκης είναι Στατιστικολόγος ΠΑΓΝΗ, μέλος του Πολιτιστικού Συλλόγου Αβδού.
ΠΗΓΗ
  http://www.patris.gr/articles/108913?PHPSESSID=#.ValbGrUoER8